Przybysz Piotr, Żądanie przez organ egzekucyjny udzielenia informacji lub wyjaśnień

Żądanie przez organ egzekucyjny udzielenia informacji lub wyjaśnień

Organ egzekucyjny może być zmuszony przez okoliczności sprawy do zebrania dodatkowych informacji poza informacjami otrzymanymi od wierzyciela. Może on w tym celu występować o udzielenie informacji lub wyjaśnień do wszelkich podmiotów, które mają informacje niezbędne do wszczęcia i prowadzenia egzekucji. Zasadą jest, że żądane informacje powinny być niezbędne dla prowadzenia postępowania egzekucyjnego.

Przepis art. 36 u.p.e.a. stanowi ogólną podstawę domagania się udzielenia informacji lub wyjaśnień. Istnieją również przepisy szczególne dotyczące tych kwestii. Przykładowo organ egzekucyjny może w szczególnym trybie domagać się od zobowiązanego: a) złożenia oświadczenia o posiadanym majątku i źródłach dochodu oraz o prawdziwości i zupełności tego oświadczenia (art. 37b u.p.e.a.); b) wyjawienia majątku (art. 71 u.p.e.a.); c) wyjawienia, gdzie znajduje się przedmiot, którego dotyczy egzekucja obowiązku o charakterze niepieniężnym (art. 118 u.p.e.a.).

Wierzyciel również może żądać od zobowiązanego złożenia oświadczenia o posiadanym majątku i źródłach dochodu oraz o prawdziwości i zupełności tego oświadczenia (art. 6 § 1d u.p.e.a.). Winien on żądać złożenie takiego oświadczenia przez zobowiązanego przed wszczęciem postępowania w sprawie odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej – w sytuacji, gdy odstąpił od czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych, jeżeli nie upłynęło 12 miesięcy od dnia wydania postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego z przyczyny określonej w art. 59 § 2, wydanego w sprawie prowadzonej na wniosek tego wierzyciela, na podstawie tytułu wykonawczego obejmującego inne należności pieniężne zobowiązanego.

Organ egzekucyjny może żądać udzielenia informacji i wyjaśnień od następujących kategorii podmiotów:

– uczestników postępowania;

– organów administracji publicznej i jednostek organizacyjnych im podległych lub podporządkowanych;

– banków, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych oraz podmiotów prowadzących rachunki papierów wartościowych lub inne rachunki, na których są zapisane instrumenty finansowe, a także rachunki pieniężne;

– innych podmiotów.

Żądane informacje powinny być niezbędne dla wszczęcia lub prowadzenia postępowania egzekucyjnego.

Można żądać od zobowiązanego udzielenia informacji lub wyjaśnień na podstawie przepisów szczególnych. Między innymi można żądać:

– wyjawienia, gdzie znajduje się przedmiot, którego dotyczy egzekucja obowiązku o charakterze niepieniężnym (art. 118 u.p.e.a.);

– dostarczenia posiadanej dokumentacji, a także posiadanych materiałów i środków przewozowych, niezbędnych do zastępczego wykonania egzekwowanej czynności (art. 128 § 3 u.p.e.a.).

W dwojakim trybie można domagać się od zobowiązanego wyjawienia majątku (art. 71 u.p.e.a.).

Po pierwsze, organ egzekucyjny lub wierzyciel może na podstawie art. 37b § 1 u.p.e.a. wezwać zobowiązanego do złożenia oświadczenia o posiadanym majątku i źródłach dochodu oraz o prawdziwości i zupełności tego oświadczenia. Oświadczenie składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Na zobowiązanego, który nie złożył żądanego oświadczenia w wyznaczonym terminie, nie można nałożyć kary, o której mowa w art. 168d § 1 u.p.e.a.

Po drugie, organ egzekucyjny może powziąć uzasadnione przypuszczenie, że egzekwowana należność pieniężna nie będzie mogła być zaspokojona ze znanego majątku zobowiązanego ani też z jego wynagrodzenia za pracę lub z przypadających mu okresowo świadczeń za okres 6 miesięcy. Stanowi to przesłankę wystąpienia przez organ egzekucyjny do sądu z wnioskiem o nakazanie zobowiązanemu wyjawienia majątku. W przypadku uwzględnienia takiego wniosku sąd nakazuje zobowiązanemu złożenie:

- wykazu majątku z wymienieniem rzeczy i miejsca, gdzie się znajdują, przypadających mu wierzytelności i innych praw majątkowych, lub

- informacji o odpłatnych i nieodpłatnych czynnościach prawnych, których przedmiotem jest rzecz lub prawo o wartości przekraczającej w dniu dokonania tych czynności wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę (ustalonego na podstawie przepisów ustawy z 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę), dokonanych na rzecz osób trzecich, w pięcioletnim okresie poprzedzającym wszczęcie egzekucji, w wyniku których stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem czynności.

Zobowiązany składa ponadto przyrzeczenie według roty: „Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożony przeze mnie wykaz majątku jest prawdziwy i zupełny” (art. 913 § 1 k.p.c.).

Ustawa kreuje również obowiązki informacyjne zobowiązanego wobec wierzyciela.

Wierzyciel w szczególnych sytuacjach, określonych w art. 6 § 1c u.p.e.a., przed wszczęciem postępowania w sprawie odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej może domagać się od zobowiązanego złożenia oświadczenia o posiadanym majątku i źródłach dochodu oraz o prawdziwości i zupełności tego oświadczenia (art. 6 § 1d u.p.e.a.).

Na marginesie należy zauważyć, że na zobowiązanym w przypadku niewykonania w całości obowiązku podlegającego egzekucji administracyjnej ciąży ustawowy obowiązek informowania wierzyciela i organu egzekucyjnego o zmianie adresu miejsca zamieszkania lub siedziby. Obowiązek ten staje się aktualny wobec wierzyciela - po doręczeniu upomnienia, a wobec organu egzekucyjnego - po doręczeniu odpisu tytułu wykonawczego (art. 36 § 3 u.p.e.a.). Jest on realizowany przez zobowiązanego bez wezwania ze strony organu. W przypadku niewykonania tego obowiązku przyjmuje się, że doręczenie pisma wierzyciela lub organu egzekucyjnego pod dotychczasowym adresem jest skuteczne (art. 36 § 4 u.p.e.a.). Ponadto na zobowiązanego, który nie zawiadomił organu egzekucyjnego o zmianie adresu miejsca zamieszkania lub siedziby, może być nałożona kara pieniężna do wysokości 3800 zł (art. 168d § 3 u.p.e.a.). W sprawie tego obowiązku stosuje się również przepisy kodeksu postępowania administracyjnego (zob. Zawiadomienie organu o zmianie adresu).

Na podstawie art. 110m § 2 u.p.e.a. organ egzekucyjny przed przystąpieniem do opisu i oszacowania wartości zajętej nieruchomości może żądać od właściwych organów:

1) wyciągu - a w przypadku potrzeby odpisu księgi wieczystej albo zaświadczenia sądu wystawionego na podstawie zbioru dokumentów prowadzonego dla nieruchomości, zawierającego wskazanie jej właściciela i wykaz ujawnionych w tym zbiorze obciążeń, jeżeli zaś nieruchomość jest objęta ewidencją gruntów i budynków - także wyciągu z ich rejestru;

2) podania adresów miejsc zamieszkania uczestników postępowania.

Żądane informacje i wyjaśnienia mają być niezbędne do wszczęcia i prowadzenia egzekucji (art. 36 § 1 u.p.e.a.). Powinnością organu egzekucyjnego jest zatem przedstawienie adresatowi niezbędności żądanych informacji i wyjaśnień dla prowadzonej egzekucji oraz odpowiednia ich dokumentacja (wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 5 września 2012 r., II SA/Wr 415/12, LEX nr 1222417).

Adresat żądania może odmówić udzielenia żądanych informacji i wyjaśnień w takim zakresie, w jakim można według przepisów kodeksu postępowania administracyjnego odmówić zeznań w charakterze świadka albo odpowiedzi na zadane pytanie.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.p.a. zeznań w charakterze świadka mogą odmówić: małżonek strony, wstępni, zstępni i rodzeństwo strony oraz jej powinowaci pierwszego stopnia, jak również osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

Ponadto mediator nie może być przesłuchany w charakterze świadka co do faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że uczestnicy mediacji zwolnią go od obowiązku zachowania tajemnicy mediacji (art. 83 § 4 k.p.a.).

Można odmówić odpowiedzi na pytania wówczas, gdy odpowiedź mogłaby narazić świadka lub bliskich świadka wymienionych w art. 83 § 1 k.p.a. na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.

Adresat żądania udzielenia informacji niebędący osobą fizyczną może odmówić udzielenia informacji, powołując się na obowiązek zachowania tajemnicy prawnie chronionej.

Banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz podmioty prowadzące rachunki papierów wartościowych lub inne rachunki, na których są zapisane instrumenty finansowe, a także rachunki pieniężne, są obowiązane do przekazywania informacji dotyczących zobowiązanego lub podmiotu, którego dotyczy wzajemna pomoc (art. 3 pkt 8 ustawy o wzajemnej pomocy), w zakresie:

1) posiadanych rachunków bankowych lub posiadanych pełnomocnictw do dysponowania rachunkami bankowymi, liczby tych rachunków lub pełnomocnictw, obrotów i stanów tych rachunków, z podaniem wpływów, obciążeń rachunków i ich tytułów oraz odpowiednio ich nadawców i odbiorców;

2) posiadanych rachunków pieniężnych, rachunków papierów wartościowych lub posiadanych pełnomocnictw do dysponowania takimi rachunkami, liczby tych rachunków, a także obrotów i stanów tych rachunków;

3) zawartych umów kredytowych lub umów pożyczki, z podaniem wysokości zobowiązań wynikających z tych kredytów lub pożyczek, celów, na jakie zostały udzielone, i sposobu zabezpieczenia ich spłaty, a także umów depozytowych i umów udostępniania skrytek sejfowych;

4) nabytych za pośrednictwem banków akcji Skarbu Państwa lub obligacji Skarbu Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi;

5) obrotu wydawanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi.

Powyższych informacji może żądać również centralne biuro łącznikowe.