Stefański Ryszard A., Uchylenie niezasadnego postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego

Uchylenie niezasadnego postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego

Nadzwyczajnym środkiem wzruszenia prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego jest instytucja uchylenia takiego postanowienia przez Prokuratora Generalnego (art. 328 k.p.k.). Instytucja ta jest jednym ze środków służących nadzorowi prokuratora nad postępowaniem przygotowawczym oraz stanowi gwarancję przestrzegania zasady legalizmu. W tym trybie może być uchylone tylko prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego.

Asumptem do podjęcia decyzji o uchyleniu prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego może być wniosek prokuratora, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu, lub informacja uzyskana w toku wizytacji lub lustracji podległych jednostek, a także wiadomość pochodząca od osoby zainteresowanej, zazwyczaj pokrzywdzonego. „Przy podejmowaniu postanowienia w trybie art. 294 § 1 [ob. 328 § 1] k.p.k. - jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy - obojętne jest źródło, z jakiego Prokurator Generalny PRL dowiedział się o wadliwym umorzeniu postępowania przygotowawczego, natomiast istotne jest, aby swoje przekonanie o bezzasadności takiej czynności śledczej, w postaci postanowienia o uchyleniu prawomocnego postanowienia, powziął przed upływem 6 miesięcy [obecnie roku] od daty uprawomocnienia się takiego postanowienia” (wyrok SN z dnia 25 kwietnia 1984 r., KR 99/84, z aprobującą glosą I. Nowikowskiego, OSPiKA 1986, z. 7–8, s. 329–332.

Przesłanką uchylenia może być jedynie niezasadność umorzenia postępowania. Może ona wynikać zarówno z błędu w ustaleniach faktycznych, jak też z niewłaściwego zastosowania lub niezastosowania prawa materialnego albo z rażącego naruszenia przepisów prawa procesowego, które mogły mieć wpływ na treść postanowienia, np. niepełne wyjaśnienie okoliczności sprawy przez zaniechanie przeprowadzenia istotnego dowodu (obraza art. 167 k.p.k.), w wyniku czego doszło do niezasadnego umorzenia postępowania. Oceny tej dokonuje się na podstawie materiałów będących podstawą wydania postanowienia o umorzeniu. Jeżeli ujawniły się dodatkowe okoliczności, które pozwalają na podważenie zasadności umorzenia, to można rozważać wznowienie postępowania.