Maruchin Wojciech, VAT. Komentarz, wyd. II

Komentowana ustawa powstała w następstwie niezwykle długiego procesu legislacyjnego, podczas którego ścierały się dwie tendencje. Jedna, wynikająca z przymusu harmonizacji polskich przepisów w zakresie VAT, a druga z daleko posuniętego fiskalizmu prawodawcy.

Jeżeli chodzi o proces harmonizacji, to został on zapisany już w traktacie rzymskim o powołaniu EWG z 1957 r., który w art. 201 zobowiązywał Komisję Europejską do zbadania warunków wyposażenia budżetu w dochody własne. Postanowienia o harmonizacji podatków pośrednich zostały również zawarte w art. 99 traktatu o Unii Europejskiej.

Z tego względu pierwsze dyrektywy wydane przez Radę Unii Europejskiej w 1967 r., dotyczące podatków pośrednich, wprowadzały w miejsce podatku od obrotu brutto podatek od wartości dodanej. Stopniowo do 1973 r. wszyscy ówcześni członkowie Wspólnoty wprowadzili zalecony przez Radę system podatku typu VAT.

W zakresie podatku od wartości dodanej Rada wydała ponad 20 dyrektyw, wśród których można wyróżnić dyrektywy o charakterze systemowym, dyrektywy o węższym, przedmiotowym zakresie regulacji oraz dyrektywy zmieniające wydane już przepisy.

Do dyrektyw systemowych należą:

Dyrektywy o węższym, przedmiotowym zakresie regulacji dotyczyły m.in. następujących zagadnień:

Bez wątpienia największy wpływ na obecny kształt przepisów komentowanej ustawy wywarła VI Dyrektywa. Mimo to wiele z zawartych w ustawie regulacji pozostaje w sprzeczności z zasadami prawa wspólnotowego, co w pierwszej kolejności należy przypisać uleganiu przez polskiego ustawodawcę daleko posuniętemu fiskalizmowi.

Jednak w niedalekiej przyszłości wszystkie odstępstwa od zasad wynikających z przepisów prawa wspólnotowego zostaną bezwzględnie wytknięte. Będzie to możliwe dzięki wykorzystaniu wiążącej wykładni aktów prawnych Wspólnoty, a w zakresie podatku od wartości dodanej dyrektyw Rady, dokonywanej przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości.

Nie bez znaczenia jest również fakt, że Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) dokonując wykładni obowiązującego w ramach Unii prawa tworzy jednocześnie prawo wspólnotowe, wzbogacając tym samym dorobek prawny UE tzw. acquis communautaire. Odbywa się to w sposób kolegialny, gdyż ETS od 1 stycznia 1995 r. składa się z 15 sędziów oraz 8 Adwokatów Generalnych, których rola polega na przygotowywaniu bezstronnych i niezależnych opinii w sprawach przedłożonych do rozstrzygnięcia Trybunału. Poprzez swoje opinie Adwokaci wspierają bieżącą pracę sędziów ETS.

Orzeczenia wstępne - wydawane przez ETS - są odpowiedzią na pytania wnoszone przez sądy krajowe państw członkowskich, z czym zetkniemy się również w najbliższych latach. Są one niezbędne do wydania orzeczenia przez sądy krajowe, które są związane prawomocnym wyrokiem otrzymanym od Trybunału.

Istotne jest także i to, iż w ramach orzeczeń wstępnych ETS dokonuje jedynie interpretacji prawa wspólnotowego, gdyż do jego kompetencji nie należy orzekanie o zgodności prawa krajowego ze wspólnotowym.

ETS wydał znaczną liczbę orzeczeń o fundamentalnym znaczeniu dla prawa wspólnotowego, dlatego też w niniejszym komentarzu zamieszczono wiele interesujących rozstrzygnięć Trybunału. Jest to tym bardziej uzasadnione, gdyż omawiane orzeczenia mogą mieć w przyszłości ogromne znaczenie dla interpretacji polskiego VAT, począwszy od 1 maja 2004 r.

Przekazywane Państwu drugie wydanie komentarza zawiera omówienie przepisów ustawowych, aktów wykonawczych oraz wybranych orzeczeń ETS. W porównaniu z pierwszym wydaniem obecna wersja komentarza została wzbogacona o prezentację rozporządzeń Ministra Finansów w zakresie VAT, kolejne orzeczenia ETS, a także wybrane wyjaśnienia Ministra Finansów, izb i urzędów skarbowych.

Mam nadzieję, że spełni on oczekiwania zarówno praktyków: doradców podatkowych, sędziów sądów administracyjnych, księgowych, biegłych rewidentów, pracowników aparatu skarbowego, adwokatów i radców prawnych - mających na co dzień do czynienia z podmiotami działającymi na rynku - jak i nauczycieli akademickich i studentów.

dr Wojciech Maruchin