Niewiadomski Zygmunt, Przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia potencjalnie znacząco oddziałującego na środowisko

Przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia potencjalnie znacząco oddziałującego na środowisko

Ocena oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia stanowi kilkuetapową, sformalizowaną procedurę, skutkiem której jest ustalenie środowiskowych uwarunkowań realizacji tego przedsięwzięcia. Stanowi instrument realizacji zasady prewencji i kompleksowości ochrony środowiska (J. Jendrośka, Ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ): Fachowa ekspertyza czy procedura z udziałem społeczeństwa. Sytuacja w Polsce na tle tendencji światowych, Wrocław 1997, s. 56). Zgodnie z definicją legalną (art. 3 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, Dz. U. Nr 199, poz. 1227 - dalej u.o.i.ś.) ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko jest procedurą w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia, na którą składa się w szczególności weryfikacja raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, uzyskanie wymaganych ustawą opinii i uzgodnień, zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w tym postępowaniu.

Planowane przedsięwzięcie wedle art. 3 ust. 1 pkt 13 u.o.i.ś. rozumie się jako zamierzenie budowlane lub inną ingerencję w środowisko polegającą na przekształceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu, w tym również na wydobywaniu kopalin. Przedsięwzięcia powiązane technologicznie kwalifikuje się jako jedno przedsięwzięcie, także jeżeli są one realizowane przez różne podmioty (szerzej na temat rozumienia pojęcia „przedsięwzięcia” np. M. Pchałek, M. Behnke, Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko w prawie polskim i UE, Warszawa 2009, s. 67 i nast.). Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko planowanego przedsięwzięcia przeprowadzana jest na etapie projektowania przedsięwzięcia i nie można jej utożsamiać z analizą porealizacyjną. Procedura OOŚ planowanego przedsięwzięcia nie ma charakteru samoistnego (vide art. 61 ust. 1 u.o.i.ś.), przeprowadzana jest w ramach innych postępowań czy to procedury wydania decyzji środowiskowej, czy innych decyzji inwestycyjnych (B. Rakoczy, Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Komentarz, Warszawa 2010, s. 167).

Również orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego potwierdza tezę wyżej przywołaną. „W świetle dyspozycji art. 59 ust. 1 ustawy z 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko, przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko wymaga realizacja tylko planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, a nie oczywiście już zrealizowanych. Także przepis art. 71 ust. 1 i 2 jednoznacznie stanowi, że uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest wyłącznie wymagane dopiero dla planowanych przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. Oznacza to, że ocena środowiskowych aspektów przedsięwzięcia poprzedzać musi przystąpienie do wykonania przedsięwzięcia, stąd dyspozycja art. 72 ust. 1 i 2 ustawy w związku z art. 59 ust. 1 ustawy zawiera tego rodzaju unormowanie.” (vide teza wyroku NSA z dnia 10 listopada 2015 r., II OSK 542/14, LEX nr 1990856).

Obowiązek przeprowadzenia OOŚ planowanego przedsięwzięcia potencjalnie znacząco oddziałującego na środowisko wynika z indywidualnego aktu stosowania prawa - postanowienia organu administracji publicznej wydanego na podstawie art. 63 ust. 1 u.o.i.ś.

Kolejna nowelizacja ustawy środowiskowej wprowadziła do systemu pojęcie „inwestycji strategicznych” oraz dalece uproszczoną procedurę ustalania środowiskowych uwarunkowań ich realizacji. Dotyczy to inwestycji strategicznych wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów wydanym na podstawie art. 103a ust. 2 uoiś. Dla tego rodzaju inwestycji ustawodawca nie tylko nie przewidział przeprowadzenia OOŚ i zrezygnował z wydania decyzji DUŚ, ale także znacznie ograniczył udział społeczeństwa w procedurze.

W zgodzie z postanowienia art. 59a ust. 1 u.o.i.ś. organ administracyjny właściwy do wydania decyzji środowiskowej zobligowany jest przed przeprowadzeniem oceny oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia poprzedzić tę procedurę analizą zgodności lokalizacji przedsięwzięcia z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku gdy przedsięwzięcie jest realizowane na obszarze morskim - z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej, jeżeli plany te zostały odpowiednio uchwalone albo przyjęte. Nie dotyczy to przedsięwzięć wymienionych w przepisie art. 59a ust. 4 u.o.i.ś.

Obowiązek przeprowadzenia OOŚ dla planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko stwierdza w drodze postanowienia organ właściwy do wydania decyzji środowiskowej uwzględniając łącznie kryteria określone w art. 63 ust. 1 u.o.i.ś. jednocześnie określając zakres raportu (w sprawie rozumienia pojęcia „uwzględniając” łącznie zob. teza 1 - wyrok WSA w Poznaniu z dnia 13 grudnia 2012 r., IV SA/Po 1065/12, LEX nr 1235417).

Obligatoryjnie organ stwierdza obowiązek przeprowadzenia OOŚ w razie, gdy realizacja przedsięwzięcia wymaga ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania w rozumieniu przepisów ustawy - Prawo ochrony środowiska. Również w razie ustalenia na podstawie karty informacyjnej przedsięwzięcia, z której wynika, że realizacja przedsięwzięcia może spowodować nieosiągnięcie celów środowiskowych zawartych w planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, organ administracyjny jest zobowiązany nałożyć obowiązek przeprowadzenia OOŚ. Czynności organu zmierzające do ustalenia obowiązku przeprowadzenia OOŚ dotyczą przedsięwzięć wymienionych w § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 r. Nr 213, poz. 1397).

Organ administracyjny ustalając obowiązek przeprowadzenia OOŚ, wydaje postanowienie w przedmiocie zawieszenia postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej do czasu przedłożenia raportu oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia. Ustawodawca wprowadza jednocześnie ograniczenie czasowe w odniesieniu do czasu trwania zawieszenia postępowania. Zgodnie z treścią art. 63 ust. 5a u.o.i.ś. niezłożenie przez stronę postępowania raportu w terminie 3 lat od dnia zawieszenia postępowania, skutkuje przyjęciem domniemania, iż żądanie wszczęcia postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej uznaje się za wycofanie. To rodzi po stronie organu obowiązek umorzenia postępowania w sprawie wydania decyzji środowiskowej w przedmiotowej sprawie.

Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko przedkłada się w formie pisemnej oraz na informatycznych nośnikach danych z ich zapisem w formie elektronicznej w liczbie odpowiednio po trzy egzemplarze. W przypadku gdy organem opiniującym lub uzgadniającym jest dyrektor urzędu morskiego, należy przedłożyć dodatkowo po jednym egzemplarzu.

Raport stanowi kluczowy dokument będący podstawą prawidłowej oceny skutków środowiskowych realizacji planowanego przedsięwzięcia. Zgodnie z nowelizację u.o.i.ś. wchodzącą w życie z 1 stycznia 2017 r. (vide art. 74a u.o.i.ś.), raport winien być sporządzony przez osoby legitymujące się stosownym wykształceniem i doświadczeniem zawodowym dającym gwarancję właściwego, z punktu widzenia merytorycznego przygotowania tak złożonego dokumentu, jakim jest raport oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia.

Artykuł 66 u.o.i.ś. zawiera wyliczenie elementów, które winne być opisane w raporcie. Zakres raportu powinien być dostosowany do charakteru i wielkości oddziaływania zamierzonego przedsięwzięcia na środowisko (wyrok WSA w Warszawie z dnia 20 grudnia 2005 r., IV SA/Wa 1745/05, LEX nr 189799). Wnioskodawca zobowiązany jest do złożenia raportu zgodnego z przepisami prawa oraz postanowieniem organu administracji publicznej ustalającego jego zakres. Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko ma charakter dokumentu prywatnego inwestora będącego dowodem w postępowaniu administracyjnym. Raport oceniany jest przez organ wydający decyzję określającą uwarunkowania środowiskowe, a uczestnicy postępowania mają możliwość zgłoszenia zastrzeżeń dotyczących tego dowodu (wyrok WSA w Lublinie z dnia 31 marca 2011 r., II SA/Lu 845/10, LEX nr 993489). Raportowi o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko przysługuje szczególna wartość dowodowa, która wynika z kompleksowego charakteru analizy planowanego do realizacji przedsięwzięcia. Podważenie jego ustaleń może nastąpić jedynie, co do zasady, poprzez przedstawienie równie kompletnej analizy uwarunkowań przyrodniczych (tzw. kontrraportu), sporządzonej przez specjalistów dysponujący równie fachową wiedzą jak autorzy raportu, której wnioski pozostawałyby w rażącej sprzeczności do tych zawartych w raporcie przedłożonym przez inwestora. (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 października 2016 r., II OSK 844/16, LEX nr 2169204).Wnioski raportu o oddziaływaniu inwestycji na środowisko sporządzonego przez osoby legitymujące się odpowiednią wiedzą nie mogą być zwalczane jedynie za pomocą samej negacji, niepopartej żadnymi konkretnymi argumentami, gdyż taki sposób argumentowania pozbawia spór charakteru jurydycznego. (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 lipca 2016 r., II OSK 1076/15, LEX nr 2118230).

Organ administracyjny właściwy w sprawie może żądać uzupełnienia raportu na podstawie art. 50 k.p.a. Nie ma podstawy prawnej do żądania od inwestora przedłożenia w postępowaniu o ustalenie środowiskowych uwarunkowań ujednoliconej wersji raportu. Raport jest jednym z ważniejszych środków dowodowych w tym postępowaniu, pozostając środkiem dowodowym podlegającym ocenie w świetle pozostałego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie zgodnie z zasadami postępowania dowodowego wspólnymi dla pozostałych dowodów. Dlatego też o zmianach, uzupełnieniach i wyjaśnieniach składanych do raportu należy zawiadamiać każdorazowo uczestników postępowania i szeroką opinię publiczną oraz organy uzgadniające i wyrażające opinię w przedmiocie planowanego przedsięwzięcia zgodnie z dyspozycją art. 77 ust. 1 u.o.i.ś. (wyrok WSA w Gdańsku z dnia 30 czerwca 2011 r., II SA/Gd 312/11, LEX nr 898190).

W świetle art. 66 ust. 1 pkt 5 u.o.i.ś. nie jest wystarczające przedstawienie w raporcie o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko jedynie wariantu wnioskodawcy oraz wariantu polegającego na tym, że przedsięwzięcie nie będzie podejmowane. Wariant niepodejmowania przedsięwzięcia nie może być uznany za racjonalny wariant alternatywny wobec wariantu wnioskodawcy (wyrok WSA w Gdańsku z dnia 24 marca 2011 r., II SA/Gd 864/10, ONSAiWSA 2012, nr 3, poz. 48). Uchybienie raportu jak brak opisu racjonalnego wariantu alternatywnego oraz brak wskazania argumentacji pozwalającej na uznanie danego wariantu za najkorzystniejszy dla środowiska każdorazowo musi być uznane za wadę pozbawiającą tego rodzaju dowód przydatności dla postępowania, natomiast w przypadku oparcia się przez organy na tego rodzaju wadliwym dowodzie za uchybienie mogące mieć istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to jest już wystarczające dla uchylenie decyzji organu I instancji. (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 11 maja 2016 r, II SA/Kr 71/16, LEX nr 2056577).

Szeroko na temat raportu oddziaływania na środowisko - K. Gruszecki, Komentarz do art. 66 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, System Informacji Prawniczej LEX 2013.