Bełczącki Robert Marek, Badanie skargi o wznowienie ze względu na wymagania fiskalne przed sądem pierwszej albo drugiej instancji - skarga wniesiona przez adwokata lub radcę prawnego i podlegająca opłacie stałej lub stosunkowej, obliczonej od wskazanej w skardze wartości przedmiotu zaskarżenia

Badanie skargi o wznowienie ze względu na wymagania fiskalne przed sądem pierwszej albo drugiej instancji - skarga wniesiona przez adwokata lub radcę prawnego i podlegająca opłacie stałej lub stosunkowej, obliczonej od wskazanej w skardze wartości przedmiotu zaskarżenia

Nieopłacona skarga o wznowienie podlega zwrotowi, a nie odrzuceniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2012 r., II CZ 72/12, LEX nr 1228791; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 1998 r., III CZP 69/97, OSNC 1998, nr 7-8, poz. 111, LEX nr 33120; podobnie, gdy chodzi o zwrot skargi o wznowienie ze względu na nieusunięcie jej braków formalnych - por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 1998 r., III CKN 739/98, OSNC 1999, nr 5, poz. 102, LEX nr 35541). Z treści art. 410 § 1 k.p.c. nie wynika bowiem, aby nieopłacenie skargi mogło stanowić przyczynę jej odrzucenia, a rygor zwrotu znajduje usprawiedliwienie w odpowiednim stosowaniu przepisów o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji w myśl art. 406 k.p.c., w szczególności art. 130 k.p.c. Bronić można jednak poglądu, że właściwym rygorem nieopłacenia skargi w terminie jest jej odrzucenie, skoro ma ona cechy środka zaskarżenia (por. pkt III uzasadnienia uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 r., II UZP 4/10, OSNP 2011, nr 3-4, poz. 38, LEX nr 578243; D. Zawistowski, Komentarz do art. 409 k.p.c. [w:] H. Dolecki, T. Wiśniewski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Lex).

Podzielając pierwszy z przedstawionych poglądów należy przyjąć, że jeśli skarga o wznowienie, wniesiona przez adwokata lub radcę prawnego i podlegająca opłacie stałej lub stosunkowej, obliczonej od wartości przedmiotu zaskarżenia wskazanej w skardze, nie jest opłacona i jednocześnie nie zawiera wniosku o zwolnienie od opłaty, podlega zwrotowi na podstawie art. 130² § 1 w zw. z art. 406 k.p.c., bez wezwania o uiszczenie należnej opłaty. Wówczas w myśl art. 130² § 2 w zw. z art. 406 k.p.c. brakująca opłata może zostać uiszczona w terminie tygodniowym od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie skargi. Jeśli uiszczona zostanie we właściwej wysokości, skarga wywoła skutek od daty pierwotnego jej wniesienia.

W przypadku skargi nieopłaconej, niezawierającej wniosku o zwolnienie od opłaty i do której nie stosuje się art. 130² § 1 k.p.c., przewodniczący, na podstawie art. 130 § 1 w zw. z art. 406 k.p.c., wzywa skarżącego do uiszczenia należnej opłaty, pod rygorem jej zwrotu, w terminie tygodniowym, liczonym od doręczenia wezwania (jeśli skarżący zamieszkuje lub ma siedzibę za granicą - w terminie nie krótszym niż miesiąc, zgodnie z art. 130 § 1¹ k.p.c.). W myśl art. 130 § 3 k.p.c. uiszczenie należnej opłaty w terminie sprawi, że skarga wywoływać będzie skutki od chwili jej wniesienia. Natomiast w razie bezskutecznego upływu terminu przewodniczący, na podstawie art. 130 § 2 w zw. z art. 406 k.p.c., zarządzi zwrot skargi.

Sytuacja komplikuje się, gdy wniosek o zwolnienie od opłaty zawarty został w skardze albo zgłoszony w odpowiedzi na zarządzenie przewodniczącego zwracające skargę na podstawie art. 130² § 1 w zw. z art. 406 k.p.c. Wówczas bowiem w rachubę wchodzi stosowanie art. 112 ust. 3 u.k.s.c.

W przypadku gdy skarga została wniesiona przez adwokata lub radcę prawnego i podlega opłacie stałej lub stosunkowej, obliczonej od wskazanej w skardze wartości przedmiotu zaskarżenia (hipotezy art. 112 ust. 3 u.k.s.c. i art. 130² § 2 k.p.c. pokrywają się), a zawarty w niej wniosek o zwolnienie od opłaty zostanie oddalony, choćby w części (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2012 r., I CZ 172/11, LEX nr 1133795), art. 112 ust. 3 u.k.s.c. prowadzi do wniosku, że tygodniowy termin do opłacenia skargi rozpoczyna bieg z dniem doręczenia - wydanego na posiedzeniu niejawnym - albo ogłoszenia - wydanego na posiedzeniu jawnym - postanowienia sądu drugiej instancji oddalającego wniosek, bez wezwania do opłacenia skargi. Terminu tego nie może przerwać wniesienie zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji odmawiające zwolnienia od opłaty, gdyż postanowienie takie jest niezaskarżalne w myśl art. 394¹ i art. 394² k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2012 r., II CZ 131/12, LEX nr 1288642). W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2012 r., II CZ 72/12, LEX nr 1228791, przyjęto jednak, że w odniesieniu do skargi o wznowienie stosowanie art. 112 ust. 3 u.k.s.c. nie wyklucza stosowania art. 130² § 2 k.p.c. Przewidzianemu w art. 112 ust. 3 u.k.s.c. doręczeniu albo ogłoszeniu postanowienia oddalającego wniosek o zwolnienie od opłaty towarzyszyć musi zatem zarządzenie o zwrocie skargi wydane na podstawie art. 130² § 1 w zw. z art. 406 k.p.c. Zbieg art. 112 ust. 3 u.k.s.c. i art. 130² § 2 k.p.c. będzie bez znaczenia, jeśli tygodniowy termin obliczony według obu przepisów upływa z tym samym dniem. W przeciwnym wypadku rozstrzygające będzie zachowanie terminu według art. 130² § 2 k.p.c., który tygodniowy termin do opłacenia skargi nakazuje liczyć od dnia doręczenia zarządzenia zwracającego skargę.

Sytuacja przedstawia się odmiennie, jeśli wniosek o zwolnienie od opłaty zostanie zgłoszony w odpowiedzi na zarządzenie zwracające skargę na podstawie art. 130² § 1 w zw. z art. 406 k.p.c. Wówczas zgłoszenie wniosku o zwolnienie od opłaty z zachowaniem terminu obliczonego według art. 130² § 2 k.p.c. przerwie jego bieg. W razie oddalenia wniosku w całości albo w części rozstrzygające będzie więc zachowanie terminu obliczonego według art. 112 ust. 3 u.k.s.c.

W przypadku, gdy art. 112 ust. 3 u.k.s.c. ani art. 130² § 1 k.p.c. nie znajduje zastosowania, a wniosek o zwolnienie od opłaty zawarty w skardze został oddalony w całości albo w części, przewodniczący w sądzie drugiej instancji, na podstawie art. 130 § 1 k.p.c., ewentualnie w zw. z art. 130 § 1¹ k.p.c., wzywa skarżącego do uiszczenia należnej opłaty, pod rygorem zwrotu skargi.

Jeśli z kolei wniosek o zwolnienie od opłaty zostanie zwrócony na podstawie art. 102 ust. 4 u.k.s.c. ze względu na braki formalne, stosownie do okoliczności stosować się będzie art. 130 § 1 albo art. 130² § 1 k.p.c.

Niniejszy schemat obrazuje jedynie sprawdzenie zachowania wymagań fiskalnych w przypadku skargi o wznowienie, do której stosuje się art. 130² § 1 k.p.c. Jeśli chodzi o skargę o wznowienie, do której przepis ten nie stosuje się - por. Badanie skargi o wznowienie przed sądem pierwszej albo drugiej instancji ze względu na wymagania fiskalne.

Czynności sprawdzające zachowanie wymagań fiskalnych skargi o wznowienie przed sądem pierwszej albo drugiej instancji, właściwym do wznowienia, wykonuje przewodniczący.

O pojęciu opłaty stałej lub stosunkowej - art. 12 i 13 u.k.s.c.

Stosownie do art. 18 ust. 1 i 2 u.k.s.c. od skargi o wznowienie pobiera się całą opłatę sądową, tak jak od pozwu w sprawie podlegającej wznowieniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2012 r., IV CZ 14/12, LEX nr 1232809), chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 23 pkt 2 u.k.s.c.).