NB-BPN-I-022-18 - Tajemnica bankowa.

Pojawiające się w ostatnim czasie wątpliwości w zakresie wykładni przepisów ustawy z 29.08.1997 r. - Prawo bankowe dotyczących tajemnicy bankowej, zwłaszcza art. 105 ust. 1 pkt 1, w brzmieniu nadanym przez ustawę z 23.08.2001 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz o zmianie innych ustaw, a także coraz powszechniejsza w polskim systemie bankowym praktyka przekazywania przez banki podmiotom zewnętrznym informacji stanowiących tajemnicę bankową, w związku ze zlecaniem wykonywania czynności związanych z działalnością bankową (outsourcingiem) skłaniają do zajęcia stanowiska w niektórych kwestiach związanych ze stosowaniem przepisów regulujących tę tajemnicę.

Udzielanie informacji stanowiących

tajemnicę bankową w świetle art. 105 ust. 1 pkt 1

prawa bankowego

Zgodnie z brzmieniem art. 105 ust. 1 pkt 1 prawa bankowego, bank ma obowiązek udzielenia informacji stanowiących tajemnicę bankową wyłącznie innym bankom oraz - na zasadzie wzajemności - innym instytucjom ustawowo upoważnionym do udzielania kredytów o wierzytelnościach oraz o obrotach i stanach rachunków bankowych w zakresie, w jakim informacje te są niezbędne w związku z udzielaniem kredytów pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń oraz czynnościami obrotu dewizowego, a także w związku z konsolidacją sprawozdań finansowych.

Wykładnia tego przepisu pozwala na przyjęcie, że przekazywanie informacji stanowiących tajemnicę bankową jest możliwe po spełnieniu dwóch kryteriów:

* podmiotowego, to znaczy wiadomości konfidencjonalne (informacje stanowiące tajemnicę bankową) mogą być przekazane wyłącznie bankom oraz - na zasadzie wzajemności - innym instytucjom ustawowo upoważnionym do udzielania kredytów,

* przedmiotowego, to znaczy informacje dotyczą wierzytelności, obrotów i stanów rachunków bankowych i są udzielane w zakresie, w jakim są niezbędne w związku z udzielaniem kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń oraz czynnościami obrotu dewizowego lub też są udzielane w związku z konsolidacją sprawozdań finansowych.

Przepis art. 105 ust. 1 pkt 1 prawa bankowego dopuszcza zatem expressis verbis przekazywanie wiadomości konfidencjonalnych innym instytucjom ustawowo upoważnionym do udzielania kredytów. Za instytucję taką można uznać spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, która zgodnie z ustawą z 14.12.1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych może udzielać swoim członkom kredytów.

Nie ma również przeszkód w przekazywaniu w ramach stosunków bank będący podmiotem dominującym - bank będący podmiotem zależnym informacji objętych tajemnicą bankową wówczas, gdy od wyników badania zaangażowania jednego banku wobec określonego podmiotu uzależniona jest decyzja drugiego z tych banków o udzieleniu kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych lub poręczeń.

Omawiając problematykę obowiązku udzielania informacji stanowiących tajemnicę bankową na podstawie art. 105 ust. 1 pkt 1 prawa bankowego nie sposób nie odnieść się do kwestii przekazywania wiadomości konfidencjonalnych "w zakresie, w jakim są niezbędne w związku z konsolidacją sprawozdań finansowych".

Należy stwierdzić, że udzielanie informacji stanowiących tajemnicę bankową przez bank krajowy bankowi zagranicznemu, od którego bank krajowy jest zależny, można uznać za dopuszczalne, jeśli jest to niezbędne do prawidłowego (zgodnego z obowiązującymi przepisami prawa) sporządzenia przez bank będący podmiotem dominującym skonsolidowanego sprawozdania finansowego.

Z sytuacją taką mamy do czynienia wówczas, gdy klientami banku będącego podmiotem dominującym (sporządzającego skonsolidowane sprawozdanie finansowe) oraz banku - podmiotu zależnego będą podmioty powiązane w określony sposób z tymi bankami. Biorąc pod uwagę, że przy sporządzaniu skonsolidowanego sprawozdania finansowego wzajemne należności i zobowiązania podmiotów powiązanych (jednostek objętych konsolidacją) - stosownie do przepisów art. 60 ust. 6 ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości - podlegają wyłączeniu, należy uznać za dopuszczalne przekazywanie informacji dotyczących klientów (objętych tajemnicą bankową) w zakresie niezbędnym do dokonania wyłączenia.

Zgodne z przepisami prawa bankowego będzie również udostępnianie wiadomości konfidencjonalnych w sytuacji, gdy zasady sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego przez podmiot dominujący będący bankiem nakazują temu podmiotowi uwzględnienie tego rodzaju wiadomości w informacji dodatkowej skonsolidowanego sprawozdania finansowego (jak ma to miejsce w przypadku przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie zasad sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych banków oraz skonsolidowanych sprawozdań finansowych holdingu finansowego). Bez przekazania wiadomości stanowiących tajemnicę bankową niemożliwe jest, na przykład zamieszczenie danych o należnościach i zobowiązaniach dotyczących transakcji dokonywanych pomiędzy jednostkami objętymi konsolidacją, informacji z zakresu struktury koncentracji zaangażowania banku będącego jednostką dominującą w poszczególne podmioty czy też informacji z zakresu zobowiązań warunkowych i zabezpieczeń obejmujących wykaz udzielonych gwarancji i poręczeń.

Outsourcing a przepisy prawa bankowego o tajemnicy bankowej

W celu dokonania analizy zjawiska outsourcingu w polskim systemie bankowym Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego w ubiegłym roku rozesłał do banków ankietą dotyczącą zlecania przez banki czynności związanych z działalnością bankową. Analiza tej ankiety oraz wnioski z niej wynikające były przedmiotem pisma do prezesów banków z 15.03.2002 r. (znak NB-BPN-I-22-13/02). Przedmiotem badania była między innymi problematyka przestrzegania przepisów dotyczących tajemnicy bankowej.

Ochrona wiadomości konfidencjonalnych jest jednym z najistotniejszych problemów związanych z wykorzystywaniem outsourcingu. W większości wypadków usługodawca musi uzyskać dostęp do tego rodzaju wiadomości (serwis sprzętu i oprogramowania, przetwarzanie danych, drukowanie i wysyłanie wyciągów bankowych). Banki stosują w takiej sytuacji dwa rozwiązania - albo uzyskują zgodę klienta na przekazywanie tych informacji usługodawcy (odpowiednie klauzule są najczęściej umieszczane w treści umów lub ogólnych warunkach umów i przeważnie nie wskazują na konkretne osoby, lecz na pewien zakres podmiotów), albo powołują się na art. 104 ust. 1 prawa bankowego, który stanowi, że banki i osoby w nich zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe, są obowiązane zachować tajemnicę bankową, która obejmuje wszystkie wiadomości dotyczące czynności bankowych i osób będących stroną umowy, uzyskane w czasie negocjacji oraz związane z zawarciem umowy z bankiem i jej realizacją, z wyjątkiem wiadomości, bez których ujawnienia nie jest możliwe należyte wykonanie zawartej przez bank umowy.

Banki dowodzą, że zleceniobiorcy są osobami, za pośrednictwem których bank wykonuje czynności bankowe, lub że wiadomości przekazywane zleceniobiorcom można zakwalifikować do kategorii informacji, bez ujawnienia których nie jest możliwe należyte wykonanie zawartej przez bank umowy. W myśl art. 104 ust. 1 prawa bankowego w obu tych przypadkach ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę bankową może nastąpić bez pisemnego upoważnienia klienta banku. Stosowanie takich rozwiązań przez banki budzi wątpliwości natury prawnej. Nie zapewniają one dostatecznej ochrony interesów beneficjenta tajemnicy bankowej (klienta banku). Konsekwencją tego rodzaju postępowania może być ujawnienie przez banki wiadomości konfidencjonalnych osobom trzecim bez wiedzy klientów, których te wiadomości dotyczą.

W świetle obowiązujących przepisów prawa bankowego należy uznać, że podmioty zewnętrzne wykonujące na zlecenie banku czynności związane z działalnością bankową są osobami trzecimi w rozumieniu art. 104 ust. 2 prawa bankowego. Oznacza to konieczność uzyskania przez bank od klienta (osoby będącej stroną umowy z bankiem, której dotyczą informacje) pisemnego upoważnienia do przekazania określonych informacji stanowiących tajemnicę bankową, przy czym w upoważnieniu powinna być wskazana konkretna zindywidualizowana osoba (oznaczona przynajmniej z imienia i nazwiska/nazwy, adresu/siedziby), której będą udostępniane w związku z outsourcingiem wiadomości konfidencjonalne.