Grzegorczyk Tomasz, Wnoszenie zażalenia od postanowień wydanych w toku postępowania odwoławczego

Wnoszenie zażalenia od postanowień wydanych w toku postępowania odwoławczego

W polskim postępowaniu karnym obowiązuje zasada dwuinstancyjności postępowania (w prawie konstytucyjnym i międzynarodowym jest zaś ogólna gwarancja co najmniej dwuinstancyjnego postępowania). Dlatego zgodnie z przepisem art. 426 § 1 k.p.k. (przepis ten został znowelizowany w 2011 r.) od orzeczeń sądu odwoławczego oraz od orzeczeń wydanych przez Sąd Najwyższy nie przysługuje środek odwoławczy, chyba że ustawa stanowi inaczej. W przypadku, gdy nie ma takiej podstawy środek odwoławczy jest niedopuszczalny z mocy prawa (zob. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008 r.; J. Izydorczyk, Granice orzekania sądu odwoławczego w polskiej procedurze karnej, Łódź 2010 r. - passim).

Na podstawie (znowelizowanego przy tym w 2016 roku) przepisu art. 426 § 2 k.p.k. wyjątkowo przysługuje środek odwoławczy od następujących postanowień:

1) o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydanego na skutek zażalenia (a więc jako szczególna ochrona wykraczająca poza zasadę dwuinstancyjności),

2) od wydanego w toku postępowania odwoławczego postanowienia o przeprowadzeniu obserwacji (zob. art. 203 k.p.k.),

3) od wydanego w toku postępowania odwoławczego postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego (zob. art. 249 i n. k.p.k.),

4) od wydanego w toku postępowania odwoławczego postanowienia o nałożeniu kary porządkowej (zob. art. 285 k.p.k. oraz art. 287 k.p.k.).

5) od postanowień w przedmiocie kosztów procesu, o których po raz pierwszy orzekał sąd odwoławczy. W nowelizacji z 2016 zastrzeżono, że jeżeli zaskarżone postanowienie wydał sąd w składzie jednego sędziego - zażalenie rozpoznaje sąd odwoławczy w składzie trzech sędziów. Zastrzeżenie to zostało następnie zawężone przez nowelizację z 2019 r., zgodnie z którą skład trzyosobowy nie dotyczy rozpoznania postanowienia o nałożeniu kary porządkowej lub w przedmiocie kosztów procesu.

Zob. także przepis art. 430 § 2 k.p.k., gdzie także przewidziano zażalenie na postanowienie sądu odwoławczego wnoszone do innego równorzędnego składu sądu odwoławczego (o pozostawieniu bez rozpoznania przyjętego środka odwoławczego; nie dotyczy to Sądu Najwyższego).