IP-ASA Instrumenty pochodne o ryzyku asymetrycznym (opcje) - aktywa

Objaśnienia do formularza IP-ASA

W formularzu tym należy wykazywać informacje o wartości pozycji, które powstały w wyniku transakcji instrumentami

pochodnymi o ryzyku asymetrycznym (typu opcyjnego), nabytymi przez bank i wystawionymi przez nierezydenta, oraz

o wartości umownych zobowiązań i należności (umownych wartości instrumentu bazowego do dostarczenia lub otrzymania)

wynikających z tych pozycji.

Instrumenty pochodne o ryzyku asymetrycznym to kontrakty o charakterze opcyjnym, w tym: opcje walutowe, opcje na

akcje, warranty, prawa poboru, opcje indeksowe i opcje towarowe.

Dla każdej kombinacji parametrów: Typ instrumentu pochodnego, Opcja zakupu/sprzedaży (call/put), Kraj, Waluta rozliczenia,

Waluta bazowa (o ile występuje) wypełniany jest jeden wiersz formularza.

W przypadku strategii opcyjnych należy oddzielnie wykazywać dane o poszczególnych instrumentach składowych.

W formularzu nie należy podawać danych o instrumentach pochodnych wbudowanych w inne instrumenty finansowe (np.

w papiery wartościowe lub kredyty), tj. o takich instrumentach pochodnych, które nie mogą być oddzielone, czyli nabywane

bądź zbywane niezależnie od instrumentu, w który są wbudowane. Na przykład dane o obligacji zamiennej na akcje, która

zawiera wbudowaną opcję nabycia akcji i opcja ta nie może być samodzielnym przedmiotem handlu, powinny być podawa-

ne w formularzach odpowiednich dla papierów wartościowych. Nie należy podawać danych o tym instrumencie w formula-

rzu IP-ASA.

Kolumna 1. Typ instrumentu pochodnego

W kolumnie tej należy podać typ instrumentu pochodnego, stosując następujące oznaczenia literowe:

W – dla walutowych instrumentów pochodnych;

P – dla instrumentów pochodnych związanych ze stopami procentowymi;

U – dla instrumentów pochodnych związanych z rynkiem papierów udziałowych;

T – dla towarowych instrumentów pochodnych;

K – dla kredytowych instrumentów pochodnych;

O – dla pozostałych instrumentów pochodnych.

Walutowymi instrumentami pochodnymi są wszystkie pochodne instrumenty finansowe, dla których instrumentem bazo-

wym są waluty, lub, inaczej ujmując, których wartość jest uzależniona od kursów walutowych.

Najczęściej spotykanymi walutowymi instrumentami pochodnymi o ryzyku asymetrycznym są opcje walutowe – instrumen-

ty dające nabywcy prawo (nie obowiązek) nabycia bądź sprzedaży przed upływem określonego terminu lub w określonym

przyszłym terminie ustalonej kwoty waluty po z góry określonym kursie. W przeciwieństwie do nabywcy wystawca opcji ma

obowiązek realizacji opcji (ryzyko asymetryczne).

Instrumentami pochodnymi związanymi ze stopami procentowymi są wszystkie pochodne instrumenty finansowe, któ-

rych wartość jest uzależniona od poziomu stóp procentowych.

Najczęściej spotykanymi instrumentami pochodnymi stóp procentowych o ryzyku asymetrycznym są:

1) caps – instrumenty, których nabywca otrzymuje od wystawcy na koniec umówionych okresów wypłaty w równowartości

kwoty bazowej pomnożonej przez różnicę między zmienną stopą referencyjną (np. trzymiesięczny LIBOR) a z góry ustalo-

ną stałą stopą procentową, jedynie w sytuacji, gdy stopa referencyjna jest wyższa niż ustalona stała stopa;

2) floors – instrumenty zbudowane według podobnej reguły co caps. W tym przypadku nabywca otrzymuje od wystaw-

cy wypłaty w równowartości kwoty bazowej pomnożonej przez różnicę między z góry ustaloną stałą stopą procentową

a zmienną stopą referencyjną, jedynie w sytuacji gdy stopa referencyjna jest niższa niż ustalona stała stopa.

Instrumentami pochodnymi związanymi z rynkiem papierów udziałowych są wszystkie pochodne instrumenty finanso-

we, których wartość jest uzależniona od cen udziałowych papierów wartościowych (najczęściej akcji) lub od wartości indek-

sów rynków papierów udziałowych (indeksów giełdowych).

Najczęściej spotykanymi udziałowymi instrumentami pochodnymi o ryzyku asymetrycznym są:

1) opcje na akcje – instrumenty dające nabywcy prawo (nie obowiązek) nabycia bądź sprzedaży przed upływem określone-

go terminu lub w określonym przyszłym terminie ustalonej liczby akcji danej spółki po z góry określonym kursie. W prze-

ciwieństwie do nabywcy wystawca opcji ma obowiązek realizacji opcji (ryzyko asymetryczne);

2) warranty – instrumenty zbliżone do opcji na akcje, jednak, w przeciwieństwie do nich, emitowane przez wystawcę w okre-

ślonych z góry seriach;

3) opcje indeksowe – instrumenty dające nabywcy prawo (nie obowiązek) nabycia bądź sprzedaży przed upływem okre-

ślonego terminu lub w określonym przyszłym terminie portfela akcji, którego skład definiuje dany indeks, po z góry okre-

ślonej cenie (wartości indeksu). W praktyce transakcje takie są rozliczane różnicowo (przez zastosowanie odpowiednich

przeliczników do wartości indeksu), a nie przez dostawę akcji. W przeciwieństwie do nabywcy wystawca opcji ma obowią-

zek realizacji opcji (ryzyko asymetryczne);

4) prawa poboru – instrumenty dające posiadaczowi prawo (nie obowiązek) nabycia w przyszłym terminie określonej liczby

akcji z nowej emisji po ustalonej cenie emisyjnej, przeprowadzanej przez daną spółkę. W przeciwieństwie do posiadacza

emitent nowej serii akcji ma obowiązek realizacji prawa poboru.

Towarowymi instrumentami pochodnymi są wszystkie pochodne instrumenty finansowe, których wartość jest uzależniona

od cen wszelkiego rodzaju towarów (np. surowców energetycznych, metali, produktów żywnościowych) lub od wartości

indeksów rynków towarowych.

Najczęściej spotykanymi towarowymi instrumentami pochodnymi o ryzyku asymetrycznym są opcje towarowe, tj. instrumen-

ty dające nabywcy prawo (nie obowiązek) nabycia bądź sprzedaży przed upływem określonego terminu lub w określonym

przyszłym terminie ustalonej ilości towaru po z góry określonym kursie. W przeciwieństwie do nabywcy wystawca opcji ma

obowiązek realizacji opcji (ryzyko asymetryczne).

Kredytowymi instrumentami pochodnymi są wszystkie pochodne instrumenty finansowe, których wartość jest uzależnio-

na od poziomu ryzyka związanego z wypłacalnością (zdolnością kredytową) danego podmiotu (kredytobiorcy, emitenta

obligacji), zwykle niebędącego stroną transakcji.

Najczęściej spotykanymi kredytowymi instrumentami pochodnymi o ryzyku asymetrycznym są CDSO (ang. credit default

swapoptions) – instrumenty dające nabywcy prawo (nie obowiązek) nabycia bądź sprzedaży w określonym przyszłym ter-

minie kontraktu CDS (credit default swap – opisany w objaśnieniach do formularza IP-SYM – załącznik nr 16) dotyczącego

określonego podmiotu.

Pozostałe instrumenty pochodne to wszystkie pochodne instrumenty finansowe o ryzyku asymetrycznym, których nie

można zakwalifikować do kategorii wymienionych powyżej, tzn. instrumenty, których wartość i podstawowe ryzyko nie są

bezpośrednio związane z kursami walutowymi, stopami procentowymi, zachowaniem cen udziałowych papierów wartościo-

wych, indeksów rynków papierów udziałowych lub cen towarów czy poziomem ryzyka kredytowego.

Kolumna 2. Opcja zakupu/sprzedaży (call/put)

W kolumnie tej należy określić, czy pozycja dotyczy opcji typu „call” czy opcji typu „put”. Opcje typu „call” to opcje dają-

ce nabywcy opcji prawo rzeczywistego lub umownego zakupu instrumentu bazowego. Opcje typu „put” to opcje dające

nabywcy opcji prawo rzeczywistej lub umownej sprzedaży instrumentu bazowego.

Kolumna 4. Waluta rozliczenia

W kolumnie tej należy podać oznaczenie waluty służącej do rozliczania pozycji w pochodnych instrumentach finansowych.

Kolumna 5. Waluta bazowa

Kolumna ta przeznaczona jest wyłącznie dla instrumentów walutowych. Należy podać w niej oznaczenie waluty będącej

walutą bazową (instrumentem bazowym) dla instrumentu pochodnego. W przypadku instrumentów jednowalutowych kolum-

nę tę należy pozostawić niewypełnioną. Oznaczenie waluty rozliczeniowej należy podać w kolumnie: Waluta rozliczenia.

Kolumna 6. Stan na początek okresu – wartość nominalna

W kolumnie tej należy podać wartość nominalną instrumentu pochodnego na początek okresu sprawozdawczego, tj. war-

tość umownych zobowiązań i należności (wartość nominalną przyszłych rzeczywistych lub, w przypadku instrumentów

rozliczanych bez dostawy, potencjalnych dostaw brutto instrumentu bazowego bądź wartość kwoty nominalnej, od której

naliczane są, zgodnie z umową, przepływy z tytułu danej pozycji).

Wartość na początek okresu powinna być równa wartości na koniec poprzedniego okresu.

Kolumna 7. Stan na początek okresu – wartość rynkowa

W kolumnie tej należy podać wartość, wyliczoną na bazie rynkowej, instrumentu pochodnego na koniec poprzedniego okre-

su sprawozdawczego, tj. bieżącą wartość premii opcyjnej na koniec poprzedniego okresu.

Bieżąca wartość premii opcyjnej powinna być obliczona według modelu zdefiniowanego w zasadach rachunkowości lub

innego stosowanego przez bank i z definicji nie powinna być ujemna.

Nie należy podawać w formularzu wartości wewnętrznej opcji, czyli umownego zysku/straty z danej pozycji.

W przypadku gdy wycena pozycji dla celów rachunkowych bądź innych jest dokonywana rzadziej niż miesięcznie należy,

o ile to możliwe, skorzystać z wycen dokonywanych przez nierezydenta będącego drugą stroną transakcji.

Kolumna 8. Transakcje – wzrost

W kolumnie tej należy podać wartość transakcji powodujących wzrost pozycji w pochodnych instrumentach finansowych,

wyrażoną w złotych.

Transakcje te obejmują m. in.:

1) premie opcyjne zapłacone nierezydentom w ramach transakcji zakupu opcji wystawionych przez nierezydentów;

2) inne wypłaty, jeżeli mają miejsce, w momencie realizacji posiadanych opcji. W przypadku gdy opcja jest realizowana

poprzez dostawę instrumentu bazowego, bez rozliczenia pieniężnego w momencie wygaśnięcia, należy bieżącą wartość

premii w momencie wygasania opcji umieścić ze znakiem „–” w kolumnie: Pozostałe zmiany.

Kolumna 9. Transakcje – spadek

W kolumnie tej należy podać wartość transakcji powodujących zmniejszenie pozycji w pochodnych instrumentach finanso-

wych, wyrażoną w złotych.

Transakcje te obejmują m. in.:

1) premie opcyjne otrzymane od nierezydentów w ramach transakcji sprzedaży posiadanych opcji wystawionych przez nie-

rezydentów;

2) inne wpływy otrzymane w momencie realizacji posiadanych opcji. W przypadku gdy opcja jest realizowana poprzez

dostawę instrumentu bazowego, bez rozliczenia pieniężnego w momencie wygaśnięcia, należy bieżącą wartość premii

w momencie wygasania opcji umieścić ze znakiem „–” w kolumnie: Pozostałe zmiany.

Wpłaty i wypłaty z tytułu zwrotnych depozytów początkowych stanowiących należność od nierezydentów należy wykazywać:

– w formularzu AZ-DEP (załącznik nr 3), gdy depozyt początkowy jest ulokowany w banku będącym nierezydentem,

– w formularzu AZ-POZ (załącznik nr 8), gdy depozyt początkowy został wpłacony na rachunek nierezydentów niebędących bankami (np. izb rozrachunkowych lub domów maklerskich).

Wpłaty i wypłaty z tytułu zwrotnych depozytów początkowych otrzymanych od nierezydentów należy wykazywać w formularzu PZ-DEP (załącznik nr 9).

Kolumna 13. Stan na koniec okresu - wartość nominalna

W kolumnie tej należy podać wartość nominalną instrumentu pochodnego na koniec okresu sprawozdawczego, tj. wartość

umownych zobowiązań i należności (wartość nominalną przyszłych rzeczywistych lub, w przypadku instrumentów rozlicza-

nych bez dostawy, potencjalnych dostaw brutto instrumentu bazowego bądź wartość kwoty nominalnej, od której naliczane

są, zgodnie z umową, przepływy z tytułu danej pozycji).

Kolumna 14. Stan na koniec okresu – wartość rynkowa

W kolumnie tej należy podać wyliczoną na bazie rynkowej wartość instrumentu pochodnego na koniec okresu sprawozdaw-

czego, tj. bieżącą wartość premii opcyjnej (dodatkowe wyjaśnienia - jak w opisie dotyczącym kol. 7).

Po wypełnieniu formularza należy dokonać arytmetycznego sprawdzenia danych:

kol. 7 + 8 – 9 + 10 + 11 + 12 = 14.