Izydorczyk Jacek, Wystąpienie organu polskiego o zajęcie i przekazanie przedmiotów w trybie europejskiego nakazu aresztowania

Wystąpienie organu polskiego o zajęcie i przekazanie przedmiotów w trybie europejskiego nakazu aresztowania

Europejski Nakaz Aresztowania jest instytucją należącą do tzw. III Filara prawa europejskiego. Został on przedstawiony przez Radę Unii Europejskiej, a następnie przyjęty jako tzw. Decyzja Ramowa w dniu 13 czerwca 2002 r. (Dz. Urz. Wsp. Eur., 18.07.2002, L 190/12, 2002/584 JHA). Decyzje ramowe mają służyć zbliżaniu ustawodawstw państw członkowskich Unii Europejskiej i wiążą je co do treści, jednak forma i metoda wdrożenia zależy od konkretnego ustawodawcy (nie wywołują zatem skutków bezpośrednich). Jak wskazano w uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy zmieniającej kodeks postępowania karnego, w stosunkach między państwami członkowskimi Unii Europejskiej, Europejski Nakaz Aresztowania wchodzi w miejsce dotychczasowych konwencji ekstradycyjnych (Konwencji Rady Europy z 1957 r., Konwencji UE z 1995 i 1996 r., Konwencji wykonawczej Schengen z 1990 r., w części dotyczącej ekstradycji). Zobligowano państwa członkowskie do implementacji ww. Decyzji Ramowej do dnia 31 grudnia 2003 r. Jednakże przewidziano możliwość złożenia deklaracji odnośnie kwestii, że do przestępstw popełnionych w określonej dacie, będą miały zastosowanie dotychczasowe przepisy ekstradycyjne. W związku z powyższym, w dniu 18 marca 2004 r. znowelizowano kodeks postępowania karnego poprzez dodanie rozdziałów 65a oraz 65b dotyczących wystąpienia do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o przekazanie osoby ściganej na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania (tzw. przekazanie czynne), jak i wystąpienia państwa członkowskiego Unii Europejskiej w tej sprawie do sądów polskich (tzw. przekazanie bierne). Należy przypomnieć, że początkowo wskazywano, że nowa regulacja kodeksu postępowania karnego nie jest sprzeczna z Konstytucją RP (podobne wątpliwości powstały zresztą także i w innych krajach Unii Europejskiej). Uzasadniano bowiem, że wydanie (extradition) nie jest przekazaniem-dostarczeniem (surrender) i że nie chodzi o przekazanie państwu obcemu, lecz tylko jego organom sądowym. Jednakże argumentacja taka musiała budzić uzasadnione wątpliwości. Dlatego też wskazane było pójście śladem kilku innych państw europejskich, które zdecydowały się na nowelizacje swych konstytucji. Dopiero jednak z uwagi na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 kwietnia 2005 r. uznające za sprzeczny przepis kodeksu postępowania karnego zezwalający na przekazywanie obywatela polskiego w trybie Europejskiego Nakazu Aresztowania, znowelizowano Konstytucję w Artykule 55. (przepis ten został zmieniony przez art. 1 ustawy z dnia 8 września 2006 r., Dz. U. z 2006 r. Nr 200, poz. 1471; wszedł zaś w życie w dniu 7 listopada 2006 r.). Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363–394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1206–1351.

Przekazanie czynne w trybie Europejskiego Nakazu Aresztowania jest regulowane w przepisach art. 607a-607j k.p.k. (tj. ww. rozdział 65a kodeksu postępowania karnego).

Zobacz Wydanie w Polsce europejskiego nakazu aresztowania (przekazanie czynne) z urzędu lub na wniosek sądu.

Wydanie w Polsce europejskiego nakazu aresztowania (przekazanie czynne) na wniosek prokuratora.

Przepis art. 607h k.p.k. stanowi implementację art. 29 decyzji ramowej o Europejskim Nakazie Aresztowania. Zgodnie z jego § 1, właściwy organ polski prowadzący postępowanie (w tym wypadku: sąd albo prokurator) może wystąpić do organu sądowego państwa wykonania nakazu o zajęcie i przekazanie przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa, przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa, lub mogących stanowić dowód w sprawie rzeczy, korespondencji, przesyłek, wykazów połączeń telekomunikacyjnych lub innych przekazów informacji lub danych przechowywanych w systemie informatycznym lub na nośniku, w tym korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną. Omawiany wniosek (o zajęcie i przekazanie przedmiotów) może zostać wydany w dwu sytuacjach: po pierwsze - łącznie z wydaniem ENA (wniosek umieszcza się w części „G” europejskiego nakazu aresztowania wg wzoru nakazu polskiego z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 lutego 2012 r., Dz. U. z 2012 r. poz. 266) - czyni to wówczas sąd wydający ENA; oraz po wtóre - po wydaniu ENA i przesłaniu go do państwa wykonania - w toku stadium przygotowawczego uprawniony do wystąpienia z wnioskiem jest prokurator, zaś na etapie postępowania jurysdykcyjnego właściwy jest sąd, przed którym sprawa się toczy, z kolei w postępowaniu wykonawczym sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji; wniosek sądu powinien przybrać formę postanowienia wraz z uzasadnieniem; na postanowienie takie zażalenie nie przysługuje (zob. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013). Oczywiście postanowienie takie powinno przy tym, w miarę możliwości, dokładnie precyzować przedmiot (przedmioty) podlegający zajęciu i przekazaniu oraz wszystkie dane, które pozwolą na dokonanie zajęcia. Postanowienie wydane w tym trybie musi zostać przetłumaczone na język państwa wykonania ENA, względnie język akceptowany przez ten kraj (zob. G. Jaworski, A. Sołtysińska, Postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych, Warszawa 2010; S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013).

Inną sytuacją jest ta określona w przepisie art. 607h § 2 k.p.k., zgodnie z którym jest dopuszczalne wystąpienie o zajęcie i przekazanie dowodów i przedmiotów, o których była wcześniej mowa, również wtedy, gdy wykonanie nakazu jest niemożliwe ze względu na śmierć lub ucieczkę osoby ściganej. Oznacza to, że wykonanie nakazu jest niemożliwe z uwagi na przeszkody nieusuwalne o charakterze faktycznym (śmierć jest okolicznością obiektywną nieusuwalną; ucieczka zaś dotyczy sytuacji, gdy jest bardzo mało prawdopodobne ujecie sprawcy, np. zbiegł on do odległego kraju spoza UE; zob. J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27).

Należy przy tym odpowiednio stosować przepisy rozdziału 62a kodeksu postępowania karnego (tj. dotyczące wystąpienia do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie postanowienia o zatrzymaniu dowodów lub mającego na celu zabezpieczenie mienia). Odpowiednie stosowanie przepisów ww. rozdziału kodeksu postępowania karnego oznacza, że nie jest tutaj konieczne wydawanie odrębnego postanowienia o zatrzymaniu rzeczy, lecz właściwy organ (sąd albo prokurator) od razu formułują jeden wniosek o zajęcie i przekazanie dowodów i przedmiotów oraz przekazują go bezpośrednio właściwemu organowi sądowemu państwa wykonania nakazu. Zob. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013.

Zobacz Wniosek organu RP do organu państwa UE o wykonanie postanowienia o zatrzymaniu dowodów.

Wniosek organu RP do organu państwa UE o wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu mienia.