Dauter Bogusław, Zwrot kosztów postępowania między stronami w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji

Zwrot kosztów postępowania między stronami w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji

Zgodnie z art. 199 p.p.s.a., strony są zobligowane do ponoszenia kosztów postępowania związanych z udziałem w sprawie. Zasada ta nie ma charakteru absolutnego, gdyż ustawodawca przewidział od niej wyjątki. Normy zawarte w przepisach art. 200–204 p.p.s.a stanowią podstawę do orzekania o zwrocie kosztów między stronami w ściśle wyliczonych przypadkach rozstrzygnięć kończących postępowanie sądowe w związku z wnioskiem strony o zwrot kosztów zgłoszonym w ustawowym terminie (art. 209 i 210 p.p.s.a.). W przepisach art. 200 i 201 przewidziana została możliwość orzeczenia zwrotu kosztów na rzecz jednego podmiotu - skarżącego, wskazane normy nie kreują możliwości zasądzenia kosztów na rzecz innych uczestników postępowania.

Wydanie przez wojewódzki sąd administracyjny rozstrzygnięcia kończącego sprawę w pierwszej instancji, determinuje możliwość zasądzenia zwrotu kosztów postępowania między stronami.

Artykuły 200 i 201 p.p.s.a. zawierają katalog przesłanek orzeczenia o zwrocie kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego. Sąd pierwszej instancji może zasądzić na rzecz skarżącego zwrot kosztów postępowania, niezbędnych do celowego dochodzenia praw w przypadku: 1. uwzględnienia skargi, 2. umorzenia postępowania w związku z uwzględnieniem skargi przez organ, 3. umorzenia postępowania w związku z przeprowadzonym postępowaniem mediacyjnym.

Ad 1 Zasadność skargi powoduje, że sąd może orzec o zwrocie kosztów postępowania na rzecz skarżącego, przy czym przez określenie „uwzględnienie skargi” rozumiane jest każde orzeczenie, wydane na podstawie art. 145, 146, 147, 148, 149 albo 150 p.p.s.a. Orzeczony zwrot kosztów dotyczy niezbędnych kosztów postępowania, które jednocześnie spełniają dodatkowy warunek celowości. Powyższa przesłanka jest oceniana na podstawie całokształtu okoliczności związanych z rozpatrywaną sprawą.

Ad 2 Jedną z dwóch sytuacji procesowych, oprócz orzeczenia uwzględniającego skargę pozwalającą na zasądzenie kosztów postępowania dla skarżącego od organu przez sąd pierwszej instancji, jest umorzenie postępowania w związku z uwzględnieniem skargi przez organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania zaskarżono. Organ może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości w określonym w ustawie terminie, tj. do dnia rozpoczęcia rozprawy w odniesieniu do postepowań wszczętych przed 15 sierpnia 2015 r., natomiast w odniesieniu do postępowań wszczętych już po wejściu w życie nowelizacji ustawy procesowej (ustawa z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi) termin ten wynosi trzydzieści dni od dnia otrzymania skargi przez organ. W takim przypadku sąd stwierdza, że postępowanie staje się bezprzedmiotowe i podlega umorzeniu a na rzecz skarżącego mogą zostać zasądzone koszty postępowania. Choć ustawodawca w omawianym przepisie posługuje się terminem „zwrot kosztów”, to utożsamianie tego określenia z kosztami sądowymi byłoby niezasadne. Wynika to z umiejscowienia regulacji w rozdziale dotyczącym zwrotu kosztów postępowania, jak i z wykładni funkcjonalnej.

Ad 3 Skarżącemu mogą zostać także przyznane koszty postępowania w związku z umorzeniem postępowania w następstwie skutecznie przeprowadzonego postępowania mediacyjnego w sprawie (art. 118 § 2 p.p.s.a., art. 201 § 2 p.p.s.a.).