Grzegorczyk Tomasz, Wznowienie postępowania z powodu niedoręczenia oskarżonemu orzeczenia wydanego pod jego nieobecność (propter in absentia)

Wznowienie postępowania z powodu niedoręczenia oskarżonemu orzeczenia wydanego pod jego nieobecność (propter in absentia)

Podstawa wznowienia postępowania na podstawie art. 540b § 1 pkt 2 k.p.k. związana jest z wydaniem wobec skazanego orzeczenia, o którym mowa w art. 100 § 3 i 4 k.p.k, wydanego pod nieobecność skazanego nie doręczono skazanemu albo doręczono w inny sposób niż osobiście, gdy wykaże on, że nie wiedział o jego treści oraz o przysługującym mu prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia.

Wznowienie postępowania na podstawie art. 540b § 1 pkt 2 k.p.k. może nastąpić z wyłącznej inicjatywy oskarżonego, jeżeli w ciągu miesiąca od dnia, w którym dowiedział się o wydaniu wobec niego orzeczenia, o którym mowa w art. 100 § 3 i 4 k.p.k., wydanego pod jego nieobecność i niedoręczonego mu albo doręczonego w inny sposób niż osobiście, wykaże on, że nie wiedział o jego treści oraz o przysługującym mu prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia. Wznowienie na tej podstawie nie może nastąpić w razie nieodebrania podwójnie awizowanego pisma (art. 133 § 2 k.p.k.), odmowy przyjęcia przez oskarżonego pisma lub odmowy albo niemożności pokwitowania odbioru (art. 136 § 1 k.p.k.) oraz uznania pisma za doręczone na podstawie domniemania przewidzianego w art. 139 § 1 k.p.k., a także jeżeli w rozprawie lub posiedzeniu uczestniczył obrońca.

Jeżeli oskarżony powołuje się na podstawę przewidzianą w art. 540b § 1 pkt 2 k.p.k., musi udowodnić zaistnienie przesłanek wymaganych przez wskazaną normę prawną.

Art. 100 § 3 i 4 k.p.k. przewiduje, że wyroki oraz postanowienia, od których przysługuje środek odwoławczy i postanowienia kończące postępowanie mają być doręczane oskarżonemu, jeżeli tylko nie był on obecny przy ich ogłaszaniu bez względu na powód nieobecności. W związku z powyższym możliwość wznowienia postępowania na podstawie art. 540b § 1 pkt 2 k.p.k. wchodzi w rachubę, jeśli wyrok lub postanowienie, od którego przysługuje środek odwoławczy bądź postanowienie kończące postępowanie wydane pod nieobecność oskarżonego nie zostało mu w ogóle doręczone lub zostało doręczone, ale w inny sposób niż osobiście, tj. drogą zastępczą. A nadto, gdy oskarżony wykaże, że nie wiedział o treści wydanego wobec niego wyroku lub postanowienia, od którego przysługuje środek odwoławczy bądź postanowienia kończącego postępowanie oraz o przysługującym mu w tym zakresie prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia.

Ciężar niewiedzy - analogicznie, jak w przypadku art. 540b § 1 pkt 1 k.p.k. - spoczywa na skazanym. W literaturze procesu karnego stwierdza się, że wykazanie braku wiedzy w powyższym zakresie będzie trudne do wykazania, co nie oznacza, że niemożliwe. Dla przykładu wskazuje się, iż w celu uprawdopodobnienia tej okoliczności jest przesłuchanie domownika, który odebrał zawiadomienie nieprzekazane skazanemu, bądź uczynione z opóźnieniem (K. T. Boratyńska, A. Górski, A. Sakowicz, A. Ważny, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2012 r., s. 1147). Należy podkreślić, iż dowód prawdziwości oświadczenia skazanego, z natury, dotyczy okoliczności trudnej do wykazania przy wykorzystaniu pewnych (sprawdzalnych) dowodów, dlatego też, jak się wydaje, do sądu będzie należała każdorazowa ocena danego przypadku.

Niewiedza skazanego musi być kompleksowa w tym sensie, że skazany ma nie znać treści orzeczenia oraz przysługującego mu prawa, terminu i sposobu wniesienia środka zaskarżenia.