Izydorczyk Jacek, Wykonanie w Polsce orzeczenia organu państwa UE o zatrzymaniu dowodów lub zabezpieczeniu mienia

Wykonanie w Polsce orzeczenia organu państwa UE o zatrzymaniu dowodów lub zabezpieczeniu mienia

Obowiązek niezwłocznego wykonania orzeczenia organu państwa UE o zatrzymaniu dowodów wynika z przepisu art. 589l k.p.k. Jest to pierwszy z przepisów Rozdziału 62b kodeksu postępowania karnego („Wystąpienie państwa członkowskiego Unii Europejskiej o wykonanie orzeczenia o zatrzymaniu dowodów lub mającego na celu zabezpieczenie mienia”), który to rozdział wprowadzono do polskiego kodeksu w wykonaniu Decyzji Ramowej Rady UE nr 2003/577/WSiSW z dnia 22 lipca 2003 roku. W przypadku uzyskania informacji przez organ procesowy państwa UE, że na terytorium Polski znajdują się:

1) mogące stanowić dowody w sprawie rzeczy, korespondencja, przesyłki, wykazy połączeń telefonicznych, inne przekazy informacji oraz dane przechowywane w systemie informatycznym lub na nośniku, w tym korespondencja elektroniczna; lub

2) mienie podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia wykonania postanowienia o przepadku

- właściwy miejscowo sąd rejonowy albo prokurator wykonuje niezwłocznie wydane przez właściwy organ sądowy państwa UE orzeczenie o zatrzymaniu (art. 589l § 1 k.p.k.). Ogólną zasadą jest, że stosuje się prawo polskie (zob. art. 589l § 3 k.p.k.).

Organem kompetentnym w Polsce jest właściwy miejscowo sąd rejonowy albo prokurator (art. 589l § 1 k.p.k.). Chodzi o właściwość co do wykonania zabezpieczenia dowodu lub mienia znajdującego się w Polsce - więc decyduje tutaj miejsce, w którym znajdują się takie przedmioty; jeżeli zaś będą one w kilku miejscach i będą to miejsca funkcjonowania kilku prokuratur lub sądów - działa zasada wyprzedzenia, tzn. postanowienie wykonuje organ, który otrzymał omawiane wystąpienie z organu innego państwa UE. Nielogicznym byłoby bowiem dopuszczenie do ewentualnych tzw. sporów o właściwość (zob. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym - komentarz, Warszawa 2008, s. 1236–1238).

W Polsce wykonuje przekazane postanowienie sąd - gdy pochodzi od organu prowadzącego postępowanie jurysdykcyjne (a więc zawsze będzie to sąd obcy); z kolei prokurator będzie wykonywał przekazane postanowienie - gdy wydał je obcy organ prowadzący postępowanie przygotowawcze (tj. prokurator lub sędzia śledczy).

Przepisy art. 589m § 1–2 k.p.k. określają przypadki odmowy - co do zasady fakultatywnej - wykonania orzeczenia organu państwa UE o zatrzymaniu dowodów lub zabezpieczeniu mienia. Jeżeli chodzi o odmowę wykonania orzeczenia o zatrzymaniu dowodów, może to nastąpić w następujących wypadkach:

1) czyn, w związku z którym wydano to orzeczenie, nie stanowi przestępstwa według prawa polskiego (tzw. brak podwójnej przestępności czynu), chyba że jest to jedno z przestępstw, co do których, pomimo braku podwójnej przestępności czynu, należy stosować Europejski Nakaz Aresztowania (zob. art. 607w k.p.k.);

2) dowody, których dotyczy orzeczenie, nie mogą być zajęte z przyczyn faktycznych, w szczególności z uwagi na ich utratę, zniszczenie lub niemożność odnalezienia (z tym, że przepis art. 589m § 4 k.p.k. przewiduje konsultacje z organem państwa UE w celu odnalezienia takich dowodów lub mienia i dopiero gdy to nie pomoże w odnalezieniu tych przedmiotów - organ polski niezwłocznie powiadamia właściwy organ sądowy państwa UE o niemożności wykonania orzeczenia);

3) do orzeczenia o zatrzymaniu dowodów nie dołączono zaświadczenia zawierającego wszystkie istotne informacje umożliwiające jego prawidłowe wykonanie albo zaświadczenie to jest niekompletne lub oczywiście nie odpowiada treści orzeczenia (z tym, że przepis art. 589m § 5 k.p.k. przewiduje, iż właściwy organ polski może wyznaczyć organowi państwa UE termin do przekazania ww. zaświadczenia, ewentualnie jego uzupełnienia lub też sprostowania - następuje to w formie niezaskarżalnego postanowienia);

4) z treści zaświadczenia zawierającego wszystkie istotne informacje umożliwiające jego prawidłowe wykonanie w oczywistym stopniu wynika, że przekazane do wykonania orzeczenie dotyczy tego samego czynu tej samej osoby, co do którego postępowanie karne zostało prawomocnie zakończone (chodzi o sytuację wystąpienia negatywnej przesłanki procesowej ne bis in idem - zob. art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.; w literaturze podnosi się, że chodzi tutaj wyłącznie o podstawę negatywną i nieusuwalną z rozróżnieniem sytuacji, gdy np. umorzono postępowanie w oparciu o przesłankę procesową o charakterze formalnym, zwłaszcza jeżeli byłaby to przesłanka względna, np. brak wniosku o ściganie [por. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013] - jednakże jest to pogląd błędny, co rozstrzyga sama treść ww. przepisu art. 17 § 1 k.p.k., bowiem omawiany przepis art. 589m § 1 pkt 4 k.p.k. dotyczy bezpośrednio sytuacji opisanej właśnie w art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., a nie w innych - w tym w art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k. [tj. brak wniosku o ściganie jako podstawa do umorzenia postępowania); oraz

5) wykonanie orzeczenia nie jest możliwe z powodu powołania się na immunitety dyplomatyczny lub konsularny.

Z kolei, jeżeli chodzi o powody odmowy wykonania orzeczenia mającego na celu zabezpieczenie mienia, to w zasadzie są one identyczne, z tym że nie wchodzi tutaj w grę sam brak podwójnej przestępności czynu, ale to, że zabezpieczenie wykonania przepadku byłoby niedopuszczalne wg prawa polskiego. Jednak że podobnie, nie będzie to przeszkoda, gdy będzie to dotyczyło jednego z przestępstw, co do których należy stosować Europejski Nakaz Aresztowania także w przypadku braku ww. podwójnej przestępności czynu (zob. art. 607w k.p.k.). Należy przy tym mieć na uwadze, że odmowa wykonania z uwagi na brak podwójnej przestępności czynu jest niedopuszczalna, gdy czyn nie stanowi przestępstwa z powodu braku lub odmiennego uregulowania w prawie polskim odpowiednich opłat, podatków, ceł lub zasad obrotu dewizowego (zob. art. 589m § 3 k.p.k.).