Bełczącki Robert Marek, Uznanie orzeczenia sądu państwa obcego spoza Unii Europejskiej lub rozstrzygnięcia w sprawie cywilnej innego organu takiego państwa bez przeprowadzania postępowania delibacyjnego

Uznanie orzeczenia sądu państwa obcego spoza Unii Europejskiej lub rozstrzygnięcia w sprawie cywilnej innego organu takiego państwa bez przeprowadzania postępowania delibacyjnego

W obecnym stanie prawnym orzeczenia zagranicznych sądów państwowych uznawane są automatycznie, bez potrzeby przeprowadzania odrębnego postępowania w przedmiocie uznania (postępowania delibacyjnego). Ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu można dokonać w ramach innego postępowania, gdzie stanowić będzie jedynie przesłankę rozstrzygnięcia. Ustalenie takie będzie wiążące jedynie w danej sprawie, inaczej niż w przypadku postępowania delibacyjnego (por. Wszczęcie postępowania o uznanie orzeczenia sądu państwa obcego spoza Unii Europejskiej).

Jeśli w toku sprawy, dla rozstrzygnięcia której ustalenie takie będzie miało istotne znaczenie, wszczęte zostanie postępowanie delibacyjne dotyczące tego samego zagranicznego orzeczenia, należy rozważyć celowość zawieszenia postępowania w sprawie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. Sprzeczność ustalenia w przedmiocie uznania poczynionego jedynie dla potrzeb rozstrzygnięcia danej sprawy z późniejszym wynikiem postępowania delibacyjnego nie jest bowiem sytuacją pożądaną, chociaż reguła automatycznego uznawania orzeczeń zagranicznych musi się z nią liczyć.

Incydentalne ustalenie w przedmiocie uznania nie będzie miało mocy wiążącej w innych postępowaniach, w szczególności w późniejszym postępowaniu delibacyjnym, niemniej powinno zostać wzięte pod uwagę.

Jeśli na podstawie zagranicznego orzeczenia w Rzeczpospolitej Polskiej prowadzona ma być egzekucja, konieczne jest uzyskanie stwierdzenia jego wykonalności (por. Wszczęcie postępowania o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu państwa obcego spoza Unii Europejskiej).

Należy pamiętać, że regulacja uznawania i stwierdzania wykonalności orzeczeń sądów państw obcych zawarta w kodeksie postępowania cywilnego znajduje zastosowanie, jeśli brak w tym zakresie obowiązującego Rzeczpospolitą Polską prawa międzynarodowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2000 r., I CKN 372/98, OSNC 2000, nr 9, poz. 156, LEX nr 40486), w tym prawa wspólnotowego Unii Europejskiej (por. Wszczęcie postępowania o uznanie orzeczenia sądu państwa obcego będącego członkiem Unii Europejskiej; Uznanie orzeczenia sądu państwa obcego będącego członkiem Unii Europejskiej bez przeprowadzania postępowania delibacyjnego; Wszczęcie postępowania o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu państwa obcego będącego członkiem Unii Europejskiej {procedura w opracowaniu}).

Przesłanki uznania zagranicznego orzeczenia oraz przeszkody do uznania przewidziane w art. 1146 § 1 k.p.c. brane są przez sąd pod rozwagę z urzędu, niezależnie od wniosków i zarzutów uczestników(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 1990 r., I CR 415/90, OSP 1992, z. 3, poz. 68, LEX nr 5326; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2006 r., I CSK 18/06, LEX nr 196362). Ustalenie w przedmiocie uznania zagranicznego orzeczenia nie może być przyjęte jako bezsporne pomiędzy stronami.

O rodzajach orzeczeń zagranicznych, których uznanie wchodzi w rachubę - por. komentarz do kroku pt. potrzeba skorzystania z orzeczenia sądu państwa obcego, Wszczęcie postępowania o uznanie orzeczenia sądu państwa obcego spoza Unii Europejskiej).

Jeśli ustalenie w przedmiocie uznania stanowić ma jedynie przesłankę rozstrzygnięcia w innym postępowaniu, właściwość sądu przewidziana w art. 1148¹ § 1 k.p.c. jest bez znaczenia.

Ustalenie, że zagraniczne orzeczenie podlega albo nie podlega uznaniu, opierać się musi na dowodach z dokumentów przewidzianych w art. 1147 k.p.c. Według tego przepisu przedstawić ma je strona powołująca się na uznanie zagranicznego orzeczenia, co oznacza, że na niej spoczywa ciężar dowodu w tym zakresie. Jeśli nie wykazuje ona wystarczającej inicjatywy w tym kierunku, nie jest wykluczone zwrócenie jej uwagi przez sąd na brak potrzebnych dokumentów, wyznaczenie stosownego terminu celem usunięcia tego braku oraz odroczenie rozpoznania sprawy.

Dokument stwierdzający, że orzeczenie podlegające uznaniu jest prawomocne, w myśl art. 1147 § 1 pkt 2 k.p.c. przedstawiany w przypadku, gdy prawomocność nie wynika z treści tego orzeczenia, powinien pochodzić od sądu lub innego organu, właściwego według prawa państwa obcego. Jeśli jednak prawo obce nie przewiduje wydania dokumentu stwierdzającego prawomocność orzeczenia, fakt jego prawomocności może zostać wykazany w inny sposób, w szczególności na podstawie art. 1143 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2013 r., I CSK 451/12, LEX nr 1396078); poprzednio przyjmowano jednak, że wyłącznym dowodem prawomocności orzeczenia podlegającego uznaniu jest stwierdzenie prawomocności przez sąd lub inny właściwy organ państwa obcego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1982 r., IV CR 458/81, OSP 1983, z. 6, poz. 123, LEX nr 5164; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1987 r., II CZ 61/87 OSNC 1988, nr 11, poz. 162, LEX nr 3404).