Izydorczyk Jacek, Przekazanie osoby ściganej europejskim nakazem aresztowania (przekazanie bierne)

Przekazanie osoby ściganej europejskim nakazem aresztowania (przekazanie bierne)

Europejski Nakaz Aresztowania jest instytucją należącą do tzw. III Filara prawa europejskiego. Został on przedstawiony przez Radę Unii Europejskiej, a następnie przyjęty jako tzw. Decyzja Ramowa w dniu 13 czerwca 2002 r. (Dz. Urz. Wsp. Eur., 18.07.2002, L 190/12, 2002/584 JHA). Decyzje ramowe mają służyć zbliżaniu ustawodawstw państw członkowskich Unii Europejskiej i wiążą je co do treści, jednak forma i metoda wdrożenia zależy od konkretnego ustawodawcy (nie wywołują zatem skutków bezpośrednich). Jak wskazano w uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy zmieniającej kodeks postępowania karnego, w stosunkach między państwami członkowskimi Unii Europejskiej, Europejski Nakaz Aresztowania wchodzi w miejsce dotychczasowych konwencji ekstradycyjnych (Konwencji Rady Europy z 1957 r., Konwencji UE z 1995 i 1996 r., Konwencji wykonawczej Schengen z 1990 r., w części dotyczącej ekstradycji). Zobligowano państwa członkowskie do implementacji ww. Decyzji Ramowej do dnia 31 grudnia 2003 r. Jednakże przewidziano możliwość złożenia deklaracji odnośnie kwestii, że do przestępstw popełnionych w określonej dacie, będą miały zastosowanie dotychczasowe przepisy ekstradycyjne. W związku z powyższym, w dniu 18 marca 2004 r. znowelizowano kodeks postępowania karnego poprzez dodanie rozdziałów 65a oraz 65b dotyczących wystąpienia do państwa członkowskiego Unii Europejskiej o przekazanie osoby ściganej na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania (tzw. przekazanie czynne), jak i wystąpienia państwa członkowskiego Unii Europejskiej w tej sprawie do sądów polskich (tzw. przekazanie bierne). Należy przypomnieć, że początkowo podnoszono, że nowa regulacja kodeksu postępowania karnego nie jest sprzeczna z Konstytucją RP (podobne wątpliwości powstały zresztą także i w innych krajach Unii Europejskiej). Wskazywano bowiem, że wydanie (extradition) nie jest przekazaniem-dostarczeniem (surrender) i że nie chodzi o przekazanie państwu obcemu, lecz tylko jego organom sądowym. Jednakże argumentacja taka musiała budzić uzasadnione wątpliwości. Dlatego też konieczne było pójście śladem kilku innych państw europejskich, które zdecydowały się na nowelizacje swych konstytucji. Dopiero jednak z uwagi na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 kwietnia 2005 r. uznające za sprzeczny przepis kodeksu postępowania karnego zezwalający na przekazywanie obywatela polskiego w trybie Europejskiego Nakazu Aresztowania, znowelizowano Konstytucję w Artykule 55 (przepis ten został zmieniony przez art. 1 ustawy z dnia 8 września 2006 r., Dz. U. z 2006 r. Nr 200, poz. 1471; wszedł zaś w życie w dniu 7 listopada 2006 r.). Zob. J. Izydorczyk [w:] M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008, s. 363-394; J. Izydorczyk, Współpraca międzynarodowa w sprawach karnych, Edukacja Prawnicza 2009, nr 2 (104), s. 24–27; T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1206–1351.

Przekazanie bierne w trybie Europejskiego Nakazu Aresztowania jest szeroko regulowane w przepisach art. 607k–607zc k.p.k. (Rozdział 65b kodeksu postępowania karnego).

Jeszcze zanim wpłynie nakaz europejski, organ polski (tj. sąd okręgowy) może zastosować wobec osoby ściganej tymczasowe aresztowanie na czas nie dłuższy niż 7 dni, jeżeli zwraca się o to właściwy organ sądowy, który wydał nakaz europejski, zapewniając przy tym, że wobec osoby ściganej zapadł prawomocny wyrok skazujący lub wydano inną decyzję będącą podstawą pozbawienia wolności (zob. przepis art. 607k § 3a k.p.k.). Jak się wskazuje w literaturze przepis ten stanowi odpowiednik przepisu art. 605 § 2 k.p.k. (dotyczący wydania-ekstradycji). Stwarza on podstawę do zastosowania tymczasowego aresztowania na najwcześniejszym etapie postępowania w przedmiocie wykonania nakazu europejskiego, kiedy doszło do zatrzymania osoby ściganej na podstawie wpisu w SIS (Systemie Informacyjnym Schengen), natomiast organ państwa wydania nakazu europejskiego nie przekazał jeszcze prokuratorowi tego nakazu. Zob. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013.

Przyjąć przy tym należy, że tymczasowe aresztowanie na podstawie ww. art. 607k § 3a k.p.k. sąd okręgowy stosuje na wniosek prokuratora. Zob. S. Steinborn, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, Lex 2013.