Dauter Bogusław, Przeprowadzenie posiedzenia niejawnego zamiast rozprawy w stanie epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19

Przeprowadzenie posiedzenia niejawnego zamiast rozprawy w stanie epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19

Ustawą z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. poz. 875) wprowadzono możliwość przeprowadzenia posiedzenia niejawnego w składzie trzech sędziów w sprawach, w których ustawa wymaga przeprowadzenia rozprawy. Zgodnie z art. 15zzs⁴ ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych - Dz.U. poz. 374, dalej: „ustawa”), przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, jeżeli uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, a przeprowadzenie wymaganej przez ustawę rozprawy mogłoby wywołać nadmierne zagrożenie dla zdrowia osób w niej uczestniczących i nie można jej przeprowadzić na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku.

Przepis ten będzie miał zastosowanie zarówno do wojewódzkich sądów administracyjnych, jak i do Naczelnego Sądu Administracyjnego, z tym że w tym ostatnim przypadku, jako rozszerzenie regulacji, o której mowa w art. 15zzs⁴ ust. 1 ustawy (por. Rozszerzenie możliwości rozpoznania przez NSA skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym w stanie epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 {sps/d.2020.374.a15zzs4.21}).

Po skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne, w wyjątkowych przypadkach, sąd będzie miał możliwość skierowania jej do rozpoznania na rozprawie (por. art. 90 § 2 p.p.s.a.).

Mimo że w powołanym przepisie nie wskazano do kiedy będzie obowiązywała opisana w nim regulacja, to z systemowej wykładni przepisu i jak i celu samej ustawy, należy przyjąć, że podobnie, jak w art. 15zzs⁴ ust. 1 ustawy, będzie miał on zastosowanie w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich.

1. Ustawodawca z dniem 16 maja 2020 r. umożliwił sądom administracyjnym rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów w sprawach, w których ustawa wymaga przeprowadzenia rozprawy. Zgodnie z art. 15zzs⁴ ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374, dalej: „ustawa”), dodanym na mocy art. 46 pkt 21 ustawy z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. poz. 875), przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego przy spełnieniu kumulatywnie trzech przesłanek:

- uzna rozpoznanie sprawy za konieczne;

- przeprowadzenie wymaganej przez ustawę rozprawy mogłoby wywołać nadmierne zagrożenie dla zdrowia osób w niej uczestniczących;

- nie można jej przeprowadzić na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku.

2. Przepis ten będzie miał zastosowanie zarówno do wojewódzkich sądów administracyjnych, jak i do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Należy jednak wskazać, że ustawodawca z dniem 16 maja 2020 r., na podstawie art. 15zzs⁴ ust. 1 ustawy umożliwił NSA rozpoznanie skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów, w sprawach, w których strona wnosząca skargę kasacyjną nie zrzekła się rozprawy lub inna strona zażądała jej przeprowadzenia. Warunkiem jednak koniecznym do zastosowania tej regulacji jest wyrażenie na to zgody przez wszystkie strony postępowania w terminie 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze skierowania sprawy na posiedzenie niejawne (por. Rozszerzenie możliwości rozpoznania przez NSA skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym w stanie epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 {sps/d.2020.374.a15zzs4.21}).

Wydaje się zatem, że regulacja opisana w niniejszej procedurze w przypadku NSA będzie stanowiła rozszerzenie regulacji, o której mowa w art. 15zzs⁴ ust. 1 ustawy. W praktyce natomiast, to od uznania przewodniczącego będzie zależało, który tryb zastosuje.

3. W wojewódzkich sądach administracyjnych z pewnością możliwość przeprowadzenia posiedzenia niejawnego, przy spełnieniu opisanych wyżej okoliczności, przyczyni się do zmniejszenia zaległości spraw, które czekały na wyznaczenie rozprawy, a z przyczyn niezależnych od sądu (w związku z ogłoszonym stanem epidemii z powodu COVID-19) nie mogły zostać rozpoznane w tym trybie.

Mimo kompetencji przewodniczącego w zakresie skierowania sprawy na posiedzenie niejawne w tym trybie, z niewiążącą inicjatywną dla przewodniczącego może wystąpić także strona.

W praktyce będzie to wyglądało w ten sposób, że przewodniczący w sprawach, w których uzna, że należy przeprowadzić posiedzenie niejawne z uwagi na spełnienie przesłanek, o których mowa w art. 15zzs⁴ ust. 3 ustawy, wydaje zarządzenie o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne i doręcza je wszystkim stronom postępowania. W zarządzeniu tym powinna być wskazana podstawa prawna, tj. art. 15zzs⁴ ust. 3 ustawy, data posiedzenia oraz skład orzekający, który będzie rozpoznawał sprawę.

4. W przeciwieństwie do regulacji, o której mowa w art. 15zzs⁴ ust. 1 ustawy, gdzie ustawodawca zastrzegł, że przepis ten będzie miał zastosowanie w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich, w art. 15zzs⁴ ust. 3 ustawy takiego zastrzeżenia nie wskazano. Mając jednak na uwadze wykładnię systemową tego przepisu jak również cel ustawy, tj. zapobieganie, przeciwdziałanie i zwalczanie COVID-19, należy przyjąć, że art. 15zzs⁴ ust. 3 ustawy będzie miał zastosowanie w tym samym okresie.

Zarządzenie przewodniczącego o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne jest niezaskarżalne. Ustawodawca, odmiennie niż w przypadku postępowania cywilnego, gdzie umożliwił stronom złożenie w terminie 7 dni sprzeciwu od zarządzenia przewodniczącego o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne (por. art. 15zzs¹ pkt 2 ustawy), w postępowaniu sądowoadministracyjnym takiej możliwości nie przewidział. W ustawie Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi także brak jest podstawy prawnej umożliwiającej zaskarżenie zarządzenia przewodniczącego o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne. Środek zaskarżenia w postaci sprzeciwu przewidziany jest wyłącznie od zarządzeń i postanowień wydanych przez referendarza sądowego (por. art. 167a § 2, art 259 § 1 p.p.s.a.). Od zarządzenia wydanego przez przewodniczącego sprzeciw nie przysługuje (odmiennie w tym zakresie: K. Musiał, Środek odwoławczy od zarządzenia przewodniczącego dotyczącego skierowania sprawy na posiedzenie niejawne {spp/uk.a15zzs4u3.01}).

Jakkolwiek ustawa Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie przewiduje środka zaskarżenia od zarządzenia przewodniczącego o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne, to strona może zawsze wystąpić do sądu z inicjatywą skierowania sprawy do rozpoznania na rozprawie. Przykładowo, swoją prośbę może uzasadnić potrzebą przeprowadzenia dowodu z dokumentu (por. art. 106 § 3 p.p.s.a.). Wystąpienie takie musi być złożone przez stronę przed rozpoznaniem sprawy na posiedzeniu niejawnym i ma ono charakter niewiążący dla sądu.