Przybysz Piotr Marek, Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz, wyd. VI

Zmiany zapoczątkowane w 1989 r. spowodowały przekształcenie polskiej gospodarki oraz administracji publicznej. Tak więc obecnie istnieje administracja publiczna o złożonej strukturze: oprócz organów administracji rządowej działają samorządy terytorialne. Skłania to, między innymi, do pytania o treść interesu ogólnego, który mają realizować wszystkie podmioty administrujące. W odniesieniu do problematyki egzekucji administracyjnej dotyczy to zwłaszcza ponownego określenia relacji między wierzycielem a organem egzekucyjnym.

Transformacja społeczna i gospodarcza ma znaczenie dla prowadzenia egzekucji administracyjnej ze względu na zmiany dotyczące statusu prawnego i majątkowego potencjalnych zobowiązanych. Zmniejszyła się sfera państwowych jednostek organizacyjnych, w stosunku do których stosowano szczególny tryb egzekucji. Coraz częściej zobowiązany jest jednostką organizacyjną lub osobą prawną, a nie osobą fizyczną. Pojawiły się także istotne różnice w zamożności między osobami fizycznymi. Zyskały na znaczeniu marginalizowane w przeszłości instytucje, jak np. instytucja spółki handlowej lub instytucja weksla. Coraz częściej polscy przedsiębiorcy prowadzą działalność gospodarczą poza Polską.

Unormowania ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, dostosowane do realiów gospodarki socjalistycznej, coraz bardziej utrudniały organom egzekucyjnym prowadzenie efektywnej egzekucji administracyjnej. Ujawniła się zatem konieczność dostosowania narzędzi pozostających w dyspozycji organów egzekucyjnych do zmienionej sytuacji społeczno-gospodarczej. Należy także wskazać na nowy sposób myślenia o państwie i prawie oraz o pozycji jednostki w państwie. W ramach postępowania egzekucyjnego w administracji rozbudowano zatem katalog środków prawnych służących ochronie interesów zarówno zobowiązanego, jak i innych podmiotów; m.in. poddano kontroli sądów administracyjnych postanowienia organu egzekucyjnego, na które przysługuje zażalenie.

Od 1990 r. dokonano kilkudziesięciu nowelizacji ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Nowelizacja dokonana ustawą z 6 września 2001 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 1368) wprowadziła najwięcej, bo aż 99 zmian, polegających na dodaniu lub zmianie brzmienia 231 artykułów oraz uchyleniu 17 artykułów. W wyniku tej nowelizacji objętość tekstu ustawy została zwiększona prawie dwukrotnie. Nowelizacja ta zasadniczo zmieniła tryb prowadzenia egzekucji administracyjnej. Zmianie uległ zarówno sposób regulacji poszczególnych instytucji, jak i struktura ustawy. Wprowadzono wiele nowych rozwiązań, jak np. instytucję organu rekwizycyjnego bądź odpowiedzialność dłużnika zajętej wierzytelności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków związanych z egzekucją z zajętej rzeczy lub prawa majątkowego. W szczególności została rozbudowana regulacja dotycząca środków egzekucji należności pieniężnych. Katalog środków egzekucyjnych został poszerzony, między innymi, o egzekucję z papierów wartościowych, z weksla oraz egzekucję z nieruchomości.

Proces modernizacji ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie został zakończony w 2001 r. Ustawa ta jest nadal przedmiotem wielu nowelizacji. Wprowadzenie tak licznych i głębokich zmian do postępowania egzekucyjnego wskutek nowelizacji ustawy z 17 czerwca 1966 r., a nie uchwalenia nowej ustawy, doprowadziło do powstania rozbieżności między dotychczasowymi a nowymi konstrukcjami oraz do nieuchronnych w tej sytuacji trudności interpretacyjnych. Celem niniejszego komentarza jest wyjaśnienie zawiłości egzekucji administracyjnej, wskazanie zagadnień dyskusyjnych, pojawiających się na tle stosowania przepisów tej ustawy, oraz przedstawienie propozycji ich rozwiązania. Komentarz stanowi w tym zakresie autorską interpretację przepisów ustawy, wymagającą weryfikacji przez praktykę. Niektóre tezy przedstawione w poprzednich wydaniach zostały doprecyzowane lub skorygowane w obecnym wydaniu.

Zamiarem autora było dostarczenie Czytelnikowi komentarza napisanego w przystępny sposób. Jednakże wysoki stopień złożoności omawianej materii znacząco utrudnił realizację tego zamiaru.