Przybysz Piotr, Badanie celowości żądania odszkodowania przez zobowiązanego od organu egzekucyjnego lub wierzyciela z powodu niezgodnego z przepisami prawa wszczęcia lub prowadzenia egzekucji administracyjnej lub postępowania zabezpieczającego

Badanie celowości żądania odszkodowania przez zobowiązanego od organu egzekucyjnego lub wierzyciela z powodu niezgodnego z przepisami prawa wszczęcia lub prowadzenia egzekucji administracyjnej lub postępowania zabezpieczającego

Organy władzy publicznej ponoszą odpowiedzialność odszkodowawczą za szkody, które wyrządziły, działając w sposób niezgodny z przepisami prawa (art. 77 ust. 1 Konstytucji). Odpowiedzialność odszkodowawczą ponoszą zatem organ egzekucyjny i wierzyciel, jeżeli wyrządziły one szkody zobowiązanemu wskutek niezgodnego z przepisami prawa wszczęcia lub prowadzenia egzekucji administracyjnej lub postępowania zabezpieczającego (art. 168b u.p.e.a.). Zobowiązany może ponadto dochodzić odszkodowania od wierzyciela lub organu prowadzącego rejestr, na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, za szkodę wyrządzoną na skutek niezgodnego z prawem ujawnienia danych w Rejestrze Należności Publicznoprawnych (w sprawie zakresu danych ujawnianych w Rejestrze Należności Publicznoprawnych zob. art. 18b § 2 u.p.e.a.).

W przypadku wyrządzenia zobowiązanemu szkody wskutek egzekucji należności pieniężnych określonych w art. 2 § 1 pkt 8 i 9 przez wierzyciela, rozumie się centralne biuro łącznikowe (art. 168b § 2 u.p.e.a.).

Odszkodowanie jest dochodzone na podstawie art. 417 k.c. Zobowiązany przed wystąpieniem na drogę sądową o odszkodowanie musi doprowadzić do stwierdzenia przez właściwy organ lub sąd administracyjny, że doszło do niezgodnego z przepisami prawa wszczęcia lub prowadzenia egzekucji lub postępowania zabezpieczającego.

Możność dochodzenia odszkodowania na zasadach określonych w art. 168b u.p.e.a. przysługuje również małżonkowi zobowiązanemu z zastrzeżeniem, że szkoda została wyrządzona w majątku wspólnym oraz małżonek zobowiązanemu wniósł do organu egzekucyjnego sprzeciw albo wniosek o udzielenie informacji, o którym mowa w art. 27e § 4 (zob. art. 27g § 1 u.p.e.a. dotyczący praw przysługujących małżonkowi zobowiązanego).

Należy przyjąć, że w sytuacji, gdy został wystawiony kolejny tytuł wykonawczy w związku z potrzebą egzekucji z przedmiotu hipoteki przymusowej - w przypadku przeniesienia tego przedmiotu na podmiot inny niż zobowiązany (zob. art. 26ca § 1 pkt 2 u.p.e.a.), to nowy właściciel nieruchomości jest również uprawniony do dochodzenia odszkodowania na zasadach określonych w art. 168b u.p.e.a. Nie jest natomiast jasne, czy uprawnienie to przysługuje również nowemu właścicielowi rzeczy lub prawa majątkowego obciążonego zastawem skarbowym. Podmiot taki uczestniczy na prawach zobowiązanego w egzekucji z rzeczy lub prawa majątkowego obciążonych zastawem skarbowym (art. 27i § 3 u.p.e.a.). Można przyjmować, że z tego względu jest on uprawniony również do dochodzenia odszkodowania na zasadach określonych w art. 168b u.p.e.a.

Z mocy art. 77 ust. 1 Konstytucji każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Jeżeli zatem w wyniku wszczęcia lub prowadzenia egzekucji administracyjnej lub postępowania zabezpieczającego w sposób niezgodny z przepisami prawa dojdzie do powstania szkody u zobowiązanego, to zobowiązany powinien rozważyć celowość wystąpienia z roszczeniem o odszkodowanie.

Zobowiązany może ponadto dochodzić odszkodowania od wierzyciela lub organu prowadzącego rejestr, na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, za szkodę wyrządzoną na skutek niezgodnego z prawem ujawnienia danych w Rejestrze Należności Publicznoprawnych (w sprawie zakresu danych ujawnianych w Rejestrze Należności Publicznoprawnych zob. art. 18b § 2 u.p.e.a.).

Uprawnienie do żądania odszkodowania na zasadach wynikających z art. 168b u.p.e.a. przysługuje również:

- małżonkowi zobowiązanemu - z zastrzeżeniem, że szkoda została wyrządzona w majątku wspólnym oraz małżonek zobowiązanego wniósł do organu egzekucyjnego sprzeciw albo wniosek o udzielenie informacji, o którym mowa w art. 27e § 4 (zob. art. 27g § 1 u.p.e.a. dotyczący praw przysługujących małżonkowi zobowiązanego);

- nowemu właścicielowi rzeczy lub prawa majątkowego obciążonych zastawem skarbowym lub hipoteką przymusową – w zakresie szkód wyrządzonych w ramach egzekucji z tej rzeczy lub prawa majątkowego.

W orzecznictwie sądów powszechnych przyjęto, że przed wystąpieniem na drogę sądową z powództwem o odszkodowanie za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej, należy wcześniej uzyskać w odpowiednim trybie ostateczne rozstrzygnięcie właściwego organu lub sądu administracyjnego, z którego wynika, że doszło do naruszenia przepisów prawa przy wszczynaniu lub podczas prowadzenia postępowania egzekucyjnego lub postępowania zabezpieczającego (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 18 stycznia 2013 r., V ACa 962/12, LEX nr 1315639).