Musiał Krzysztof J., Zakres zaskarżenia w przypadku ponownego rozpoznania sprawy przez sąd

Zakres zaskarżenia w przypadku ponownego rozpoznania sprawy przez sąd

Procedura opisuje dwa różne przypadki ponownego rozpoznania sprawy przez sąd; po pierwsze - gdy sprawa po raz drugi jest rozpoznawana przez WSA, po uchyleniu decyzji przez WSA i wydaniu nowej decyzji; po drugie zaś - zaskarżenia orzeczenia wydanego przez WSA po ponownym rozpoznaniu sprawy po wcześniejszym uchyleniu orzeczenia przez NSA.

Od strony formalnej, gdy po uchyleniu decyzji organ wydaje ponownie decyzję w tej samej sprawie, mamy do czynienia z nową decyzją, która może być przedmiotem nowej skargi. Ze względu na to, skarga na ponowną decyzję formalnie nie podlega ograniczeniom jeśli chodzi o zakres zaskarżenia; obowiązują ogólne regulacje dotyczące skargi.

Organ jednak przy ponownym rozpoznaniu sprawy musi w określonym zakresie zastosować się do zaleceń WSA. Artykuł 141 § 4 in fine ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 z późn. zm.) - dalej p.p.s.a., wskazuje, że jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi sprawa ma być ponownie rozpatrzona przez organ administracji, uzasadnienie powinno ponadto zawierać wskazania co do dalszego postępowania. Z kolei w myśl art. 153 p.p.s.a., ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia, a także sądy, chyba że przepisy prawa uległy zmianie. Tak więc pomimo formalnego braku ograniczeń, wystąpią pewne ograniczenia od strony materialnoprawnej.

Zgodnie z art. 153 p.p.s.a., ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie organy, których działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia, a także sądy, chyba że przepisy prawa uległy zmianie.

Pomimo formalnego braku ograniczeń zakresu zaskarżenia, wystąpią pewne ograniczenia od strony materialnoprawnej. Swego rodzaju synteza tego zagadnienia została zawarta w uzasadnieniu orzeczenia NSA z dnia 13 lipca 2012 r., I FSK 1558/11: „Ocena prawna zawarta w orzeczeniu sądu administracyjnego utraci moc wiążącą w wypadku zmiany stanu prawnego, jeżeli to spowoduje, że pogląd sądu stanie się nieaktualny" (por. wyrok NSA z dnia 22 września 1999 r., I SA 2019/98). Podobny skutek, tj. ustanie mocy wiążącej wspomnianej oceny, może spowodować zmiana - po wydaniu orzeczenia sądowego - istotnych okoliczności faktycznych oraz wzruszenie orzeczenia zawierającego ocenę prawną w przewidzianym do tego trybie (A. Kabat [w:] B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2006, s. 325-326; B. Adamiak, Glosa do wyroku SN z dnia 25 lutego 1998 r., III RN 130/97, OSP 1999, z. 5, poz. 101).

Podobny pogląd wyraził D. Mączyński, wskazując, że sąd może sformułować odmienną ocenę prawną wyłącznie w sytuacji, gdy wydaje wyrok w sprawie innej niż poprzednio rozpoznana, zmianie uległ stan prawny lub w toku ponownie przeprowadzonego postępowania organy podatkowe inaczej ustalą stan faktyczny (D. Mączyński, Glosa do wyroku WSA z dnia 6 lipca 2007 r., I SA/Kr 988/06, GSP-Prz.Orz. 2008, nr 2, s. 111–120).

Również w orzecznictwie NSA dominuje pogląd, że przepis art. 153 p.p.s.a. może nie mieć zastosowania, gdy zmianie uległ stan faktyczny sprawy. W wyroku z dnia 28 marca 2012 r., I OSK 670/11, LEX nr 1145122, NSA wskazał, że ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia oraz sądy, chyba że przepisy prawa uległy zmianie. Oznacza to, że ilekroć dana sprawa będzie przedmiotem rozpoznania przez sąd, tylekroć będzie on związany oceną prawną wyrażoną w tym orzeczeniu. Ocena ta wiąże tylko o tyle, o ile odnosi się do tych samych okoliczności faktycznych i prawnych. Traci więc ona moc wiążącą tylko w razie zmiany stanu prawnego, zmiany istotnych okoliczności faktycznych, wzruszenia orzeczenia w przewidzianym do tego trybie oraz z uwagi na późniejsze podjęcie przez skład poszerzony NSA uchwały zawierającej ocenę prawną odmienną od wyrażonej we wcześniejszym wyroku sądu administracyjnego.

Podobny pogląd wyraził NSA w wyroku z dnia 10 stycznia 2012 r., II FSK 1328/10, LEX nr 1104099, w którym stanął na stanowisku, że związanie oceną prawną oznacza, że ani organ administracji, ani sąd administracyjny nie mogą w przyszłości formułować innych, nowych ocen prawnych, które pozostawałyby w sprzeczności z poglądem wcześniej wyrażonym w uzasadnieniu wyroku i mają obowiązek podporządkowania się mu w pełnym zakresie. Ocena prawna traci moc wiążącą tylko w przypadku zmiany prawa, zmiany istotnych okoliczności faktycznych sprawy (ale tylko zaistniałych po wydaniu wyroku, a nie w wyniku odmiennej oceny znanych i już ocenionych faktów i dowodów) oraz w wypadku wzruszenia we właściwym trybie orzeczenia zawierającego ocenę prawną.