Kidyba Andrzej, Obowiązki Prostej Spółki Akcyjnej w procesie dematerializacji akcji

Obowiązki Prostej Spółki Akcyjnej w procesie dematerializacji akcji

Procedura przedstawia obowiązki Prostej Spółki Akcyjnej w złożonym procesie dematerializacji akcji. W szczególny sposób zwrócono uwagę na takie obowiązki Prostej Spółki Akcyjnej jak wybór podmiotu prowadzącego rejestr akcjonariuszy, jak również zawarcie z nim umowy. Dodatkowo, omówiono inne normatywne obowiązki, które powinny być wykonane w tym postępowaniu przez samą Prostą Spółkę Akcyjną. Dematerializacji akcji w Prostej Spółce Akcyjnej ma charakter obowiązkowy i powszechny. Procedura omawia również to jakie elementy prawne składają się na proces dematerializacji akcji w Prostej Spółce Akcyjnej.

Prosta Spółka Akcyjna zgodnie z regulacją prawodawcy jest jednym z typów spółek kapitałowych uregulowanych w strukturze KSH pomiędzy spółką z o.o., a spółką akcyjną. Instytucja prawna Prostej Spółki Akcyjnej została unormowana w art. 300¹ – 300¹³⁴ k.s.h. Tym samym, Prosta Spółka Akcyjna zawiera w swojej konstrukcji prawnej zarówno elementy typowe, właściwe dla spółki z o.o., jak i dla spółki akcyjnej, jak też odrębne stanowiące swoiste differentia specifica jak organ w postaci Rady Dyrektorów czy też instytucja kapitału akcyjnego.

W prostej spółce akcyjnej tworzy się wyrażony w złotych kapitał akcyjny, na który przeznacza się wniesione wkłady pieniężne oraz niepieniężne, z uwzględnieniem art. 14 § 1 k.s.h. Kapitał akcyjny w prostej spółce akcyjnej powinien wynosić co najmniej 1 złoty (por. art. 300³ § 1 k.s.h.). Wysokość kapitału akcyjnego w prostej spółce akcyjnej nie jest określana w umowie spółki. Do zmian wysokości kapitału akcyjnego nie stosuje się przepisów o zmianie umowy spółki (por. art. 300³ § 2 k.s.h.). Akcje w prostej spółce akcyjnej nie tworzą kapitału zakładowego. Funkcja kapitału zakładowego w prostej spółce akcyjnej jest inna niż w typowej spółce akcyjnej. Jednocześnie wnoszone wkłady na pokrycie objętych akcji mogą ale nie muszą stanowić równocześnie wkładów na pokrycie kapitału akcyjnego. Warto zauważyć, że w konstrukcji prawnej prostej spółki akcyjnej ustawodawca nie wprowadził podziału na akcje imienne i akcje na okaziciela.

Prawodawca wprowadził duże zmiany w zakresie stanu prawnego mające wpływ na funkcjonowanie prostych spółek akcyjnych. Główną zmianą jest dematerializacja wszystkich akcji. Należy zaznaczyć, że ma ona charakter przymusowy i powszechny. W rezultacie takiej decyzji ustawodawcy z obrotu gospodarczego zostaną wycofane wszystkie akcje w formie dokumentu. Zgodnie z art. 300²⁹ § 1 k.s.h. akcje nie mają formy dokumentu Przepisy o akcjach stosuje się odpowiednio do warrantów subskrypcyjnych i innych tytułów uczestnictwa w dochodach lub podziale majątku spółki (por. art. 300²⁹ § 2 k.s.h.).

Jak już wspomniano, instytucja prawna jaką jest dematerializacji akcji weszła w życie 01.03.2021 r.(por. art. 23 zdanie wprowadzające nowelizacji - zmienione przez art. 43 pkt 7 lit. a ustawy z dnia 14 maja 2020 r. (tzw. tarcza 3.0) o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 z dniem 16 maja 2020 r. - wskazuje, że ustawa wchodzi w życie z dniem 1 marca 2021 r. Dz. U. 2020, poz. 875). Procedura dematerializacja akcji obejmuje swym zakresem, w szczególności, regulację prawną wyrażoną w art. 300^{29 – 35} k.s.h.

Należy zauważyć, że na złożony proces dematerializacji akcji składa się kilka czynności, które dotyczą prostej spółki akcyjnej, do których należą:

1. obowiązek założenia strony internetowej przez spółkę;

2. wybór podmiotu prowadzącego elektroniczny rejestr akcjonariuszy przez walne zgromadzenie akcjonariuszy w postaci uchwały (por. art. 300³¹ § 5 k.s.h.)

3. niezwłoczne zawarcie umowy z podmiotem prowadzącym rejestr akcjonariuszy (por. art. 300³² § 1 k.s.h.), który na podstawie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. 2005, nr 183, poz. 1538, ze zm. z Dz. U. 2021, poz. 328; 355 dalej jako u.o.i.f.) jest uprawniony do prowadzenia rachunków papierów wartościowych (tryb nr 1 rejestrowy, art. 300³¹ § 1 pkt 1 k.s.h.);

albo

walne zgromadzenie akcjonariuszy może podjąć decyzję w myśl art. 300³¹ § 1 pkt 2 k.s.h. w formie uchwały, w której zdecydowało o zarejestrowaniu akcji w rejestrze akcjonariuszy, który prowadzi notariusz (tryb nr 2 notariusz).

Dodatkowo, utworzony rejestr akcjonariuszy jest jawny (por. art. 300³⁵ k.s.h.).

Obowiązek rejestracji obejmuje zarówno akcje nowej emisji, a także wszystkie do tej chwili wyemitowane akcje prostej spółki akcyjnej.

Celem zmian wprowadzonych przez ustawodawcę w relacji do dematerializacji akcji w praktyce gospodarczej jest zastąpienie materialnej, ściślej realnej postaci papierów wartościowych zapisem w systemie teleinformatycznym. Skutkiem prawnym takiej zmiany stanu prawnego będzie zakaz emisji i wydawania akcji w formie dokumentu oraz rzeczywiste usunięcie takiej formy akcji z obrotu prawnego. W to miejsce został wprowadzony obowiązek ujawniania, (ściślej rejestrowania) akcji (i innych dokumentów) w rejestrze akcjonariuszy (patrz tryb nr 1 i tryb nr 2). W praktyce oznacza to, że proste spółki akcyjne będą zobowiązane do prowadzenia elektronicznych rejestrów akcjonariuszy.

Kierunek wprowadzonych reform doprowadził do włączenia tytułów uczestnictwa w prostej spółce akcyjnej do zaplanowanej uprzednio cyfryzacji obrotu gospodarczego. Warto zauważyć, że wspomniana cyfryzacja została już zrealizowana w 2019 r. w odniesieniu do również obligatoryjnej i powszechnej dematerializacji obligacji.

Prawodawca dopuścił dwa sposoby (ściślej tryby) dematerializacji akcji w rejestrze akcjonariuszy. Zgodnie z art. 300³¹ § 1 pkt 1 k.s.h., rejestr akcjonariuszy może prowadzić podmiot, który na podstawie ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi jest uprawniony do prowadzenia rachunków papierów wartościowych. Zakres ten obejmuje domy maklerskie i banki prowadzące działalność maklerską, banki powiernicze, zagraniczne firmy inwestycyjne i zagraniczne osoby prawne prowadzące działalność maklerską na terytorium RP w formie oddziału, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, Narodowy Bank Polski, por. art. 300³¹ § 1 pkt 1 k.s.h.) albo notariusz prowadzący kancelarię notarialną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, (por. art. 300³¹ § 1 pkt 2 k.s.h.).

Warto wspomnieć również o zaletach wprowadzonej do obrotu prawnego instytucji dematerializacji akcji. Przede wszystkim ogranicza ona do minimum skutki utraty dokumentów akcji, a także zdecydowanie ułatwia wypłaty dywidendy dla akcjonariuszy. Dodatkowo wskutek utworzenia i funkcjonowania elektronicznego rejestru akcjonariuszy szybciej można ustalić krąg aktualnych akcjonariuszy.