Izydorczyk Jacek, Postępowanie w przedmiocie udzielenia pomocy prawnej MTK w przypadku sprzeczności lub niedopuszczalności wnioskowanej czynności z zasadami porządku prawnego RP

Postępowanie w przedmiocie udzielenia pomocy prawnej MTK w przypadku sprzeczności lub niedopuszczalności wnioskowanej czynności z zasadami porządku prawnego RP

Rozdział 66e kodeksu postępowania karnego zawiera także rozwiązania (art. 611m–611o k.p.k.) w zakresie prowadzenia uzgodnień i konsultacji z Międzynarodowym Trybunałem Karnym dotyczących wykonywania wniosków sprzecznych z polskim porządkiem prawnym, czy też dotyczących dokumentów podlegających szczególnej ochronie w Polsce. Ogólną regułą przyjętą w tym zakresie jest dążenie do uzyskania porozumienia co do wykonania wniosku oraz założenie ostateczności odmowy wykonania wniosku (wynikające z art. 93 ust. 4 Statutu MTK oraz art. 72 Statutu MTK). Przyjęte rozwiązania są konsekwencją regulacji statutowych, które w szczegółowy sposób normują problematykę dopuszczalności odmowy wykonania wniosku, przewidując nieco inne (znacznie ograniczone) niż tradycyjne podstawy odmowy oraz procedury związane z realizacją wniosków o pomoc prawną. W szczególności chodzi tu o wprowadzenie konieczności prowadzenia długotrwałych ustaleń między stronami, zmierzających do poszukiwania sposobu wykonania wniosku. Zgodnie ze Statutem Rzymskim, jeżeli wykonanie określonego wniosku MTK o pomoc prawną byłoby sprzeczne z zasadami porządku prawnego, państwo nie może odmówić udzielenia pomocy prawnej, ma natomiast obowiązek podjęcia konsultacji (ustaleń) z MTK, mających na celu określenie, czy pomoc prawna może być wykonana w inny sposób lub pod pewnymi warunkami (art. 93 ust. 3 Statutu MTK). W przypadku, gdy w wyniku ustaleń kwestii tej nie można rozstrzygnąć inaczej - MTK zmienia wniosek w takim zakresie, w jakim jest to konieczne. Zob. J. Izydorczyk, P. Wiliński, Międzynarodowy Trybunał Karny, Kraków 2004; M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008.

Zgodnie z ogólną zasadą zawartą w art. 611m k.p.k., jeżeli udzielenie pomocy prawnej przewidzianej w Statucie Rzymskim (tzn. w art. 93 ust. 1 Statutu MTK), w zakresie lub w sposób określony we wniosku Międzynarodowego Trybunału Karnego, byłoby sprzeczne z zasadami polskiego porządku prawnego (np. poprzez zastosowanie wariografu lub hipnozy), sąd lub prokurator bez rozstrzygania w przedmiocie wniosku mają obowiązek przekazać akta sprawy Ministrowi Sprawiedliwości. Zob. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1343; M. Królikowski, P. Wiliński, J. Izydorczyk, Podstawy prawa karnego międzynarodowego, Warszawa 2008.

Przepis art. 611n k.p.k. dotyczy sytuacji, gdy Trybunał wnosi o pomoc niewyspecyfikowaną wyraźnie, a więc gdy chodzi o tzw. inną pomoc (art. 93 ust. 1 lit. l Statutu MTK). Warunkiem realizacji takiego wniosku jest to, aby była to pomoc, która „nie jest zabroniona przez prawo państwa wezwanego”. Przy istnieniu wewnętrznego zakazu państwo może odmówić wykonania wniosku, jednak uprzednio powinno rozważyć, czy jest możliwe jego wykonanie, tyle że pod pewnymi warunkami, w inny sposób lub w późniejszym terminie. Niezbędne są tu więc konsultacje prowadzone przez Ministra Sprawiedliwości, i to jemu sąd albo prokurator powinien przekazać sprawę ze stosownymi wskazaniami odnośnie do owych warunków, zanim odmówi się wykonania wniosku. Zob. T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku koronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 1344.