Kardas Piotr, Czy wierzyciel może odpowiadać za współdziałanie w popełnieniu przestępstwa na szkodę wierzyciela? Kilka uwag o funkcjach prawa karnego na płaszczyźnie wyznaczania bezprawności zachowania w sferze obrotu gospodarczego

Streszczenie

Opracowanie odnosi się do problemu podstaw i zakresu odpowiedzialności wierzyciela za działania na szkodę wierzyciela. Dotyczy w pewnym sensie paradoksalnych przypadków, w których wierzyciel w związku z realizacją przysługujących mu wobec dłużnika uprawnień narażony jest na odpowiedzialność karną. Podstawą ewentualnej odpowiedzialności karnej nie jest jednak działanie wierzyciela w celu realizacji przysługujących mu uprawnień, lecz godzenie w interesy majątkowe innych wierzycieli. Układy sytuacyjne, w których ujawnia się problem odpowiedzialności wierzyciela za działania na szkodę wierzyciela związane są z konfliktem interesów – własnych działającego wierzyciela oraz innych wierzycieli, a także kolizją obowiązków. Z założenia z uwagi na indywidualny charakter tzw. przestępstw dłużniczych problem odpowiedzialności wierzyciela za działania na szkodę wierzyciela pojawia się wyłącznie w tych wypadkach, gdy podejmujący działania zmierzające do realizacji przysługujących mu uprawnień wierzyciel współdziała ze swoim dłużnikiem w sposób godzący w interesy pozostałych wierzycieli tego dłużnika. W opracowaniu zawarto uwagi odnoszące się do norm wyznaczających nakazane/zakazane sposoby zachowania dłużnika i wierzyciela w tego typu wypadkach, a także znamion wszystkich odmian współdziałania przy popełnieniu przestępstw dłużniczych. Rekonstrukcja charakterystycznych dla postaci współdziałania norm sankcjonowanych stanowi podstawę wyznaczenia zakresu bezprawności zachowań wierzycieli realizujących przysługujące im uprawnienia kosztem innych wierzycieli dłużnika. W konsekwencji tak zrekonstruowane normy sankcjonowane współwyznaczają zakres karalności wierzyciela za działania na szkodę innych wierzycieli. W opracowaniu przedstawiono także immanentnie łączące się z zakresem zastosowania charakterystycznych dla postaci współdziałania w popełnieniu przestępstw dłużniczych norm sankcjonowanych kolizje wartości oraz modelowe sposoby ich rozstrzygania. Odwołując się do prokonstytucyjnej wykładni wskazano na preferencję dla ochrony interesu społecznego w sytuacjach kolizyjnych związanych z realizacją roszczeń wierzycieli uznając, że rekonstruowane z przepisów prawa karnego normy ograniczające sposób zaspokajania roszczeń wierzycieli, służą ochronie obrotu gospodarczego, w tym realizacji jego podstawowych funkcji.