Grzegorczyk Tomasz, Kontrola środka odwoławczego przez prezesa sądu I instancji

Kontrola środka odwoławczego przez prezesa sądu I instancji

Środek odwoławczy, po wpłynięciu do sądu pierwszej instancji, podlega kontroli formalnej prezesa sądu. W praktyce dokonuje jej przewodniczący wydziału lub upoważniony sędzia (zob. art. 93 § 2 k.p.k.).

Prezes sądu pierwszej instancji (przewodniczący wydziału lub upoważniony sędzia) kontroluje środek odwoławczy pod względem zachowania wymagań określonych w prawie (tzw. kontrola formalna sensu largo - w odróżnieniu od kontroli stricte formalnej oraz co oczywiste - kontroli merytorycznej).

W trakcie kontroli formalnej sensu largo prezes sądu pierwszej instancji bada:

1) czy środek odwoławczy został wniesiony w terminie,

2) czy został wniesiony przez uprawniony do tego podmiot,

3) czy jest dopuszczalny z mocy ustawy.

Ad 1. Środek odwoławczy winien być wniesiony w ustawowym terminie wynikającym z kodeksu postępowania karnego. Dla apelacji jest to termin 14 dni i biegnie on od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem (art. 445 § 1 k.p.k.); zaś dla zażalenia jest to termin 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia, a jeżeli ustawa nakazuje doręczenie postanowienia - od daty doręczenia (art. 460 k.p.k.). Terminy te są terminami zawitymi, a więc są nieprzekraczalne, ale pod pewnymi warunkami przywracalne (zob. art. 122 i n. k.p.k.).

Ad 2. Prawo do wniesienia środka odwoławczego od orzeczenia wydanego w pierwszej instancji przysługuje:

1) stronom, oraz

2) innym osobom wskazanym w przepisach ustawy (tzn. kodeksu postępowania karnego) - np. osobie, której odebrano przedmiot będący dowodem rzeczowym lub która zgłosiła do nich roszczenie (zob. przepis art. 323 § 2 k.p.k.).

Obrońca jako przedstawiciel strony działający samodzielnie może wnieść apelację niezależnie od apelacji samego oskarżonego (postanowienie SN z dnia 14 listopada 1972 r., V KRN 437/72, OSNKW 1973, nr 4, poz. 52), z tym że środek odwoławczy wniesiony przez obrońcę na niekorzyść oskarżonego jest niedopuszczalny z mocy ustawy i nie podlega rozpoznaniu (wyrok SN z dnia 19 marca 1997 r., IV KKN 326/96, OSNKW 1997, nr 7–8, poz. 64).

Ad 3. Zgodnie z przepisem art. 426 § 1 k.p.k. (przepis ten został znowelizowany w 2011 r.) od orzeczeń sądu odwoławczego oraz od orzeczeń wydanych przez Sąd Najwyższy nie przysługuje środek odwoławczy, chyba że ustawa stanowi inaczej. Te wyjątki określone są w art. 426 § 2 k.p.k. - zgodnie z tym przepisem przysługuje środek odwoławczy od następujących postanowień:

1) o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydanego na skutek zażalenia (a więc jako szczególna ochrona wykraczająca poza zasadę dwuinstancyjności),

2) od wydanego w toku postępowania odwoławczego postanowienia o przeprowadzeniu obserwacji (zob. art. 203 k.p.k.),

3) od wydanego w toku postępowania odwoławczego postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego (zob. art. 249 i n. k.p.k.),

4) od wydanego w toku postępowania odwoławczego postanowienia o nałożeniu kary porządkowej (zob. art. 285 k.p.k. oraz art. 287 k.p.k.), oraz

5) od wydanego w toku postępowania odwoławczego w przedmiocie kosztów procesu (zob. ww. przepis art. 426 § 2 k.p.k.