Przybysz Piotr, Stosowanie przymusu bezpośredniego jako samoistnego środka prawnego

Stosowanie przymusu bezpośredniego jako samoistnego środka prawnego

Przymus bezpośredni jest często utożsamiany z użyciem siły fizycznej. Takie podejście do istoty przymusu bezpośredniego nie jest właściwe, bowiem przymus bezpośredni może polegać zarówno na oddziaływaniu na konkretną osobę przy zastosowaniu bezpośrednio skutecznych środków, jak i na groźbie ich zastosowania. Należy pamiętać, że bardzo ogólne określenie środków, które mogą kryć się pod pojęciem przymusu bezpośredniego, nie oznacza całkowicie swobodnego stosowania wszelkich środków wobec osoby przymuszanej. Na przeszkodzie temu stoją przede wszystkim: nakaz poszanowania godności ludzkiej, zakaz poniżającego lub nieludzkiego traktowania oraz zakaz tortur. Należy także brać pod uwagę zasadę proporcjonalności.

Ogólny sposób określenia istoty przymusu bezpośredniego sprawia, że jest to wyjątkowo elastyczny i efektywny środek wywierania presji na zobowiązanego. Możliwość zastosowania przymusu bezpośredniego pojawia się w różnego rodzaju sytuacjach procesowych. Może być on stosowany zarówno jako samoistny środek egzekucyjny, jak i jako dopełnienie innych środków egzekucyjnych.

Schemat przedstawia procedurę stosowania przymusu bezpośredniego jako samoistnego środka prawnego.

Przymus bezpośredni może być stosowany zarówno jako samoistny środek egzekucyjny, jak i w toku stosowania innego środka egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym (patrz stosowanie przymusu bezpośredniego w ramach innego środka egzekucji obowiązków niepieniężnych). Należy także zwrócić uwagę na możliwość stosowania przymusu bezpośredniego w uproszczonych trybach, takich jak zwłaszcza unormowana w art. 117 u.p.e.a. uproszczona egzekucja obowiązków o charakterze niepieniężnym, która może być prowadzona przez wskazane w art. 20 § 2 u.p.e.a. organy powołane do ochrony spokoju, bezpieczeństwa, porządku, zdrowia publicznego lub mienia społecznego.

Inną możliwość stosowania przymusu bezpośredniego w uproszczonym trybie przewidziano w art. 150 § 3 u.p.e.a. (patrz stosowanie przymusu bezpośredniego w uproszczonym trybie w celu wykonania obowiązku wynikającego z przepisu prawa).

Przymus bezpośredni jako samoistny środek egzekucyjny powinien być wykorzystywany w ostateczności, po stwierdzeniu nieskuteczności innych środków egzekucyjnych (patrz dokonywanie wyboru środka egzekucyjnego w egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym).

Podstawą do zastosowania przymusu egzekucyjnego jako samoistnego środka egzekucyjnego jest postanowienie organu egzekucyjnego o wezwaniu zobowiązanego do wykonania obowiązku wskazanego w tytule wykonawczym, z zagrożeniem zastosowania przymusu bezpośredniego.

Postanowienie organu egzekucyjnego o zastosowaniu środka egzekucyjnego jest doręczane na zasadach określonych w art. 17c u.p.e.a. (zob. Zasady doręczania pism przez organ egzekucyjny).

Należy mieć na uwadze, że w przypadku stosowania przymusu egzekucyjnego w uproszczonych trybach z zasady nie wydaje się postanowienia o zastosowaniu przymusu bezpośredniego.