Czerniak Dominika, Dopuszczenie przedstawiciela społecznego do udziału w postępowaniu sądowym

Dopuszczenie przedstawiciela społecznego do udziału w postępowaniu sądowym

Przedstawicielem społecznym jest organizacja społeczna, która bierze udział w postępowaniu sądowym, jeżeli zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego lub ważnego interesu indywidualnego objętego zadaniami statutowymi tej organizacji, w szczególności w zakresie ochrony wolności i praw człowieka.

Przedstawiciel społeczny należy do grona wyróżnianych przez doktrynę tzw. rzeczników interesu społecznego, tj. takich uczestników postępowania karnego, którzy działają w postępowaniu nie będąc stroną, nie występując w ich imieniu ani nie wykonując jej praw. Wśród wskazanej grupy, oprócz przedstawiciela społecznego, wyróżnić można Rzecznika Praw Obywatelskich, Prokuratora Generalnego występującego z kasacją, a także prokuratora występującego w postępowaniu nie w charakterze oskarżyciela publicznego (zob. T. Grzegorczyk, J Tylman, Polskie postępowanie karne, wyd. 9, Warszawa 2014, s. 371).

W ostatnim czasie prawodawca wprowadził zmiany w trybie zgłoszenia organizacji społecznej jako przedstawiciela społecznego do procesu sądowego. Zmian dokonano ustawą z dnia 10 czerwca 2016 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 1070), które weszły w życie z dniem 5 sierpnia 2016 r.

Organizacja społeczna może zgłosić swój udział w postępowaniu karnym na jego etapie sądowym, jeżeli zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego lub interesu indywidualnego, objętego zadaniami statutowymi tej organizacji, w szczególności ochrony wolności i praw człowieka

Ustawa nie stawia wymogu, aby osoba, w której interesie indywidualnym związanym z danym postępowaniem organizacja społeczna ma działać, była członkiem tejże organizacji społecznej. Natomiast z dniem 5 sierpnia 2016 r. wprowadzono wymóg, aby jedna ze stron postępowania wyraziła zgodę na udział organizacji społecznej w postępowaniu, co w naturalny sposób ma zapobiegać udziałowi przedstawiciela społecznego wbrew woli stron.

Wskazać należy, iż przepis art. 90 § 1 k.p.k. mówi wprost, iż organizacja społeczna może brać udział w postępowaniu karnym wyłącznie na etapie postępowania jurysdykcyjnego, co oznacza, że w postępowaniu przygotowawczym taki podmiot udziału brać nie będzie mógł. Jednocześnie jednak nic nie stoi na przeszkodzie, aby zgłoszenie mogło zostać złożone przez organizację społeczną jeszcze na etapie postępowania przygotowawczego, natomiast decyzja w tym zakresie zostanie podjęta przez sąd dopiero na etapie postępowania jurysdykcyjnego, jeżeli do niego dojdzie.

Zgłoszenie organizacji społecznej do udziału w postępowaniu sądowym może być, i najczęściej jest, dokonane pisemnie. W zgłoszeniu organizacja społeczna wskazuje interes społeczny lub indywidualny, objęty zadaniami statutowymi tej organizacji, oraz przedstawiciela, który ma reprezentować tę organizację. Do zgłoszenia dołącza się odpis statutu lub innego dokumentu regulującego działalność tej organizacji.

Przedstawiciel organizacji społecznej przedkłada sądowi pisemne upoważnienie. I to właśnie ta osoba będzie reprezentowała przedstawiciela społecznego w postępowaniu. Ustawodawca z dniem 5 sierpnia 2016 r. doprecyzował, iż przedstawicielem społecznym jest sama organizacja społeczna natomiast przedstawiciel tej organizacji jedynie ją reprezentuje na podstawie upoważnienia. Dotychczas brzmienie art. 90 § 1 i 2 k.p.k. nie było w tym względzie oczywiste i sugerowało wręcz, iż przedstawicielem społecznym jest przedstawiciel organizacji społecznej.