Wyjaśnienia Rady Prawa Bankowego i Grupy Roboczej ds. Rachunków Bankowych w zakresie interpretacji ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw.

Wyjaśnienia Rady Prawa Bankowego i Grupy Roboczej ds. Rachunków Bankowych w zakresie interpretacji ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw (tzw. ustawa PAD)

Zmienione i uzupełnione 17 lipca 2018 r.

I. TERMIN WDROŻENIA OBOWIĄZKÓW USTAWY PRZEZ DOSTAWCÓW

1. Czy zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy PAD wszystkie wskazane w nim obowiązki dot. porównywalności opłat i wprowadzenia do oferty banku podstawowego rachunku płatniczego banki muszą wdrożyć nie później niż 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy PAD?

Ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r. poz. 1997; dalej: ustawa PAD), która stanowi wdrożenie m.in. przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/92/UE z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie porównywalności opłat związanych z rachunkami płatniczymi, przenoszenia rachunku płatniczego oraz dostępu do podstawowego rachunku płatniczego (Dz. U. UE. L 2014.257.214 z dnia 2014.08.28; dalej: dyrektywa PAD), wchodzi w życie z dniem 8 lutego 2017 r. Przepis art. 14 tej ustawy przewiduje, że obowiązki wynikające z art. 20a, art. 20b, art. 32b-32d, art. 59ia-59ie, art. 59ig, art. 59ih ust. 2, art. 59ii-59iq i art. 59is ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 1572, ze zm.; dalej: u.u.p.) dostawcy wykonują nie później niż przed upływem 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy PAD.

Oznacza to, że dostawcy wykonują obowiązki związane z:

- dokumentem dotyczącym opłat,

- zestawieniem opłat,

- stosowaniem pojęć i definicji z wykazu usług reprezentatywnych w informacjach handlowych i reklamowych kierowanych do konsumentów oraz postanowieniach umów zawieranych z konsumentami,

- podstawowym rachunkiem płatniczym (dalej także: PRP),

- przeniesieniem rachunku płatniczego nie później niż z upływem 18 miesięcy od dnia 8 lutego 2017 r., czyli wdrożenie ww. obowiązków u dostawcy musi nastąpić najpóźniej do dnia 8 sierpnia 2018 r. Możliwe jest jednak rozpoczęcie wykonywania przedmiotowych obowiązków już wcześniej.

Trzeba zauważyć, że art. 59it u.u.p., który przewiduje sankcje za nieumożliwianie przenoszenia rachunków płatniczych, zgodnie z art. 20 pkt 3 ustawy PAD, wejdzie w życie po upływie 20 miesięcy od dnia ogłoszenia tej ustawy, czyli z dniem 10 sierpnia 2018 r. Data ta jest zatem o 2 dni późniejsza niż wskazany wyżej graniczny termin przewidziany dla dostawców na rozpoczęcie wykonywania obowiązków związanych z przeniesieniem rachunku płatniczego. Przy czym przepisów art. 59ii-59iq u.u.p. nie stosuje się do czynności związanych z przeniesieniem rachunku rozpoczętych przed dniem 8 lutego 2017 r. (dniem wejścia w życie ustawy PAD).

Niezależnie od powyższego należy podkreślić, że dostawcy mają 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy PAD wyłącznie na dostosowanie się do wykonywania obowiązków wynikających z nowych art. 20a, art. 20b, art. 32b-32d, art. 59ia-59ie, art. 59ig, art. 59ih ust. 2, art. 59ii-59iq i art. 59is ust. 1 u.u.p. (okres dostosowawczy wynikający z art. 14 ustawy wdrażającej PAD). Przedmiotowy termin nie dotyczy jednak obowiązków wynikających ze zmian wprowadzanych ustawą PAD w innych niż ww. przepisach, w szczególności w art. 92ba, art. 92bc i art. 92bd Prawa bankowego. Oznacza to, że banki będą obowiązane przekazywać informacje o rachunkach konsumenta do Centralnej informacji od dnia wejścia w życie ustawy PAD (tj. od 8 lutego 2017 r.), w przypadku gdyby już od tego dnia pojawili się dostawcy oferujący podstawowy rachunek płatniczy i poszukujący informacji o rachunkach konsumenta.

2. Jakie zasady przenoszenia rachunków obowiązują dostawcę przekazującego, jeżeli przed upływem okresu dostosowawczego (art. 14 ustawy PAD) nie będzie on jeszcze gotowy do nowych zasad, a dostawca przyjmujący będzie już według nich funkcjonował?

W przypadku rozbieżności w terminie dostosowania się do nowych przepisów o przenoszeniu rachunków płatniczych przez dostawcę przekazującego i przez dostawcę przyjmującego, dostawca przekazujący będzie mógł funkcjonować na starych zasadach. W szczególności, będzie uprawniony do przekazania wymaganych informacji dostawcy przyjmującemu w drodze pisemnej korespondencji.

II. RODZAJE USŁUG I FUNKCJONALNOŚCI W PODSTAWOWYM RACHUNKU PŁATNICZYM

1. Czy podstawowy rachunek płatniczy może być rachunkiem wspólnym?

Przepisy u.u.p. dotyczące podstawowego rachunku płatniczego milczą na temat możliwości jego prowadzenia w postaci rachunku wspólnego, o którym mowa w art. 51 Prawa bankowego. Jednocześnie, ten ostatni przepis stanowi, że rachunek bankowy, z wyjątkiem rachunku rodzinnego, może być prowadzony dla kilku osób fizycznych, kilku jednostek samorządu terytorialnego albo stron umowy o współpracy w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2016 r. poz. 1131) (rachunek wspólny). Przytoczona regulacja wprost wyłącza możliwość prowadzenia rachunku rodzinnego jako rachunku wspólnego. Zatem, a contrario, nie wyklucza takiego rozwiązania w odniesieniu do PRP.

Z przepisów nie wynika również obowiązek udostępnienia konsumentom podstawowego rachunku płatniczego. Należy zwrócić uwagę, że rachunek wspólny stanowi typ rachunku bankowego. Nie jest to natomiast usługa, czy funkcjonalność tego rachunku. Oznacza to, że możliwość posiadania przez konsumenta PRP jako rachunku wspólnego bądź brak takiej możliwości nie powinny być oceniane przez pryzmat art. 59ia ust. 5 u.u.p., który zobowiązuje dostawcę do zapewnienia w ramach podstawowego rachunku płatniczego usług, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., w zakresie w jakim świadczy takie usługi w ramach prowadzenia innych rachunków płatniczych. Decyzja co do zawarcia w ofercie podstawowego rachunku płatniczego w formie rachunku wspólnego powinna więc należeć do dostawcy.

2. Czy ograniczenie stosowania art. 59ia-59ih u.u.p. wyłącznie do usług płatniczych dokonywanych w walucie polskiej dotyczy tylko PRP czy także przenoszenia rachunków płatniczych?

Według art. 5 ust. 2-3b u.u.p. w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 1075), która weszła w życie z dniem 20 czerwca 2018 r. (ustawa wdrażająca tzw. dyrektywę PSDII):

"2. Przepisy działu II, działu IIa, działu III, z wyłączeniem przepisów rozdziału 7, oraz działu IX stosuje się do transakcji płatniczych wykonywanych w euro, w walucie polskiej lub w walucie państwa członkowskiego innego niż Rzeczpospolita Polska w przypadku gdy zarówno dostawca płatnika, jak i dostawca odbiorcy lub jedyny dostawca w danej transakcji płatniczej znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa członkowskiego.

3. Przepisy działu II, z wyłączeniem art. 23 ust. 1 pkt 2, art. 27 pkt 2 lit. e i art. 30 pkt 1, działu IIa oraz działu III, z wyłączeniem art. 52-58 i rozdziału 7, stosuje się do transakcji płatniczych wykonywanych w walucie, która nie jest walutą państwa członkowskiego, w przypadku gdy zarówno dostawca płatnika, jak i dostawca odbiorcy lub jedyny dostawca w danej transakcji płatniczej znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa członkowskiego, w odniesieniu do tych części danej transakcji, które są realizowane w Rzeczypospolitej Polskiej lub innym państwie członkowskim.

3a. Przepisy działu II, z wyłączeniem art. 23 ust. 1 pkt 2, art. 27 pkt 2 lit. e i pkt 5 lit. f oraz art. 30 pkt 1, działu IIa, działu III, z wyłączeniem art. 37a ust. 1 i 3, art. 38a ust. 3, art. 47, art. 48, art. 52, art. 54 i rozdziału 7, oraz działu IX, z wyłączeniem art. 144, art. 145, art. 146 i art. 148, stosuje się do transakcji płatniczych wykonywanych w każdej walucie, w przypadku gdy tylko jeden z dostawców znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa członkowskiego, a drugi dostawca znajduje się na terytorium innego państwa, w odniesieniu do tych części danej transakcji płatniczej, które są realizowane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa członkowskiego.

3b. Przepisy działu III rozdziału 7 stosuje się wyłącznie do usług płatniczych wykonywanych w walucie polskiej."

Na wstępie trzeba zwrócić uwagę, że rozdział 7 w dziale III u.u.p. dotyczy dostępu do podstawowego rachunku płatniczego (art. 59ia-59ih u.u.p.), natomiast przeniesienie rachunku płatniczego jest uregulowane w rozdziale 8 działu III u.u.p. (art. 59ii-59it u.u.p.).

Jak wynika z przytoczonego wyżej przepisu, ograniczenie zastosowania przepisów wyłącznie do usług płatniczych wykonywanych w walucie polskiej dotyczy tylko przepisów o podstawowym rachunku płatniczym.

Regulacja dotycząca przenoszenia rachunków znajduje zastosowanie do transakcji płatniczych wykonywanych w:

- euro, w walucie polskiej lub w walucie państwa członkowskiego innego niż RP - w przypadku gdy zarówno dostawca płatnika, jak i dostawca odbiorcy lub jedyny dostawca w danej transakcji płatniczej znajdują się na terytorium RP lub innego państwa członkowskiego;

- walucie, która nie jest walutą państwa członkowskiego - w przypadku gdy zarówno dostawca płatnika, jak i dostawca odbiorcy lub jedyny dostawca w danej transakcji płatniczej znajdują się na terytorium RP lub innego państwa członkowskiego, w odniesieniu do tych części danej transakcji, które są realizowane w RP lub innym państwie członkowskim;

- każdej walucie - w przypadku gdy tylko jeden z dostawców znajduje się na terytorium RP lub innego państwa członkowskiego, a drugi dostawca znajduje się na terytorium innego państwa, w odniesieniu do tych części danej transakcji płatniczej, które są realizowane na terytorium RP lub innego państwa członkowskiego.

Ponadto, jak wskazuje się w uzasadnieniu do projektu ustawy PAD w zakresie zmiany art. 5 ust. 3 u.u.p.: "Zmiany wynikają z tego, że nowo dodawane przepisy o rachunku podstawowym stosuje się tylko do usług wykonywanych w walucie polskiej, a przepisy o obowiązkach informacyjnych oraz dotyczące przeniesienia rachunku stosuje się do usług wykonywanych w każdej walucie." (str. 8 Uzasadnienia do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw - druk sejmowy nr 785, zamieszczonego na stronie: http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/ druk.xsp?nr=785). Wynika z tego, że wyłącznie do usług płatniczych dokonywanych w walucie polskiej ustawodawca zamierzał ograniczyć zastosowanie przepisów o PRP (czyli art. 59ia - art. 59ih u.u.p.), zaś przepisy dotyczące przeniesienia rachunku wyraźnie określił jako stosowane do usług wykonywanych w każdej walucie.

Niezależnie od powyższego, trzeba nadmienić, że art. 5 ust. 1 u.u.p. przewiduje stosowanie przepisów u.u.p. do usług płatniczych świadczonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (RP) lub w obrocie z innymi państwami członkowskimi. Natomiast, przez państwo członkowskie art. 2 pkt 21 u.u.p. nakazuje rozumieć państwo członkowskie Unii Europejskiej (UE) albo państwo członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronę umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG). Państwem członkowskim w rozumieniu u.u.p. jest więc państwo członkowskie UE oraz Islandia, Lichtenstein i Norwegia (dalej: państwo członkowskie EOG lub państwo członkowskie).

3. Jak ma się wynikające z art. 5 ust. 3 u.u.p. ograniczenie zastosowania przepisów art. 59ia-59ih u.u.p. wyłącznie do usług płatniczych dokonywanych w walucie polskiej w stosunku do obowiązku umożliwienia dokonywania wypłat gotówki w bankomatach i transakcji płatniczych z art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p. na terytorium państw członkowskich EOG, o którym mowa w art. 59ia ust. 3 pkt 2 i 3 u.u.p.?

Według art. 59ia ust. 3 u.u.p., PRP umożliwia wyłącznie:

Przepis art. 5 ust. 3 u.u.p. mówi natomiast o ograniczeniu zastosowania przepisów art. 59ia-59ih u.u.p. wyłącznie do usług płatniczych dokonywanych w walucie polskiej.

Przytoczone regulacje mogą budzić wątpliwości co do ich spójności, skoro nakazują one stosowanie przepisów o PRP wyłącznie do usług płatniczych dokonywanych w walucie polskiej, a jednocześnie przewidują obowiązek umożliwienia konsumentowi dokonywania w ramach PRP wypłat gotówki z rachunku i wykonywania transakcji płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p., na terytorium państw członkowskich EOG, co będzie następować w innej niż polska walucie.

Przepis art. 5 ust. 3 u.u.p. znajduje się wśród regulacji ogólnych u.u.p. i stąd odwołuje się on do usług płatniczych jako objętych zakresem tej ustawy. Jego uszczegółowienie stanowią przepisy art. 59ia-59ih u.u.p., które przewidują wprost świadczenie usług płatniczych polegających na dokonywaniu wypłat gotówki z rachunku i transakcji płatniczych na terytorium państw członkowskich EOG, czyli w walucie innej niż polska. Nie jest więc możliwe - stosownie do art. 5 ust. 3 u.u.p., ich stosowanie wyłącznie do usług płatniczych dokonywanych w walucie polskiej. Dlatego należy zająć stanowisko, że wprowadzenie przedmiotowych regulacji do ustawy wymusza ich pierwszeństwo przed przepisem generalnym z art. 5 ust. 3 u.u.p. W przeciwnym razie nie byłoby możliwe stosowanie art. 59ia ust. 3 pkt 2 i 3 u.u.p., ze względu na wykluczenie przez art. 5 ust. 3 u.u.p. w całości przedmiotu regulacji art. 59ia ust. 3 pkt 2 i 3 u.u.p. poza zakres ustawy. Ten ostatni przepis byłby przepisem martwym, pustym. W związku z tym, art. 5 ust. 3 u.u.p. należy interpretować, w zakresie art. 59ia-59ih u.u.p., jako odnoszący się nie tyle do usług płatniczych dokonywanych w walucie polskiej, co do świadczenia usługi prowadzenia PRP w walucie polskiej.

Taka wykładnia pozostaje spójna z brzmieniem art. 59ia ust. 1 u.u.p., który mówi o obowiązku świadczenia usługi prowadzenia PRP, oraz z treścią art. 59id u.u.p. wprowadzającego obowiązek oferowania ww. rachunku w walucie polskiej. Jest to także zgodne z dyrektywą PAD, która w art. 17 ust. 1 określa wymóg zapewnienia świadczenia w ramach prowadzenia PRP m.in. usług umożliwiających wypłatę gotówki z rachunku płatniczego w obrębie państw członkowskich w kasie lub w bankomacie oraz usług dokonywania wymienionych w tym przepisie transakcji płatniczych w obrębie państw członkowskich. Przedstawiona interpretacja jest więc prowspólnotowa, ponieważ zapewnia prawidłowe wdrożenie ww. przepisu dyrektywy PAD.

W konsekwencji, trzeba przyjąć, że prowadzenie PRP jest możliwe wyłącznie w walucie polskiej. W ramach świadczenia tej usługi można jednakże wykonywać usługi płatnicze wpłaty i wypłaty gotówki z rachunku oraz transakcje płatnicze, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p., na terytorium państw członkowskich EOG innych niż RP w walucie innej niż polska. Obciążenie czy uznanie PRP nastąpi w tym wypadku w walucie polskiej.

W rezultacie powyższej interpretacji, trzeba uznać, że art. 5 ust. 3 u.u.p. nie skutkuje zakazem wydawania do PRP karty płatniczej, za pomocą której wypłata gotówki nastąpi z bankomatu na terytorium innego niż RP państwa członkowskiego EOG (czyli w walucie innej niż polska). Z drugiej strony, art. 5 ust. 3 u.u.p. nie skutkuje obowiązkiem udostępniania w ramach PRP wypłat gotówki z rachunku w bankomatach na terytorium innych niż RP państw członkowskich EOG w walucie polskiej.

Warto zaznaczyć, że podobną interpretację należy przyjąć na tle porównania brzmienia art. 5 ust. 3 z art. 59ie ust. 5 u.u.p., który wskazuje, że dostawca w związku z prowadzonym rachunkiem podstawowym będzie mógł pobierać opłaty za wykonanie transgranicznych transakcji płatniczych.

4. Czy zapisy w art. 5 ust. 3 u.u.p. miałyby skutkować tym, że konsument z rachunku podstawowego nie będzie mógł robić przelewów europejskich SEPA czy przelewów walutowych? Czy podstawowy rachunek płatniczy nie powinien takich przelewów dopuszczać i mieć ograniczone funkcjonalności?

Również w odniesieniu do przelewów europejskich SEPA (ang.: Single Euro Payments Area) oraz przelewów walutowych dokonywanych w ramach rachunku podstawowego na terytorium państw członkowskich EOG innych niż RP trzeba wyjaśnić, że art. 5 ust. 3 u.u.p. należy interpretować, w zakresie art. 59ia-59ih u.u.p., jako odnoszący się nie tyle do usług płatniczych dokonywanych w walucie polskiej, co do świadczenia usługi prowadzenia PRP w walucie polskiej (patrz punkt II.3. Wyjaśnień).

W efekcie, ww. przelewy będą mogły być realizowane w ramach PRP. Waluta inna niż polska (euro) będzie bowiem stanowiła przedmiot tych transakcji, natomiast obciążenie rachunku następowało będzie w walucie polskiej. Tym samym, PRP, który może być prowadzony wyłącznie w walucie polskiej, nie będzie musiał wiązać się z ograniczeniem realizowania przedmiotowych przelewów.

5. Ograniczenie funkcjonalności PRP wynikające z art. 59ia ust. 3 u.u.p., który stanowi, że PRP umożliwia wyłącznie wymienione w tym przepisie transakcje płatnicze.

a) Czy art. 59ia ust. 3 pkt 2 i 3 u.u.p. należy interpretować w ten sposób, że konsument w ramach PRP nie może dokonywać wypłat gotówki i transakcji płatniczych poza terytorium państw członkowskich EOG (np. za pomocą karty płatniczej w bankomacie w USA)? W jaki sposób identyfikować transakcje płatnicze wykonywane poza terytorium państw członkowskich EOG wykonywane w Internecie?

Interpretacja art. 59ia ust. 3 pkt 2 i 3 u.u.p. prowadzi do wniosku, że w ramach PRP konsument nie może dokonywać wypłat i transakcji płatniczych z art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p. poza terytorium państw członkowskich EOG (np. za pomocą karty płatniczej w bankomacie w USA). Przedmiotowe przepisy wskazują, że PRP umożliwia wyłącznie m.in. dokonywanie wypłat gotówki z rachunku na terytorium któregokolwiek państwa członkowskiego EOG oraz wykonywanie na terytorium państw członkowskich EOG transakcji płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p. W związku z tym, uzasadnione jest wprowadzenie przez dostawców w odniesieniu do podstawowych rachunków płatniczych rozwiązań systemowych, które uniemożliwiałyby dokonywanie transakcji płatniczych poza terytorium państw członkowskich EOG, np. blokowanie funkcjonalności PRP, które umożliwiałyby dokonywanie z niego wypłat poza terytorium ww. państw, np. w USA.

Należy jednakże zaznaczyć, że organizacje kartowe prezentują odmienne stanowisko w przedmiotowym zakresie. Mianowicie, są one zdania, że przedstawiona powyżej wykładnia nie znajduje potwierdzenia ani w wykładni literalnej, ani też celowościowej właściwych przepisów. W ocenie tych organizacji, zawarty w art. 59 ust. 3 u.u.p. zwrot "wyłącznie" odnosi się do katalogu usług (wpłaty, wypłaty, transakcje płatnicze), a nie do ich zakresu, na co ma wskazywać m.in. umiejscowienie tego zwrotu w głównej części ust. 3, a nie w poszczególnych jego punktach (kart dotyczy pkt 3). Ponadto, ww. organizacje wskazują, że odniesienie w art. 59ia ust. 3 u.u.p. do obszaru państw członkowskich wynika z tego, iż wdrożona m.in. w tym przepisie dyrektywa PAD obowiązuje tylko państwa członkowskie. Jednocześnie ww. organizacje zwracają uwagę, iż dyrektywa PAD ma charakter dalece pro-konsumencki - jej celem jest zwiększenie dostępności konsumentów do podstawowych usług bankowych. W konsekwencji, jak wskazują organizacje kartowe, nie ma obowiązku wprowadzania w związku z ustawą PAD żadnych rozwiązań umożliwiających geograficzne ograniczenie akceptowalności kart płatniczych.

Powyższa argumentacja jest trudna do obrony w świetle literalnego brzmienia art. 59ia ust. 3 u.u.p. Należy zauważyć, iż punkt 3 tego przepisu należy odczytywać w sposób następujący:

"Podstawowy rachunek płatniczy umożliwia wyłącznie: (...) wykonywanie na terytorium państw członkowskich transakcji płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2, (...).". A contrario PRP nie może umożliwiać wykonywania transakcji innych niż wykonywane na terytorium państw członkowskich transakcje płatnicze, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p. Zatem, nie powinny być możliwe transakcje płatnicze wykonywane na terytorium państw członkowskich inne niż wskazane w art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p., ale także transakcje płatnicze wskazane w art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p. wykonywane poza terytorium państw członkowskich. Ograniczenie do terytorium państw członkowskich jest w ww. przepisie wyrażone wprost. W związku z tym, że wykładnia gramatyczna przepisów prawa krajowego jest jednoznaczna, nieprawidłowe byłoby opieranie się przy ich interpretacji na wykładni funkcjonalnej, odwołującej się do celu dyrektywy PAD, która to wykładnia prowadziłaby do wyników sprzecznych z brzmieniem art. 59ia ust. 3 u.u.p.

W celu dostosowania się do wymogu z art. 59ia ust. 3 pkt 3 u.u.p. dostawcy mają możliwość zlecenia zmian we własnych systemach informatycznych, polegających na kontroli i ograniczeniu transakcji płatniczych wyłącznie do tych dokonywanych w krajach członkowskich EOG. Stosowne informacje o kodach krajów zawarte są wśród innych danych, które dostawcy-wydawcy kart standardowo otrzymują za pośrednictwem systemów płatniczych np. Visa i Mastercard w procesach tzw. autoryzacji oraz rozliczeń transakcji, a determinujący będzie tu kod kraju, przypisany do danego akceptanta czy bankomatu, gdzie dokonywana jest transakcja. W pierwszym z powyżej wymienionych procesów istnieje więc możliwość niedopuszczenia do zawarcia tak zidentyfikowanych transakcji spoza obszaru państw członkowskich EOG - zadziała tu w praktyce zasada tzw. "white list". To samo rozwiązanie będzie mogło być zastosowane dla transakcji zdalnych, dokonywanych bez fizycznego użycia instrumentu płatniczego (karty). Alternatywnie do zmian we własnych systemach informatycznych, dostawcy mają możliwość skorzystania w takim samym zakresie z odpłatnych usług systemów płatniczych, VISA i Mastercard.

Trzeba zaznaczyć, że art. 59ia ust. 3 pkt 2 i 3 u.u.p. wprowadzający ograniczenia zakresu usług udostępnianych w ramach PRP do transakcji płatniczych wykonywanych na terytorium państw członkowskich EOG ma pierwszeństwo przed art. 59ia ust. 5 u.u.p., który stanowi, że dostawca w ramach PRP jest obowiązany zapewnić ww. usługi w zakresie, w jakim świadczy takie usługi w ramach prowadzenia innych rachunków płatniczych. Tym samym, mimo że dostawca udostępnia w ramach innych rachunków płatniczych dokonywanie transakcji płatniczych poza terytorium państw członkowskich EOG (np. oferuje karty płatnicze umożliwiające wypłatę z bankomatów poza EOG), to nie może on tego czynić w ramach PRP.

Trzeba zwrócić uwagę, że art. 59ia ust. 3 pkt 3 u.u.p. dopuszcza możliwość dokonywania transakcji płatniczych, podczas których nie jest wysyłane do dostawcy zapytanie autoryzacyjne (transakcja offline). Jednak w przypadku transakcji dokonywanych w trybie offline, dostawcy-wydawcy nie mają praktycznie możliwości ograniczenia zakresu funkcjonalnego instrumentów płatniczych (kart) do terytorium państw członkowskich EOG.

Co więcej, zgodnie z licencjami udzielonymi dostawcom-wydawcom przez systemy płatnicze, dostawcy nie mogą odmówić rozliczenia zobowiązań z agentami rozliczeniowymi z tytułu prawidłowo przeprowadzonych transakcji przy użyciu licencjonowanych instrumentów płatniczych (kart), niezależnie od kraju ich dokonania.

Pomimo że transakcje płatnicze wykonywane poza terytorium państw członkowskich EOG znajdują się poza określonym ustawowo zakresem funkcjonalnym PRP, to zastrzeżenie tego w umowie podstawowego rachunku płatniczego - wraz ze wskazaniem sankcji nakładanych na konsumenta z tytułu niedochowania przedmiotowego warunku umowy (np. w postaci obciążenia go kosztami ww. transakcji) - należy uznać za ryzykowne z punktu widzenia przepisów chroniących interesy konsumentów. W szczególności, nie jest wykluczone uznanie tego typu postanowień za niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. W związku z tym za prawidłowe rozwiązanie należy uznać określenie w regulaminie PRP stanowiącym integralną część umów PRP zawieranych z konsumentami - bez wprowadzania sankcji - iż podstawowy rachunek płatniczy umożliwia wyłącznie dokonywanie transakcji określonych w art. 59ia ust. 3 u.u.p., w szczególności wykonywanie na terytorium państw członkowskich EOG transakcji płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p. (należy je rozpisać, aby konsument nie musiał w celu ich identyfikacji sięgać do przepisów).

W przypadku pojawienia się w ramach danego PRP transakcji wykraczających poza terytorium państw członkowskich EOG lub prób ich dokonania dostawcy mogą natomiast nakłaniać klientów do zmiany podstawowego rachunku płatniczego na zwyczajny rachunek płatniczy.

Realne ryzyko występowania transakcji w trybie offline wymaga od dostawców-wydawców wprowadzenia zmian informatycznych umożliwiających monitorowanie transakcji pod kątem kraju dokonania także na etapie rozliczeń transakcji na rachunkach klientów, niezależnie od zastosowania wyżej wymienionych rozwiązań systemowych, które uniemożliwiałyby dokonywanie transakcji płatniczych poza terytorium państw członkowskich EOG, np. blokady transakcji spoza EOG w procesie tzw. autoryzacji.

Powyższe wyjaśnienia odnoszą się do usług związanych z PRP, które dostawca ma obowiązek udostępniać konsumentom na podstawie art. 59ia ust. 3 u.u.p. Ograniczenie możliwości udostępniania w ramach podstawowego rachunku płatniczego usług wypłaty gotówki (pkt 2) oraz transakcji płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p. (pkt 3), tylko do transakcji wykonywanych na terytorium państw członkowskich EOG trzeba jednak odnosić wyłącznie do transakcji stanowiących obciążenia PRP. Transakcje uznaniowe dokonywane z innych rachunków płatniczych oraz wpłaty gotówki na PRP powinny być przyjmowane również wtedy, gdy są dokonywane spoza terytorium państw członkowskich EOG.

Na taką interpretację wskazuje okoliczność, że ograniczenie PRP odnoszą się do czynnego zachowania konsumenta będącego posiadaczem podstawowego rachunku płatniczego. Mówiąc o umożliwianiu dokonywania określonych transakcji art. 59ia ust. 3 u.u.p. odwołuje się do transakcji udostępnianych posiadaczowi PRP, a nie o do transakcji, które mogą być dokonywane przez inne podmioty, skutkiem których następuje uznanie PRP. W konsekwencji, dostawca powinien przyjmować na podstawowy rachunek płatniczy np. przelewy z USA.

b) Czy w świetle zapisów art. 59ia ust. 1 i 3 u.u.p., dostawca posiadający w swojej ofercie wyłącznie rachunki płatnicze będące rachunkami oszczędnościowymi, w ramach których konsumenci mają możliwość dokonywania dowolnych dopłat bezgotówkowych oraz wypłat bezgotówkowych w czasie trwania umowy, zobowiązany jest do wprowadzenia do swojej oferty usługi PRP?

Zgodnie z art. 59ia ust. 1 u.u.p., dostawcy oferujący usługi związane z prowadzeniem rachunków płatniczych dla konsumentów, są zobowiązani do świadczenia usługi prowadzenia podstawowego rachunku płatniczego. Przez rachunek płatniczy art. 2 pkt 25 u.u.p. nakazuje rozumieć rachunek prowadzony dla jednego lub większej liczby użytkowników służący do wykonywania transakcji płatniczych, przy czym przez rachunek płatniczy rozumie się także rachunek bankowy oraz rachunek członka spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, jeżeli rachunki te służą do wykonywania transakcji płatniczych. Z kolei, zgodnie z art. 2 pkt 29 u.u.p., transakcja płatnicza to zainicjowana przez płatnika lub odbiorcę wpłata, transfer lub wypłata środków pieniężnych.

Rachunek oszczędnościowy, który, według art. 49 ust. 1 pkt 3 Prawa bankowego, jest jednym z rodzajów rachunków bankowych, może być więc uznany za rachunek płatniczy, o ile służy do wykonywania zainicjowanych przez płatnika lub odbiorcę wpłat, transferów lub wypłat środków pieniężnych. W związku z tym, literalnie rzecz biorąc, dostawca oferujący usługi związane z prowadzeniem na rzecz konsumentów rachunków oszczędnościowych umożliwiających dokonywanie w czasie trwania umowy rachunku bankowego transferów środków pieniężnych (dopłat bezgotówkowych oraz wypłat bezgotówkowych), podlega pod dyspozycję art. 59ia ust. 1 u.u.p.

Co prawda, dyrektywa PAD w art. 1 ust. 6 wyłącza co do zasady rachunki oszczędnościowe z zakresu jej zastosowania, pozostawia jednak państwom członkowskim możliwość wprowadzenia odmiennej regulacji krajowej. Polski ustawodawca wprowadził jednak regulację, zgodnie z którą do świadczenia usługi prowadzenia podstawowego rachunku płatniczego obowiązani są dostawcy oferujący usługi związane z prowadzeniem rachunków płatniczych dla konsumentów (art. 59ia ust. 1 u.u.p.), a więc także, jak zostało wyżej wyjaśnione, dostawcy prowadzący na rzecz konsumentów wyłącznie rachunki oszczędnościowe umożliwiające dokonywanie w czasie trwania umowy rachunku bankowego transferów środków pieniężnych (dopłat bezgotówkowych oraz wypłat bezgotówkowych).

Wskazując na powyższe regulacje oraz występujące rozbieżności interpretacyjne, należałoby wyróżnić 2 możliwe warianty, odnoszące się do obowiązku wprowadzenia do swojej oferty usługi PRP przez dostawcę posiadającego w swojej ofercie wyłącznie rachunki płatnicze będące rachunkami oszczędnościowymi, w ramach których konsumenci mają możliwość dokonywania dowolnych dopłat bezgotówkowych oraz wypłat bezgotówkowych w czasie trwania umowy.

Wariant I

Po pierwsze, można przyjąć interpretację, iż ww. dostawca powinien oferować PRP we wszystkich wymaganych przez art. 59ia ust. 3 u.u.p. funkcjonalnościach. Oznaczałoby to dla niego konieczność poszerzenia zakresu działalności gospodarczej.

Na powyższą wykładnię może wskazywać treść motywu 38 dyrektywy PAD, który stanowi: "Państwa członkowskie powinny zapewnić, by liczba instytucji kredytowych oferujących podstawowe rachunki płatnicze była wystarczająca do zapewnienia dostępu do nich wszystkim konsumentom, w celu uniknięcia jakiejkolwiek dyskryminacji konsumentów i zapobieżenia zakłóceniom konkurencji. (...)" oraz "Co do zasady podstawowe rachunki płatnicze powinny być oferowane przez jak największą liczbę instytucji kredytowych, aby zagwarantować konsumentom możliwość otwarcia takich rachunków w placówce instytucji kredytowej, która jest w bliskiej odległości od ich miejsca zamieszkania, oraz zagwarantować, że konsumenci nie są w żaden sposób dyskryminowani, jeżeli chodzi o dostęp do takich rachunków i że mogą skutecznie z nich korzystać.".

Przywołana interpretacja najbardziej odpowiadałaby też literalnemu brzmieniu przepisów, które nie określają przypadków, w których możliwe byłoby ograniczenie usług w podstawowym rachunku płatniczym.

Wariant II

Po drugie, nie jest wykluczone stanowisko, zgodnie z którym ww. dostawca nie ma obowiązku poszerzania swojej oferty poprzez umożliwianie konsumentom posiadania PRP w pełnym zakresie określonym w art. 59ia ust. 3 u.u.p., ale jedynie w granicach usług i funkcjonalności oferowanych przez dostawcę.

Za takim rozwiązaniem przemawiają względy związane ze swobodą prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorców. Poddanie dostawcy, który oferuje wyłącznie opisany wyżej rachunek oszczędnościowy, obowiązkowi określonemu w art. 59ia ust. 1 u.u.p. prowadziłoby do wymuszenia na nim poszerzenia zakresu prowadzonej działalności gospodarczej. Należy przyjąć, że nie było to intencją ustawodawcy, gdyż stanowiłoby zbyt daleko idącą interwencję naruszającą swobodę działalności gospodarczej. Trzeba więc uznać, że zakres usług świadczonych w ramach PRP nie może wykraczać poza zakres usług znajdujących się w standardowej ofercie dostawcy.

Jednocześnie, nie można wykluczyć sytuacji, w której konsument wnioskujący o PRP wyraźnie oświadczy, że rezygnuje z możliwości korzystania z niektórych usług przewidzianych dla rachunku podstawowego, ograniczając się jedynie do usług oferowanych w ramach ww. rachunku oszczędnościowego. Przepis art. 59ia ust. 3 u.u.p. mówi jedynie o umożliwieniu konsumentowi korzystania z określonych w nim usług. W takim przypadku nie będzie budziło wątpliwości, że dostawca powinien wówczas otworzyć na rzecz konsumenta PRP ograniczający się jedynie do usług rachunku oszczędnościowego i tylko w takim zakresie, jaki jest przewidziany dla tego ostatniego.

Wybór jednego z ww. dwóch wariantów rozwiązań pozostaje do decyzji poszczególnych dostawców.

Warto zwrócić uwagę, że w przypadku wariantu II, jak również w razie wyraźnej rezygnacji przez konsumenta z określonych usług obligatoryjnie oferowanych w PRP (np. z karty płatniczej) podstawowy rachunek płatniczy nie będzie raportowany przez dostawców poprzez Centralną informację, do której mają nie być przekazywane m.in. dane o rachunków terminowych lokat oszczędnościowych oraz produktów kredytowych, w tym kart kredytowych i rachunków technicznych służących do obsługi tych produktów, chyba że umożliwiają one wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 pkt 1-3 u.u.p. łącznie (patrz: załącznik do Wyjaśnień). Tym samym, konsument posiadający PRP o ograniczonych usługach będzie mógł założyć podstawowy rachunek płatniczy umożliwiający wykonywanie wszystkich transakcji wymienionych w art. 59ia ust. 3 u.u.p.

Rozważając kwestię obowiązku oferowania przez dostawcę rachunku podstawowego należy stwierdzić, że, w sytuacji gdy dostawca posiada w swej ofercie różne linie biznesowe, wystarczające będzie zaoferowanie konsumentowi otwarcia PRP w jednej z dostępnych linii.

6. Czy w ramach PRP bank może zaoferować klientom inny instrument płatniczy zamiast karty płatniczej (np. BLIK), który funkcjonuje analogicznie jak karta (wypłaty w bankomatach, transakcje POS, transakcje e-commerce), ale ma ograniczoną terytorialnie funkcjonalność wyłącznie do terytorium RP. Czy takie rozwiązanie będzie zgodne z art. 59ia ust. 3 u.u.p. i czy nie będzie to dyskryminacją, o której mowa w art. 59ia ust. 5 u.u.p.?

Zgodnie z art. 59ia ust. 3 pkt 3 u.u.p., podstawowy rachunek płatniczy musi umożliwiać m.in. wykonywanie na terytorium państw członkowskich EOG transakcji płatniczych przy użyciu karty płatniczej lub podobnego instrumentu płatniczego. Wynika z tego, że dostawca może zaoferować konsumentowi w ramach PRP zamiast karty inny instrument płatniczy, o ile może on zostać uznany za podobny do karty płatniczej. Przedmiotowy instrument musi jednak umożliwiać wykonywanie transakcji płatniczych na terytorium państw członkowskich EOG. Ograniczenie jego funkcjonalności do terytorium Polski stanowiłoby naruszenie art. 59ia ust. 3 pkt 3 u.u.p.

7. Do czego należy odnosić warunek wyrażenia przez konsumenta woli zawarcia umowy również w zakresie usługi umożliwiającej wypłaty gotówki, o którym mowa w art. 59ia ust. 3 pkt 3 u.u.p.?

Zgodnie z art. 59ia ust. 3 pkt 2 u.u.p. podstawowy rachunek płatniczy umożliwia wyłącznie dokonywanie wypłat gotówki z rachunku na terytorium któregokolwiek państwa członkowskiego, w bankomacie lub w placówce dostawcy, w godzinach pracy tego dostawcy lub poza nimi, lub przy użyciu terminala płatniczego, jeżeli konsument wyrazi wolę zawarcia umowy również w zakresie usługi umożliwiającej takie wypłaty.

Przedmiotowy przepis wymienia więc trzy rodzaje wypłat gotówki: w bankomacie, w placówce dostawcy bądź przy użyciu terminala płatniczego.

Należy uznać, że ostatnia część zdania w ww. przepisie, tj. "jeżeli konsument wyrazi wolę zawarcia umowy również w zakresie usługi umożliwiającej takie wypłaty" odnosi się wyłącznie do bezpośrednio ją poprzedzającego rodzaju wypłaty gotówki, czyli do wypłaty gotówki przy użyciu terminala płatniczego. Warunek wyrażenia woli przez konsumenta nie odwołuje się natomiast do wypłat gotówki w bankomacie ani do wypłat gotówki w placówce dostawcy.

Przeciwna interpretacja, zakładająca, że świadczenie wszystkich rodzajów wypłat gotówki z PRP jest uzależnione od woli konsumenta, byłaby niezgodna z dyrektywą PAD. Przepis art. 17 ust. 1 lit. c dyrektywy PAD stanowi, że państwa członkowskie zapewniają świadczenie w ramach prowadzenia podstawowego rachunku płatniczego usług umożliwiających wypłatę gotówki z rachunku płatniczego w obrębie Unii w kasie lub w bankomacie w godzinach pracy instytucji kredytowej lub poza nimi. Zatem, zgodnie z dyrektywą PAD, wszystkie te rodzaje wypłat gotówki powinny być świadczone w ramach PRP. Gdyby przyjąć, że warunek wyrażenia woli konsumenta odnosi się do całego art. 59ia ust. 3 pkt 2 u.u.p., wymóg dyrektywy PAD nie byłby spełniony, ponieważ podstawowy rachunek płatniczy udostępniałby "domyślnie" wyłącznie usługi opisane w art. 59ia ust. 3 pkt 1 u.u.p. (wpłaty gotówki) i art. 59ia ust. 3 pkt 3 u.u.p. (transakcje płatnicze, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p.), natomiast wypłaty gotówki opisane w art. 59ia ust. 3 pkt 2 u.u.p. wymagałby wyrażenia woli przez konsumenta w ich zakresie.

8. Czy z konsumentem, który, zgodnie z art. 59ia ust. 3 pkt 2 u.u.p., wyrazi wolę zawarcia umowy również w zakresie usługi umożliwiającej wypłaty gotówki z PRP przy użyciu terminala płatniczego, należy zawrzeć dodatkową, odrębną umowę w tym przedmiocie?

Z przepisu art. 59ia ust. 3 pkt 2 u.u.p. wynika, że jeżeli konsument wyrazi wolę zawarcia umowy również w zakresie usługi umożliwiającej wypłaty gotówki przy użyciu terminala płatniczego, to podstawowy rachunek płatniczy powinien obejmować taką usługę.

Wola zawarcia umowy w przedmiotowym zakresie nie musi być wyrażona w drodze zawarcia pomiędzy konsumentem a dostawcą dodatkowej, odrębnej umowy obejmującej tylko i wyłącznie ww. wypłaty gotówki. Oświadczenie woli konsumenta może znajdować się w samej umowie o prowadzenie PRP, czy w umowie o kartę płatniczą do PRP. W takim wypadku jedną z funkcjonalności kary płatniczej do PRP będzie wypłata gotówki z użyciem terminala płatniczego.

Warto zauważyć, że już obecnie w standardowej ofercie wielu dostawców usługa wypłaty gotówki przy użyciu terminala płatniczego jest jedną z funkcjonalności karty płatniczej, dostępną w ramach zawieranej z klientami umowy o kartę płatniczą i nie jest oferowana jako niezależna usługa wymagająca odrębnej umowy.

Ponadto, konieczności zawarcia z konsumentem dodatkowej umowy dotyczącej usługi umożliwiającej wypłaty gotówki przy użyciu terminala płatniczego przeczy sformułowanie ww. przepisu wskazujące na "wolę zawarcia umowy również w zakresie usługi", które wskazuje, że konsument wyraża wolę poszerzenia zakresu zawieranej umowy o przedmiotową usługę. Obowiązek zawarcia dodatkowej umowy można by było wywodzić z wyrażenia "wolę zawarcia również umowy w zakresie usługi", którym jednak ustawodawca się nie posłużył.

9. Czy określona w art. 59ia ust. 3 pkt 2 u.u.p. usługa umożliwiająca wypłaty gotówki przy użyciu terminala płatniczego stanowi tzw. usługę "cash-back"?

Pojęcie usług "cash-back" występuje w art. 6 pkt 5 u.u.p., który wskazuje, że są to usługi, w ramach których odbiorca, na żądanie płatnika zgłoszone przed wykonaniem transakcji płatniczej mającej na celu dokonanie zapłaty za zakupione towary lub usługi, w ramach tej transakcji płatniczej wypłaca płatnikowi gotówkę.

Wypłata gotówki przy użyciu terminala płatniczego (art. 59ia ust. 3 pkt 2 u.u.p.) to zupełnie inna usługa płatnicza niż cash-back. Funkcjonuje ona w ramach kart płatniczych jako tzw. manualna wypłata gotówki, świadczona m.in. przez urzędy pocztowe (usługa "bankomat w okienku") czy banki (np. niektóre agencje bankowe) i polegająca na wypłacie gotówki z karty właśnie z użyciem terminala płatniczego.

10. Zakaz uzależniania otwarcia podstawowego rachunku płatniczego od zawarcia przez konsumenta innej umowy o świadczenie usług dodatkowych.

a) Czy art. 59ic ust. 2 u.u.p. należy rozumieć w ten sposób, że nie można podstawowego rachunku płatniczego uzależniać nawet od zawarcia umowy o kartę płatniczą do konta czy bankowości internetowej?

Zgodnie z art. 59if u.u.p., umowa podstawowego rachunku płatniczego stanowi umowę ramową, do której mają zastosowanie przepisy działu II rozdziału 3 u.u.p. W ramach umowy ramowej określony jest sposób dostępu do rachunku, np. poprzez bankowość elektroniczną, jak również instrument płatniczy do rachunku, czyli np. karta płatnicza. Produkty te nie są więc wprowadzane do PRP na podstawie odrębnej umowy, ale stanowią część umowy ramowej.

b) Czy oferowanie przez dostawcę obok PRP innych usług (np. ubezpieczeniowych, rachunku dla osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, rachunku oszczędnościowego - nie spełniającego wymogów z art. 59ia ust. 3 pkt 1-3 u.u.p. - dla konsumenta) jest możliwe?

Dostawca ma prawo oferować konsumentowi obok PRP inne usługi, wykraczające poza zakres usług wskazanych w art. 59ia ust. 3 pkt 1-3 u.u.p. dla rachunku podstawowego, jako usługi świadczone w obrębie innego niż PRP produktu, takie jak na przykład:

- umowa ubezpieczenia;

- umowa otwarcia i prowadzenia rachunku dla osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą;

- umowa rachunku oszczędnościowego.

Obowiązuje tutaj jednak warunek, iż dostawca nie może uzależniać prowadzenia PRP od zawarcia dodatkowej umowy, na podstawie której miałyby być świadczone ww. inne usługi (art. 59ic ust. 2 u.u.p.).

Natomiast w sytuacji, gdyby konsument był zainteresowany jednym produktem, tj. zawarciem jednej umowy rachunku bankowego obejmującej oprócz usług wymienionych w art. 59ia ust. 3 pkt 1-3 u.u.p. także usługi wykraczające poza zakres wskazany w tym przepisie, wówczas należałoby mu zaproponować zwykły rachunek płatniczy w ramach standardowej oferty dostawcy, a nie PRP.

11. Jak ograniczenia funkcjonalności PRP mają się do przewidzianej w art. 59ia ust. 5 u.u.p. zasady, że usługi do PRP powinny być świadczone w zakresie, w jakim są świadczone w ramach prowadzenia innych rachunków płatniczych?

Dostawca, w ramach PRP jest obowiązany zapewnić usługi, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p. (usługi związane z podstawowym rachunkiem płatniczym), w zakresie, w jakim świadczy takie usługi w ramach prowadzenia innych rachunków płatniczych (art. 59ia ust. 5 u.u.p.). Zasada ta ma antydyskryminacyjny cel. Usługi świadczone w ramach PRP, zgodnie z wymogiem art. 59ia ust. 3 u.u.p., nie mogą więc odbiegać standardem od takich samych usług świadczonych w związku z prowadzeniem innych rachunków płatniczych.

Zakres usług, o którym mowa w art. 59ia ust. 5 u.u.p., należy rozumieć jako zakres usług płatniczych ściśle określonych w art. 59ia ust. 3 u.u.p., a nie innych wymienionych w art. 3 ust. 1 u.u.p. usług płatniczych. Zakres z art. 59ia ust. 5 u.u.p. nie może więc obejmować tych ostatnich.

Jeżeli zatem w ramach innych niż PRP rachunków płatniczych standardowo są świadczone usługi takie jak w ramach PRP (wymienione w art. 59ia ust. 3 u.u.p.), a oprócz tego inne usługi płatnicze związane z prowadzeniem rachunku płatniczego wymienione w art. 3 ust. 1 u.u.p., to nie należy dostosowywać PRP do innych rachunków płatniczych w tym dodatkowym zakresie (chyba że zostałoby to uczynione bezpłatnie). Stanowiłoby to naruszenie art. 59ia ust. 3 u.u.p., który określa zamknięty katalog usług płatniczych możliwych do udostępnienia w ramach PRP. Ponadto, zakres świadczenia usług w PRP powinien być ograniczony także przez inne bezwzględnie obowiązujące przepisy u.u.p., w szczególności dotyczące bezpłatności dokonywania określonych transakcji (art. 59ie u.u.p.), ograniczenia polegającego na możliwości oferowania PRP tylko w walucie polskiej (art. 59id u.u.p.), czy zawężenia możliwości dokonywania transakcji płatniczych wyłącznie do terytorium państw członkowskich EOG (art. 59ia ust. 3 u.u.p.).

Porównanie zakresu usług świadczonych w ramach PRP i w ramach innych rachunków płatniczych powinno więc odnosić się do zasad korzystania z danej usługi płatniczej, np. usługa przyjmowania wpłat środków pieniężnych na rachunek (art. 59ia ust. 3 pkt 1 u.u.p.) może polegać na wpłacie we wpłatomacie, w placówce dostawcy. Usługa wypłaty gotówki z rachunku (art. 59ia ust. 3 pkt 2 u.u.p.) może mieć miejsce w bankomacie, w placówce dostawcy czy przy użyciu terminala płatniczego, a usługa wykonania transakcji płatniczej z art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p. (art. 59ia ust. 3 pkt 3 u.u.p.) może następować w urządzeniach akceptujących instrumenty płatnicze, w placówce dostawcy, czy z wykorzystaniem bankowości elektronicznej. W szczególności, transakcje płatnicze wskazane w art. 59ia ust. 3 u.u.p. mogą być dokonywane przy użyciu karty płatniczej. Zasady korzystania z danej usługi płatniczej należy także odnosić do metod zabezpieczania dokonywanych transakcji płatniczych.

Podstawowe zasady korzystania z usług płatniczych świadczonych w ramach PRP wyznacza art. 59ia ust. 3 u.u.p. Przepis ten w pkt 1 zobowiązuje dostawcę do umożliwienia konsumentowi dokonywania wpłat środków pieniężnych na rachunek. Nie określa przy tym, czy wpłaty mogą następować np. wyłącznie w placówce dostawcy, czy także we wpłatomacie. Tę kwestię należy rozstrzygnąć odwołując się do art. 59ia ust. 5 u.u.p., czyli jeżeli w ramach innych rachunków płatniczych dostawca standardowo umożliwia wpłaty przez wpłatomat, to powinien to zapewnić także w PRP. Przepis art. 59ia ust. 3 pkt 2 u.u.p. określa obowiązek umożliwienia w ramach PRP dokonywania wypłat gotówki z rachunku. Powinno to następować w bankomacie lub w placówce dostawcy lub przy użyciu terminala płatniczego (jeżeli konsument wyrazi wolę zawarcia umowy również w zakresie wypłat gotówki przy użyciu tego terminala). Ustawodawca nie wskazał tutaj, że obligatoryjne jest umożliwienie wszystkich ww. sposobów wypłaty, jednakże jeśli w ramach prowadzenia innych rachunków płatniczych dostawca czyni to standardowo, to powinien zapewnić te sposoby również w ramach PRP (np. wypłaty w oddziale banku, w placówce pocztowej). Przepis art. 59ia ust. 3 pkt 3 u.u.p. zobowiązuje dostawcę do umożliwienia w ramach PRP wykonywania transakcji płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p., czyli polecenia zapłaty, transakcji płatniczych przy użyciu karty płatniczej lub podobnego instrumentu płatniczego, usługi polecenia przelewu, w tym zlecenia stałe. Dostawca może świadczyć te usługi w szczególności w urządzeniach akceptujących instrumenty płatnicze, w placówce dostawcy lub za pośrednictwem środków elektronicznego dostępu do rachunku.

W odniesieniu do środków elektronicznego dostępu do rachunku trzeba przywołać art. 59ie ust. 4 u.u.p. Według tego przepisu, dostawca zapewnia konsumentom możliwość wykonywania operacji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., w swoich placówkach oraz za pośrednictwem środków elektronicznego dostępu do rachunku, o ile dostawca oferuje taki dostęp. Dostawca nie może oferować podstawowych rachunków płatniczych, z których korzystanie odbywałoby się wyłącznie za pomocą środków elektronicznego dostępu do rachunku, chyba że dostawca oferuje wyłącznie usługi świadczone za pomocą takich środków.

Na podstawie opisanych zasad można wskazać przykładowo, że, jeżeli dostawca oferuje prowadzenie zwykłego rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego tylko wraz z funkcjonalnością wypłaty gotówki przy użyciu terminala płatniczego (nie posiada w swojej ofercie takich rachunków bez usługi wypłaty gotówki przy użyciu terminala płatniczego), to PRP powinien umożliwiać dokonywanie wypłat gotówki przy użyciu terminala płatniczego, jeżeli konsument wyrazi wolę zawarcia umowy również w zakresie takiej usługi (i tylko wtedy) (art. 59ia ust. 3 pkt 2 u.u.p.). Z kolei, gdy dostawca posiada w ofercie zwykłe rachunki płatnicze bez dostępu do bankowości elektronicznej, to nie musi zapewniać takiego dostępu w ramach PRP. Z drugiej strony, w przypadku gdy oferowana przez dostawcę umowa zwykłego rachunku płatniczego przewiduje dostęp do tego rachunku poprzez bankowość elektroniczną, to PRP także powinien umożliwiać taki sposób dostępu.

Wyjątkiem będzie sytuacja, gdy konsument wyraźnie zadeklaruje, że rezygnuje z ww. możliwości. Jest to dopuszczalne, ponieważ, według art. 59ia ust. 3 u.u.p., PRP musi umożliwiać wykonywanie określonych w nim transakcji płatniczych. Wymieniony przepis nie zastrzega jednak, że konsument musi z oferowanych możliwości skorzystać. Bankowość elektroniczna nie powinna być wyłącznym sposobem dostępu do PRP, chyba że dostawca oferuje tylko rachunki płatnicze z takim dostępem, bez możliwości korzystania z innego kanału dostępu.

Dostawca, niezależnie od innych rachunków płatniczych, zawsze musi oferować w ramach PRP kartę płatniczą lub inny instrument płatniczy, co wynika z art. 59ia ust. 3 pkt 3 w zw. z art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. b u.u.p. Podobnie jak w przypadku bankowości elektronicznej, konsument będzie mógł wyraźnie zadeklarować, że rezygnuje z ww. możliwości.

W przypadku wykonywania transakcji płatniczych wskazanych w art. 59ia ust. 3 pkt 3 u.u.p. przy użyciu karty płatniczej, w ramach PRP musi być to możliwe bez fizycznego wykorzystania karty. Ponadto, w takiej sytuacji, PRP musi zapewniać możliwość rozliczania przez dostawcę transakcji płatniczych powodujących przekroczenie środków zgromadzonych na rachunku, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 4 u.k.k.

W zakresie nieunormowanym przez art. 59ia ust. 3 u.u.p., zasady korzystania z usług płatniczych związanych z PRP są wyznaczone przez zasady świadczenia usług płatniczych w ramach innych standardowych rachunków płatniczych (art. 59ia ust. 5 u.u.p.). Będzie to dotyczyło m.in. zasad udzielania pełnomocnictwa do rachunku czy prowadzenia rachunku dla osoby małoletniej.

PRP nie będzie musiał odpowiadać zasadom korzystania z usług płatniczych w ramach zwykłego rachunku płatniczego w zakresie usług określonych przez dostawcę jako usługi dodatkowe do rachunku płatniczego, czyli takich, które nie są usługami płatniczymi związanymi z PRP i nie są niezbędne do korzystania z usług związanych z PRP (np. powiadomienia sms o zmianie salda na rachunku). Dodatkowo, zgodnie z art. 59ia ust. 4 u.u.p., obowiązek zapewnienia wypłaty w placówce poza godzinami pracy dostawcy następuje wyłącznie w przypadku gdy dostawca oferuje takie usługi.

Ze względu na to, iż prawo zezwala na posiadanie rachunku PRP konsumentowi, który nie dysponuje innym rachunkiem płatniczym umożliwiającym wykonywanie transakcji wymienionych w art. 59ia ust. 3 u.u.p., konsument nie jest uprawniony do posiadania dwóch takich rachunków w tym samym czasie. Podkreślenia wymaga, iż ograniczenie to jest przewidziane wyłącznie dla konsumentów. Jeśli klient banku, prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, byłby zainteresowany otwarciem rachunku podstawowego jako konsument, miałby do tego prawo. Zatem, jeżeli konsument będzie zainteresowany rachunkiem płatniczym o szerszych funkcjonalnościach niż przewidziane dla PRP, wówczas należy mu zaoferować zamiast podstawowego rachunku płatniczego standardowy rachunek płatniczy (nie-PRP), który takie usługi przewiduje, ewentualnie udostępnić takie funkcjonalności w ramach PRP bezpłatnie.

Jeżeli konsument, który jest już stroną umowy o PRP, zechce posiadać rachunek płatniczy o szerszym zakresie usług niż tylko usługi wymienione w art. 59ia ust. 3 u.u.p., będzie mógł otworzyć taki rachunek, pod warunkiem że zrezygnuje z PRP. Zawarcie przez takiego konsumenta umowy standardowego rachunku płatniczego uprawni dostawcę do wypowiedzenia umowy rachunku PRP. Jednakże należy pamiętać o tym, iż konsument będzie musiał być o powyższych konsekwencjach wyraźnie poinformowany przez dostawcę.

Do wyjaśnienia pozostaje kwestia, do jakich innych rachunków płatniczych należy porównywać zakres świadczenia usług wymaganych dla PRP. Trzeba uznać, że powinny to być standardowe rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe prowadzone w walucie polskiej przeznaczone według oferty dostawcy dla konsumentów, gdyż PRP przewidziany jest właśnie dla tej kategorii podmiotów. Warto dodać, że na taką interpretację wskazuje cel dyrektywy PAD, która w motywie 44 stanowi: "Konsumenci powinni mieć zagwarantowany dostęp do zestawu podstawowych usług płatniczych. Usługi powiązane z podstawowymi rachunkami płatniczymi powinny obejmować możliwość umieszczania środków pieniężnych na rachunku i wypłacania gotówki. Konsumenci powinni mieć możliwość wykonywania podstawowych transakcji płatniczych, takich jak otrzymywanie dochodów lub świadczeń, płacenie rachunków lub podatków oraz nabywanie towarów i usług, w tym za pośrednictwem polecenia zapłaty, polecenia przelewu oraz za pomocą karty płatniczej.". Do podobnych wniosków prowadzi Uzasadnienie do projektu ustawy PAD, zgodnie z którym: "Konsument, w ramach dostępu do rachunku podstawowego, będzie mógł wykonywać jedynie podstawowe transakcje płatnicze, takie jak wpłata i wypłata, polecenie przelewu czy polecenie zapłaty. Usługi związane z takim rachunkiem mają mieć charakter podstawowy i będą przeznaczone dla osób niekorzystających dotychczas z rachunku bankowego (rachunku w skok) (...)" oraz "(...) ograniczenie rachunku podstawowego do usług całkowicie podstawowych (w tym wyłączenie wszelkich produktów kredytowych, ograniczenie liczby bezpłatnych przelewów, a także bezpłatność tylko w zakresie transakcji krajowych) powinno zapobiec przechodzeniu przez dotychczasowych użytkowników rachunków płatniczych na rachunek podstawowy.".

Jeżeli zatem dostawca wprowadzi w ramach standardowych rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych promocje cenowe czy bonusy, to będzie to należało uznać za ofertę niestandardową, do której nie będzie trzeba odnosić zakresu usług świadczonych w ramach PRP.

12. Przeznaczenie PRP dla konsumentów, dla których żaden dostawca w ramach działalności wykonywanej na terytorium RP nie prowadzi innego rachunku płatniczego w walucie polskiej umożliwiającego wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p. (art. 59ia ust. 2 u.u.p.)

a) Jakie kryteria ma spełniać konsument, aby przysługiwało mu prawo do zawarcia umowy PRP?

Zgodnie z art. 59ia ust. 2 u.u.p., PRP jest przeznaczony dla konsumentów, dla których żaden dostawca w ramach działalności wykonywanej na terytorium RP nie prowadzi innego rachunku płatniczego w walucie polskiej umożliwiającego wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p. Weryfikacja posiadania ww. rachunku może (chociaż nie musi) nastąpić, na podstawie art. 59ib u.u.p., poprzez Centralną informację o rachunkach, o której mowa w art. 92bb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 1988, ze zm.). Formularz zapytania dostawcy kierowanego do Centralnej informacji stanowi załącznik do Wyjaśnień.

Po stronie dostawcy będzie natomiast leżało sprawdzenie, czy osoba fizyczna wnioskująca o zawarcie umowy PRP jest konsumentem.

Z powyższego wynika, że konsument nie będzie miał uprawnienia do zawarcia umowy PRP, jeżeli:

- dostawca w ramach działalności wykonywanej na terytorium RP prowadzi dla niego inny rachunek płatniczy,

- ww. rachunek płatniczy jest prowadzony w walucie polskiej oraz

- ww. rachunek płatniczy umożliwia wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p.

Jednocześnie, w art. 59ic ust. 6 i 7 u.u.p. zostały wskazane obligatoryjne i fakultatywne przesłanki odmowy zawarcia umowy PRP. Przede wszystkim trzeba zauważyć, że dostawca może odmówić zawarcia ww. umowy, w przypadku gdy konsument jest stroną umowy o prowadzenie rachunku płatniczego zawartej z dostawcą w ramach działalności wykonywanej na terytorium RP, umożliwiającego wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p. Nie zostało tu wskazane, że odmowa może nastąpić tylko, gdy konsument posiada rachunek płatniczy w walucie polskiej. Podobnie, art. 59ig ust. 1 pkt 6 u.u.p. stanowi, że dostawca może wypowiedzieć umowę PRP, w przypadku gdy konsument zawarł inną umowę rachunku płatniczego, który umożliwia mu wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., na terytorium RP, nie określając przy tym, że ww. inna umowa dotyczy rachunku płatniczego w walucie polskiej. Taka regulacja powoduje wątpliwości, co do przesłanek odmowy i wypowiedzenia umowy PRP, tj. czy odmowa oraz wypowiedzenie mogą nastąpić, w sytuacji gdy konsument posiada rachunek płatniczy w innej niż polska walucie.

W świetle powyższego, trzeba zauważyć, że przepisy art. 59ic ust. 7 pkt 1 i 59ig ust. 6b pkt 1 u.u.p. mają charakter niejako "pochodny", "wykonawczy" w stosunku do przepisu art. 59ia ust. 2 u.u.p., który określa, dla kogo przeznaczony jest PRP, wskazując na konsumenta, dla którego żaden dostawca nie prowadzi innego rachunku płatniczego w walucie polskiej. Wynika z tego, że dostawca nie może odmówić zawarcia lub wypowiedzieć umowy PRP wobec konsumenta, który jest posiadaczem rachunku płatniczego w walucie innej niż polska.

Dostawca nie może również odmówić konsumentowi zawarcia umowy PRP, w przypadku gdy ten posiada rachunek płatniczy w walucie polskiej prowadzony przez dostawcę w ramach działalności wykonywanej poza terytorium RP.

Należy zająć stanowisko, zgodnie z którym konsument ubiegający się o podstawowy rachunek płatniczy, a jednocześnie posiadający inny rachunek płatniczy w walucie polskiej umożliwiający wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., prowadzony przez dostawcę w ramach działalności wykonywanej na terytorium RP, może otworzyć PRP, jeżeli w ramach umowy owego innego rachunku płatniczego występuje jako osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą.

Przesłanka odmowy zawarcia umowy PRP nie zajdzie także, jeżeli konsument posiada rachunek płatniczy umożliwiający wykonywanie tylko niektórych transakcji wymienionych w art. 59ia ust. 3 u.u.p. Jeżeli natomiast prowadzony przez dostawcę rachunek umożliwia dokonywanie wszystkich takich transakcji, to nawet gdy będzie to rachunek oszczędnościowy, czy też rachunek karty kredytowej, będzie możliwa odmowa zawarcia umowy podstawowego rachunku płatniczego.

Posiadanie przez konsumenta tzw. rachunków uśpionych, o których mowa w art. 59a Prawa bankowego, nie wyklucza zawarcia umowy podstawowego rachunku płatniczego. Wskazuje na to art. 59ib u.u.p. w zw. z art. 92ba ust. 3 Prawa bankowego. Ze wskazanych przepisów wynika uprawnienie dostawcy do sprawdzenia poprzez Centralną informację, czy konsument posiada rachunek płatniczy umożliwiający wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p. Z kolei art. 92ba ust. 3 Prawa bankowego nakłada na bank obowiązek udzielenia informacji o:

Przedmiotowy przepis nie zobowiązuje natomiast, tak jak to czyni art. 92ba ust. 1 Prawa bankowego, do przekazywania informacji o umowach rachunku bankowego posiadacza rozwiązanych albo wygasłych z przyczyn, o których mowa w art. 59a ust. 1-3 Prawa bankowego, ani o umowach rachunków posiadacza rachunku bankowego prowadzonych w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej rozwiązanych albo wygasłych z przyczyn, o których mowa w art. 13a ust. 1-3 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 1910, ze zm.; dalej: ustawa o skok). Z faktu, że dostawca nie ma możliwości uzyskania poprzez Centralną informację informacji o posiadanych przez konsumenta u innych dostawców rachunkach uśpionych, trzeba wnioskować, że posiadanie takich rachunków przez konsumenta w praktyce nie będzie stanowić przesłanki odmowy założenia PRP. Tym niemniej, zidentyfikowanie przez danego dostawcę rachunków uśpionych konsumenta prowadzonych przez tego właśnie dostawcę będzie umożliwiało odmowę założenia PRP na rzecz takiego konsumenta. Wynika to z art. 59a ust. 4 Prawa bankowego, zgodnie z którym, jeżeli umowa uległa rozwiązaniu na podstawie 59a ust. 1 Prawa bankowego (w omawianym przypadku, zasadniczo, z upływem 10 lat od dnia wydania przez konsumenta ostatniej dyspozycji dotyczącej jego rachunku), uważa się ją za wiążącą do chwili wypłaty przez bank środków pieniężnych osobie posiadającej do nich tytuł prawny, chyba że stan środków pieniężnych na tym rachunku nie przekracza kwoty minimalnej określonej w umowie.

b) Czy w świetle art. 59ib u.u.p. dostawca, który nie świadczy dla konsumentów usług polecenia zapłaty SEPA, powinien każdorazowo odpowiadać do Centralnej informacji, że konsument nie posiada rachunku płatniczego umożliwiającego wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p.?

Zgodnie z art. 59ia ust. 2 u.u.p., podstawowy rachunek płatniczy jest przeznaczony dla konsumentów, dla których żaden dostawca w ramach działalności wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie prowadzi innego rachunku płatniczego w walucie polskiej umożliwiającego wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p.

Zgodnie z art. 59ic ust. 7 pkt 1 u.u.p., dostawca może odmówić zawarcia umowy podstawowego rachunku płatniczego w przypadku gdy konsument jest stroną umowy o prowadzenie rachunku płatniczego zawartej z dostawcą w ramach działalności wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, umożliwiającego wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p.

Z kolei według art. 59ib u.u.p., dostawca może poprzez Centralną informację o rachunkach sprawdzić czy konsument posiada rachunek płatniczy umożliwiający wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p. Oznacza to, że dostawca odpytywany w ramach Centralnej informacji o to, czy prowadzi dla konsumenta ww. rachunek płatniczy, powinien udzielić pozytywnej odpowiedzi, jeżeli prowadzi rachunek płatniczy, który umożliwia:

Odpowiedź pozytywna powinna zostać udzielona tylko, jeżeli rachunek płatniczy prowadzony przez odpytywanego dostawcę umożliwia wykonywanie wszystkich kategorii transakcji wymienionych w art. 59ia ust. 3 pkt 1-3 u.u.p. łącznie.

Polecenie zapłaty SEPA (także transgraniczne w ramach krajów EOG) zalicza się do transakcji płatniczych, o których mowa w art. 59ia ust. 3 pkt 3 u.u.p., tj. wymienionych w art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p., określonych jako transakcje płatnicze, w tym transfer środków pieniężnych na rachunek płatniczy u dostawcy użytkownika lub u innego dostawcy:

Jeżeli dostawca nie świadczy w ramach rachunku płatniczego usługi polecenia zapłaty SEPA, to nie oznacza to automatycznie, że nie umożliwia on w ramach tego rachunku wykonywania transakcji płatniczych, o których mowa w art. 59ia ust. 3 pkt 3 u.u.p., ponieważ może on świadczyć inną odmianę transakcji w ramach kategorii określonej w tym przepisie, przykładowo, zwykłe polecenie zapłaty w walucie polskiej stanowiące transakcję krajową.

Powyższe wynika z interpretacji, zgodnie z którą PRP musi umożliwiać dokonywanie łącznie wszystkich trzech kategorii transakcji wymienionych w art. 59ia ust. 3 pkt 1-3 u.u.p., tj. wpłat, wypłat na terytorium EOG i transakcji, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2, na terytorium EOG. Natomiast, aby uznać, że dostawca umożliwia wykonywanie danej kategorii transakcji, wystarczy, że umożliwia on wykonywanie jakiejkolwiek odmiany transakcji z tej kategorii, gdyż w ramach danej kategorii (określonej w jednym z punktów art. 59ia ust. 3 u.u.p.) ustawodawca posługuje się spójnikiem "lub", który wskazuje na alternatywę łączną.

Dostawca powinien zatem zaraportować do Centralnej informacji, że prowadzi PRP, jeśli w ramach rachunku umożliwia przykładowo:

- wpłaty w placówce, wypłaty w placówce na terytorium EOG i przelewy w walucie polskiej albo

- wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., z wyjątkiem wykonywania zleceń stałych, albo

- wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., z wyjątkiem wykonywania przelewów transgranicznych, albo

- wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., z wyjątkiem wykonywania poleceń zapłaty.

Trzeba jednocześnie zauważyć, że PRP jest rachunkiem płatniczym, więc jeśli rachunek oszczędnościowy jest rachunkiem płatniczym (służy do wykonywania transakcji płatniczych - art. 2 pkt 25 u.u.p.) i jednocześnie umożliwia dokonywanie łącznie wszystkich trzech kategorii transakcji wymienionych w art. 59ia ust. 3 pkt 1-3 u.u.p., to należy go zaraportować do Centralnej informacji.

c) Czy dopuszczalne jest otwarcie przez konsumenta PRP po uprzednim zamknięciu prowadzonego dla niego u danego dostawcy zwykłego rachunku płatniczego?

Zamknięcie rachunku bankowego u danego dostawcy i założenie u niego PRP jest dopuszczalne. Przepis art. 59ia ust. 2 u.u.p. wymaga, aby konsument, który chce otworzyć PRP, nie posiadał u dostawcy wykonującego działalność na terytorium RP innego rachunku płatniczego w walucie polskiej umożliwiającego wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p. Ocena posiadania ww. innego rachunku powinna być dokonywana na moment złożenia wniosku o zawarcie umowy PRP, jeśli dostawca opiera się na oświadczeniu konsumenta w tym zakresie, albo na moment odpytania Centralnej informacji o rachunkach, na podstawie art. 59ib u.u.p.

W rezultacie, nie można wykluczyć sytuacji, w której konsument rozwiąże z dostawcą umowę rachunku płatniczego, a następnie zawnioskuje o zawarcie umowy PRP. Ponieważ jednak dostawca zawiera tę ostatnią umowę (lub informuje o odmowie jej zawarcia) niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 10 dni roboczych od dnia otrzymania kompletnego wniosku o jej zawarcie (art. 59ia ust. 3 u.u.p.), to konsument w ww. terminie będzie pozostawał bez żadnego rachunku płatniczego. Może to stanowić dla niego niedogodność, która zniechęci go do zmiany zwykłego rachunku płatniczego na PRP. Warto zaznaczyć, że konsument nie będzie mógł wnioskować o rachunek PRP w okresie wypowiedzenia zwykłego rachunku płatniczego, gdyż Centralna informacja zidentyfikuje go w tym okresie jako posiadacza przedmiotowego rachunku. Wniosek taki będzie jednak mógł być skutecznie złożony, jeżeli dostawca zrezygnuje z możliwości sprawdzenia konsumenta w Centralnej informacji.

d) Czy w świetle art. 59ia ust. 2 u.u.p. dostawca może odmówić konsumentowi otwarcia PRP w drodze dokonania konwersji zwykłego rachunku płatniczego na PRP, z zachowaniem dotychczasowego numeru rachunku?

Decyzja w zakresie dopuszczenia konwersji zwykłego rachunku płatniczego na PRP, z zachowaniem dotychczasowego numeru rachunku, powinna być podejmowana przez dostawców indywidualnie. Nie powinna jednak być kwestionowana odmowa dokonania ww. konwersji, ponieważ zgodnie z art. 59ic u.u.p. dostawca może procedować wniosek o założenie rachunku PRP przez 10 dni roboczych od dnia otrzymania kompletnego wniosku, a w tym czasie weryfikacja posiadania przez konsumenta innego rachunku płatniczego wypadnie niekorzystnie dla wnioskodawcy.

e) Czy możliwe jest otwarcie podstawowego rachunku płatniczego dla osoby małoletniej?

Stosownie do art. 59ia ust. 5 u.u.p. należy wskazać, iż możliwe jest otwarcie rachunku PRP dla osoby małoletniej oraz ubezwłasnowolnionej, na takich samych zasadach, na jakich otwierane są rachunki tego typu w ramach innych tego rodzaju rachunków płatniczych będących w ofercie dostawcy. Możliwość otwarcia takiego rachunku dla małoletniego czy ubezwłasnowolnionego nie jest w żaden sposób wyłączona ani ograniczona.

Powyższe dotyczy zarówno małoletniego, który ukończył lat 13 i nie ukończył lat 18 (małoletni, który ukończył lat 13), oraz ubezwłasnowolnionego częściowo, jak i małoletniego, który nie ukończył lat 13, oraz ubezwłasnowolnionego całkowicie. Pierwsza z wymienionych kategoria osób posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych (art. 15 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny; tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 380, ze zm.; dalej: k.c.) i będą do niej znajdowały zastosowanie zasady wynikające z k.c., z ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz. U. z 2105 r. poz. 2082, ze zm.; dalej: k.r.o.) oraz z art. 58 Prawa bankowego - z zastrzeżeniem, że ten ostatni przepis nie ma zastosowania do osób ubezwłasnowolnionych częściowo.

Natomiast, małoletni, który nie ukończył lat 13, i osoba ubezwłasnowolniona całkowicie, jako podmioty nieposiadające zdolności do czynności prawnych (art. 12 k.c.), będą mogły otworzyć i korzystać z PRP wyłącznie za pośrednictwem przedstawiciela ustawowego (rodzica, opiekuna). W takich przypadkach również należy stosować odpowiednie przepisy k.c. i k.r.o.

Dodatkowo, należy zająć stanowisko, zgodnie z którym rachunek płatniczy prowadzony przez dostawcę na rzecz małoletniego czy ubezwłasnowolnionego w wykonaniu orzeczenia organu administracji lub sądu nie stanowi podstawowego rachunku płatniczego.

13. Czy art. 59ie ust. 4 u.u.p. oznacza, że rachunek podstawowy będzie musiał mieć pełną obsługę w oddziale, łącznie z przyjmowaniem dyspozycji i realizacją przelewów oraz dyspozycji wypłaty w kasie, pomimo, że przy rachunku oszczędnościowym oferowanym przez dostawcę nie ma takich możliwości?

Przepis art. 59ie ust. 4 u.u.p. stanowi, że dostawca zapewnia konsumentom możliwość wykonywania operacji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., w swoich placówkach oraz za pośrednictwem środków elektronicznego dostępu do rachunku, o ile dostawca oferuje taki dostęp. Dostawca nie może oferować podstawowych rachunków płatniczych, z których korzystanie odbywałoby się wyłącznie za pomocą środków elektronicznego dostępu do rachunku, chyba że dostawca oferuje wyłącznie usługi świadczone za pomocą takich środków.

Z powyższego wynika, że jeżeli dostawca świadczy choćby jedną usługę płatniczą, z której klienci mogą korzystać w jego placówkach, to nie może on wyłączyć obsługi PRP w tych placówkach. Natomiast, w przypadku gdy dostawca w ramach żadnego oferowanego rachunku płatniczego nie zapewnia dostępu do takiego rachunku za pośrednictwem środków elektronicznego dostępu, wówczas nie ma on obowiązku zapewnienia takiego dostępu również do podstawowego rachunku płatniczego.

14. Czy - w związku z treścią uzasadnienia do ustawy PAD, z którego wynika, że z rachunkiem podstawowym nie mogą być powiązane żadne produkty kredytowe - podstawowy rachunek płatniczy nie może być wskazany jako rachunek, z którego są spłacane raty kredytów i pożyczek udzielanych poza podstawowym rachunkiem płatniczym?

Na stronie 3 Uzasadnienia do ustawy PAD znajduje się wyjaśnienie: "Konsument posiadający rachunek podstawowy będzie mógł dokonywać transakcji kartami płatniczymi, z wyjątkiem transakcji dokonywanych kartami kredytowymi, bowiem z rachunkiem podstawowym nie będą mogły być powiązane żadne produkty kredytowe, co wynika z decyzji o niekorzystaniu z opcji narodowej z art. 17 ust. 8 dyrektywy". Przepis art. 17 ust. 8 dyrektywy PAD stanowi, że nie naruszając wymogów określonych w dyrektywie 2008/48/WE 1 , państwa członkowskie mogą pozwolić instytucjom kredytowym na oferowanie, na wniosek konsumenta, kredytu w rachunku bieżącym powiązanego z podstawowym rachunkiem płatniczym. Państwa członkowskie mogą określić maksymalną kwotę i maksymalny okres obowiązywania takiego kredytu w rachunku bieżącym. Dostęp do podstawowego rachunku płatniczego lub korzystanie z tego rachunku nie może być w żaden sposób ograniczone lub uwarunkowane zakupem takich usług kredytowych.

Powyższe nie oznacza jednak, że środki zgromadzone na rachunku podstawowym nie będą mogły posłużyć do spłaty rat kredytów i pożyczek udzielonych poza PRP. Przeciwnie, środki zgromadzone na rachunku podstawowym będą mogły posłużyć do spłaty rat kredytów i pożyczek udzielonych poza PRP. Spłata rat z tytułu innej niż umowa o podstawowy rachunek płatniczy umowy będzie w odniesieniu do PRP jedynie czynnością techniczną.

15. Czy rachunek karty kredytowej może być uznany za rachunek umożliwiający wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p.?

W związku z tym, że polski ustawodawca zrezygnował z możliwości połączenia z podstawowym rachunkiem płatniczym rachunku karty kredytowej (możliwe jest jedynie przekroczenie środków zgromadzonych na rachunku, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 4 u.k.k. - patrz punkt II.13 Wyjaśnień), mimo że wielu dostawców oferuje rachunki kart kredytowych, które służą także do wykonywania transakcji płatniczych, takie produkty nie będą mogły być oferowane jako PRP.

Powyższe nie wyklucza jednak odmowy założenia PRP na rzecz konsumenta, który posiada rachunek karty kredytowej umożliwiający wykonywanie wszystkich usług płatniczych, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p.

Trzeba też przypomnieć treść art. 59ic ust. 2 u.u.p., zgodnie z którym dostawca nie może uzależniać otwarcia PRP od zawarcia przez konsumenta innej umowy o świadczenie usług dodatkowych (w tym kredytowych) ani od zadeklarowania określonej kwoty wpływu środków pieniężnych na podstawowy rachunek płatniczy.

16. Jak należy rozumieć zakaz łączenia PRP z produktami kredytowymi w świetle obowiązku zapewnienia przez ten rachunek, w przypadku transakcji płatniczych wykonywanych przy użyciu karty płatniczej, możliwości przekroczenia środków na rachunku?

W art. 59ia ust. 3 pkt 3 u.u.p. zastrzeżono, że w przypadku transakcji płatniczych wykonywanych przy użyciu karty płatniczej podstawowy rachunek płatniczy zapewnia także możliwość dokonywania transakcji płatniczych bez fizycznego wykorzystania karty oraz możliwość rozliczania przez dostawcę transakcji płatniczych wykonywanych przy użyciu karty płatniczej, powodujących przekroczenie środków zgromadzonych na rachunku, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 4 u.k.k. Tak więc przepisy u.u.p., wprowadzając zakaz łączenia PRP z rachunkiem karty kredytowej, zobowiązują dostawców do umożliwienia konsumentowi przekroczenia środków na rachunku.

Powyższe wprowadzenie możliwości przekroczenia środków na PRP należy powiązać z wyodrębnieniem w art. 2 dyrektywy PAD kredytu w rachunku bieżącym (pkt 25) i przekroczenia salda na rachunku (pkt 26). Kredyt w rachunku bieżącym oznacza zawartą w sposób wyraźny umowę o kredyt, na mocy której dostawca usług płatniczych umożliwia konsumentowi dysponowanie środkami pieniężnymi w wysokości przekraczającej bieżące saldo rachunku płatniczego konsumenta. Natomiast, przekroczenie salda na rachunku oznacza akceptowaną w sposób milczący możliwość przekraczania salda środków pieniężnych, dzięki której dostawca usług płatniczych umożliwia konsumentowi dysponowanie środkami pieniężnymi w wysokości przekraczającej bieżące saldo rachunku płatniczego konsumenta lub udzielony kredyt w rachunku bieżącym.

Ponieważ art. 17 ust. 8 dyrektywy PAD, z wdrożenia którego zrezygnowano w u.u.p., odwołuje się właśnie do kredytu w rachunku bieżącym, nie zaś do przekroczenia salda na rachunku, obowiązek zapewnienia w ramach PRP tej ostatniej usługi nie jest sprzeczny z wyłączeniem z zakresu podstawowego rachunku płatniczego rachunku kredytowego. Wprowadzenie usługi przekroczenia salda na rachunku stanowi raczej wdrożenie art. 17 ust. 2 dyrektywy PAD, w myśl którego państwa członkowskie mogą zobowiązać instytucje kredytowe mające siedzibę na ich terytorium do świadczenia w ramach podstawowego rachunku płatniczego dodatkowych usług, które są uważane za podstawowe dla konsumentów zgodnie z ogólną praktyką mającą zastosowanie na szczeblu krajowym.

Nie sposób pominąć, że podobne do przyjętego w dyrektywie PAD rozróżnienie zostało wprowadzone w art. 5 pkt 4 i 5 u.k.k., zgodnie z którym kredyt w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym jest to umowa o kredyt, który kredytodawca udostępnia konsumentowi umożliwiając dysponowanie środkami pieniężnymi w wysokości przekraczającej środki pieniężne zgromadzone na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym konsumenta, a przekroczenie jest to każde, inne niż kredyt w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym, akceptowane przez kredytodawcę przekroczenie kwoty środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym lub kwoty udzielonego kredytu w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym. Jednocześnie, trzeba zwrócić uwagę, że przepis art. 59ia ust. 3 pkt 3 u.u.p. odwołuje się do przekroczenia, które nie stanowi kredytu w rachunku oszczędnościowo-kredytowym, a do którego (na mocy art. 4 ust. 2 pkt 4 u.k.k.) znajduje zastosowanie jedynie art. 34, art. 39, art. 45 i art. 47 u.k.k. (wymagana treść umowy, obowiązki informacyjne, sankcja kredytu darmowego, zakaz wyłączania i ograniczania uprawnień konsumenta wynikających z u.k.k.).

17. Wniosek o zawarcie umowy podstawowego rachunku płatniczego.

a) Jakie elementy powinien zawierać wniosek o zawarcie umowy podstawowego rachunku płatniczego? Czy będzie ustalony wspólny dla różnych dostawców wzór takiego wniosku?

Wniosek o zawarcie umowy podstawowego rachunku płatniczego, powinien być odrębny od wniosku o zawarcie umowy innego rachunku płatniczego, co zapewni konsumentowi jego łatwe odróżnienie od innych oferowanych przez dostawcę produktów.

Zakres wniosku o umowę PRP powinien być wyznaczony przez zakres art. 59ia ust. 3 i 5 u.u.p. Podstawowy rachunek płatniczy powinien zatem umożliwiać wyłącznie:

- dokonywanie wpłat środków pieniężnych na rachunek;

- dokonywanie wypłat gotówki z rachunku na terytorium któregokolwiek państwa członkowskiego, w bankomacie lub w placówce dostawcy, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1-3 i 9 u.u.p., z wyłączeniem Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej, w godzinach pracy tego dostawcy lub poza nimi, lub przy użyciu terminala płatniczego, jeżeli konsument wyrazi wolę zawarcia umowy również w zakresie usługi umożliwiającej takie wypłaty;

- wykonywanie na terytorium państw członkowskich transakcji płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p., w szczególności w urządzeniach akceptujących instrumenty płatnicze, placówce dostawcy, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1-3 i 9 u.u.p., z wyłączeniem Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej, lub za pośrednictwem środków elektronicznego dostępu do rachunku, przy czym w przypadku transakcji płatniczych wykonywanych przy użyciu karty płatniczej podstawowy rachunek płatniczy zapewnia także możliwość dokonywania transakcji płatniczych bez fizycznego wykorzystania karty oraz możliwość rozliczania przez dostawcę transakcji płatniczych wykonywanych przy użyciu karty płatniczej, powodujących przekroczenie środków zgromadzonych na rachunku, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 4 u.k.k.

Zgodnie z art. 59ia ust. 5 u.u.p, dostawca powinien zapewnić konsumentowi dostęp do ww. usług w takim samym zakresie, w jakim świadczy takie usługi w ramach prowadzenia innych rachunków płatniczych.

Z uwagi na to, że różni dostawcy w ramach innych niż PRP rachunków płatniczych świadczą ww. usługi w różnym zakresie, nie jest uzasadnione opracowanie wspólnego wzoru przedmiotowego wniosku dla wszystkich dostawców będących bankami. Wnioski powinny być tutaj zindywidualizowane. Przykładowo, powinny wskazywać na dostęp do rachunku poprzez bankowość elektroniczną, jeżeli dostawca taki dostęp oferuje w ramach innych rachunków płatniczych.

Tym niemniej, wspólnym elementem wniosków stosowanych przez wszystkich dostawców powinny być usługi wskazane jako obligatoryjne w art. 59ia ust. 3 u.u.p. - z indywidualnymi modyfikacjami w zakresie, w jakim przepis ten daje dostawcy swobodę wyboru (np. przyjmowanie wpłat środków na rachunek może być dostępne tylko w placówce dostawcy lub w placówce dostawcy i we wpłatomacie).

W odniesieniu do usług, które mogą być świadczone w ramach PRP opcjonalnie, w zależności od decyzji konsumenta (np. usługa dokonywania wypłat gotówki z rachunku na terytorium któregokolwiek państwa członkowskiego przy użyciu terminala płatniczego jest możliwe, jeżeli konsument wyrazi wolę zawarcia umowy również w zakresie usługi umożliwiającej takie wypłaty), uzasadnione jest wprowadzenie we wniosku opcji do jego wyboru.

Jednocześnie, w przypadku braku zainteresowania konsumenta usługami, które są obligatoryjne w umowie PRP, możliwe jest zawarcie umowy o prowadzenie podstawowego rachunku płatniczego w takim ograniczonym zakresie, ponieważ ustawa mówi w art. 59ia ust. 3 u.u.p. o umożliwianiu w ramach PRP transakcji wymienionych w pkt 1-3 tego przepisu. Konsument może więc z takiej możliwości zrezygnować. W takiej sytuacji, uzasadnione jest odebranie od konsumenta wyraźnego oświadczenia w opisanym zakresie, aby móc wykazać dopełnienie obowiązku zaoferowania przez dostawcę rachunku podstawowego w wymaganym przez ustawę zakresie. W związku z tym, dostawca nie powinien posługiwać się wnioskiem, który wskazywałby na węższy katalog usług niż jest to wymagane przez art. 59ia ust. 3 u.u.p. Mógłby się bowiem w ten sposób narazić na zarzut naruszenia tego przepisu.

Z drugiej strony, aby nie być posądzonym o wymuszanie na konsumencie otwarcia PRP z wszystkimi usługami, które muszą zostać mu zaoferowane, dostawca powinien zapewnić konsumentowi możliwość złożenia oświadczenia o rezygnacji z usługi objętej art. 59ia ust. 3 u.u.p. poprzez zaznaczenie na wniosku jednej z dwóch opcji (z daną usługą albo bez tej usługi). Wniosek o PRP powinien więc zawierać odpowiednie check-box'y do zaznaczenia, np. "rachunek PRP z kartą płatniczą" i "rachunek PRP bez karty płatniczej". Dzięki temu konsument, który nie chce korzystać z określonej usługi (np. osoba starsza, nie mająca biegłości w obsłudze karty płatniczej), będzie mógł zawrzeć umowę podstawowego rachunku płatniczego bez tej usługi.

b) Czy art. 59ic ust. 3 u.u.p. należy rozumieć w ten sposób, że klient może wypełnić i przesłać wniosek o zawarcie umowy podstawowego rachunku płatniczego w formie elektronicznej? Czy banki muszą udostępniać taką formę złożenia wniosku?

Zgodnie z art. 59ic ust. 3 u.u.p., dostawca niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 10 dni roboczych od dnia otrzymania kompletnego wniosku o zawarcie umowy podstawowego rachunku płatniczego, zawiera z konsumentem taką umowę albo informuje o odmowie jej zawarcia. W przypadku kompletnego wniosku złożonego za pomocą środków komunikacji elektronicznej, jeżeli dostawca dopuszcza taką możliwość, wyznacza on konsumentowi termin, nie krótszy niż 10 dni roboczych, na podpisanie umowy w placówce dostawcy albo zawiera z konsumentem umowę za pomocą środków porozumiewania się na odległość.

Z przytoczonego przepisu wynika, że konsument może złożyć wniosek o zawarcie umowy PRP za pomocą środków komunikacji elektronicznej, jeżeli dostawca dopuszcza taką możliwość. Nie ma natomiast po stronie dostawcy bezwzględnego obowiązku umożliwienia konsumentowi złożenia tego wniosku za pomocą ww. środków. Należy jednak pamiętać, że dostawca jest obowiązany udostępnić na swojej stronie internetowej wzór przedmiotowego wniosku, o czym stanowi art. 59ic ust. 1 u.u.p.

18. Czy dostawca może odmówić zawarcia umowy podstawowego rachunku płatniczego na podstawie innych regulacji prawnych niż u.u.p.?

Regulacje dotyczące odmowy zawarcia umowy PRP znajdują się w art. 59ic ust. 6 (obligatoryjne) i 7 (fakultatywne) u.u.p.

Dostawca może jednak odmówić otwarcia podstawowego rachunku płatniczego także w przypadku, gdy przewiduje to regulacja szczególna, przykładowo, art. 57 ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami (Dz. U. z 2017 r. poz. 648; ustawa CRS) i art. 4 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o wykonywaniu Umowy między Rządem RP a Rządem USA w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA (Dz. U. z 2017 r. poz. 1858, ze zm.; ustawa FATCA).

Zgodnie z art. 57 ustawy CRS, w celu identyfikacji rachunków raportowanych wśród nowych rachunków indywidualnych raportująca instytucja finansowa jest obowiązana:

Oświadczenie, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 1 ustawy CRS, stanowi część dokumentacji wymaganej do założenia rachunku.

Ponadto, jak stanowi art. 43 ustawy CRS, na żądanie raportującej instytucji finansowej posiadacz rachunku oraz osoba kontrolująca są obowiązani składać oświadczenia o rezydencji podatkowej oraz przedstawiać dokumenty wymagane na podstawie procedur należytej staranności.

Natomiast, według art. 4 ustawy FATCA, raportujące polskie instytucje finansowe są obowiązane do:

Na potrzeby identyfikacji amerykańskich rachunków raportowanych oraz rachunków posiadanych przez wyłączone instytucje finansowe, raportujące polskie instytucje finansowe stosują procedury sprawdzające określone w załączniku I do Umowy FATCA, przewidziane dla kategorii rachunków opisanych w tym załączniku, oraz żądają przedstawienia wskazanych w nim oświadczeń, wyjaśnień i dokumentów. Jeżeli zgodnie z procedurami sprawdzającymi określonymi w załączniku I do Umowy FATCA, polska instytucja finansowa jest obowiązana do uzyskania oświadczenia posiadacza rachunku w związku z otwarciem rachunku finansowego, uzyskuje ona to oświadczenie w trakcie procedur związanych z otwarciem takiego rachunku.

Jednocześnie, zgodnie z punktem III lit. B załącznika I do Umowy FATCA (dotyczącym nowych rachunków indywidualnych, tj. amerykańskich rachunków raportowanych spośród rachunków posiadanych przez osoby fizyczne oraz otwartych z dniem 1 lipca 2014 r. lub później, innych niż rachunki niewymagające przeglądu, identyfikacji oraz raportowania), po otwarciu rachunku (lub w ciągu 90 dni po zakończeniu roku kalendarzowego, w którym rachunek przestał być rachunkiem opisanym w ustępie A niniejszej części) raportująca polska instytucja finansowa powinna otrzymać oświadczenie posiadacza rachunku, które może stanowić część dokumentacji otwarcia rachunku, pozwalające raportującej polskiej instytucji finansowej na określenie, czy posiadacz rachunku jest rezydentem Stanów Zjednoczonych dla celów podatkowych (dla tych celów obywatel Stanów Zjednoczonych jest traktowany jako rezydent Stanów Zjednoczonych dla celów podatkowych nawet w przypadku, gdy posiadacz rachunku jest rezydentem innego państwa) oraz potwierdzenie zasadności oświadczenia posiadacza rachunku, na podstawie informacji otrzymanych przez raportującą polską instytucję finansową w związku z otwarciem rachunku, włącznie z każdą dokumentacją zgromadzoną zgodnie z procedurami AML/KYC.

Wskazać należy, iż powyższe reżimy automatycznej wymiany informacji podatkowych zostały implementowane przez Polskę, w celu walki z unikaniem opodatkowania poprzez rezydentów podatkowych tych państw, transferujących swoje aktywa finansowe do jurysdykcji stosujących niższe stawki opodatkowania dochodów czerpanych z posiadanego majątku. Zawierają one wyraźny obowiązek uzyskania przez dostawcę usług płatniczych, jakim jest bank, uzyskania od konsumenta oświadczenia FATCA/CRS w trakcie procedur związanych z otwarciem rachunku płatniczego. Z obowiązkiem nałożonym na dostawców koreluje również obowiązek klientów dostawców (w przypadku PRP - konsumentów) do składania żądanych oświadczeń.

Tym samym konieczność złożenia oświadczenia o rezydencji podatkowej podmiotu wnioskującego o otwarcie PRP staje się nieodzowna i konieczna dla realizacji postanowień ustawy CRS i ustawy FATCA, a co za tym idzie również zobowiązań zaciągniętych przez Polski Rząd wobec innych państw. W konsekwencji, trzeba uznać, że odmowa złożenia ww. oświadczenia przez konsumenta może stanowić przyczynę odmowy otwarcia PRP.

Patrz też dokument interpretacyjny ZBP "Wspólny opis procesów dla ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami oraz regulacji FATCA".

Jednocześnie, dostawca nie może odmówić otwarcia PRP, jeżeli nie zachodzi przesłanka odmowy wymieniona w przepisach ustawowych (znajdujących się w u.u.p. lub przepisach szczególnych). W szczególności, nie stanowi przesłanki odmowy zawarcie umowy PRP sam tylko fakt, iż konsument znajduje się w trakcie procesu upadłościowego.

Ponadto, przepis art. 59ic ust. 8 u.u.p. wskazuje, że w przypadku odmowy przez dostawcę zawarcia umowy podstawowego rachunku płatniczego, dostawca niezwłocznie informuje konsumenta, nieodpłatnie, o przyczynach odmowy zawarcia umowy (chyba że przekazanie takiej informacji zagrażałoby bezpieczeństwu narodowemu lub porządkowi publicznemu lub byłoby sprzeczne z przepisami prawa, w tym z przepisami ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu; Dz. U. z 2016 r. poz. 299, ze zm.).

19. Jaki termin należy brać pod uwagę weryfikując przesłankę odmowy zawarcia umowy o PRP, o której mowa w art. 59ic ust. 7 pkt 5 u.u.p., tj.: konsument nie podpisał umowy w placówce dostawcy w terminie, o którym mowa w ust. 3 zdanie pierwsze u.u.p., albo w tym terminie nie zawarł umowy za pomocą środków porozumiewania się na odległość?

Wątpliwość co do terminu, o którym mowa w art. 59ic ust. 7 pkt 5 u.u.p., jest efektem niejasności przepisów. Wskazany przepis stanowi:

"Dostawca, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1-3 i 9, z wyłączeniem Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej, może odmówić zawarcia umowy podstawowego rachunku płatniczego w przypadku gdy: 5) konsument nie podpisał umowy w placówce dostawcy w terminie, o którym mowa w ust. 3 zdanie pierwsze, albo w tym terminie nie zawarł umowy za pomocą środków porozumiewania się na odległość".

Natomiast, art. 59ic ust. 3 u.u.p., do którego odsyła art. 59ic ust. 7 pkt 5 u.u.p., ma brzmienie:

"Dostawca, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1-3 i 9, z wyłączeniem Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej, niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 10 dni roboczych od dnia otrzymania kompletnego wniosku o zawarcie umowy podstawowego rachunku płatniczego, zawiera z konsumentem taką umowę albo informuje o odmowie jej zawarcia. W przypadku kompletnego wniosku złożonego za pomocą środków komunikacji elektronicznej, jeżeli dostawca dopuszcza taką możliwość, wyznacza on konsumentowi termin, nie krótszy niż 10 dni roboczych, na podpisanie umowy w placówce dostawcy albo zawiera z konsumentem umowę za pomocą środków porozumiewania się na odległość".

Z powyższych przepisów, odczytywanych literalnie, wynika, że odmowa zawarcia umowy podstawowego rachunku płatniczego może nastąpić, jeżeli:

Jednakże, taka literalna wykładnia, w punkcie 2 powyżej, jest sprzeczna z art. 59ic ust. 3 zdanie drugie u.u.p., z którego wynika, że w przypadku wniosków o zawarcie umowy złożonych za pomocą środków komunikacji elektronicznej termin na zawarcie umowy jest nie krótszy niż 10 dni roboczych. Innymi słowy, termin ten wynosi 10 lub więcej dni roboczych, a więc dostawca wyznacza go w tych granicach. Może to być zatem również termin 15 dni roboczych od dnia otrzymania przez dostawcę kompletnego wniosku o zawarcie umowy. Przekroczenie przez konsumenta terminu 10 dni roboczych od dnia otrzymania przez dostawcę kompletnego wniosku o zawarcie umowy, który jednocześnie będzie mieścił się w terminie wyznaczonym przez dostawcę zgodnie z art. 59ic ust. 3 zdanie drugie u.u.p., nie może więc stanowić przesłanki odmowy zawarcia umowy.

Tym samym, przedstawiona wyżej interpretacja literalna przepisów u.u.p., jako prowadząca do nielogicznych wniosków, nie może się ostać. Należy uznać, że ustawodawca odsyłając w art. 59ic ust. 7 pkt 5 u.u.p. do terminu wskazanego w art. 59ic ust. 3 zdanie pierwsze u.u.p. (10 dni roboczych od dnia otrzymania przez dostawcę kompletnego wniosku o zawarcie umowy), uczynił to jedynie w stosunku do wniosków złożonych w placówce dostawy, gdyż do takich odnosi się art. 59ic ust. 3 zdanie pierwsze u.u.p. Natomiast, w stosunku do wniosków złożonych za pomocą środków komunikacji elektronicznej ustawodawca powinien zastosować odesłanie do art. 59ic ust. 3 zdanie drugie u.u.p., czyli wskazać na termin wyznaczony przez dostawcę, nie krótszy niż 10 dni roboczych, od dnia otrzymania przez dostawcę kompletnego wniosku o zawarcie umowy.

Dodatkowo, trzeba wyjaśnić, że w przypadku gdy klient złożył wniosek o zawarcie umowy PRP, ale zrezygnował z jej zawarcia przed terminem, o którym mowa w art. 59ic ust. 3 zdanie pierwsze lub zdanie drugie u.u.p., nie zachodzi sytuacja odmowy zawarcie umowy przez dostawcę.

20. W jaki sposób należy interpretować zapis art. 59ia ust. 2 u.u.p. w świetle brzmienia art. 59ic ust. 7 pkt 1 u.u.p.

Zgodnie z art. 59ia ust. 2 u.u.p., PRP jest przeznaczony dla konsumentów, dla których żaden dostawca w ramach działalności wykonywanej na terytorium RP nie prowadzi innego rachunku płatniczego w PLN umożliwiającego wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p. Zatem, PRP nie jest przeznaczony dla konsumentów, dla których dostawca w ramach działalności wykonywanej na terytorium RP prowadzi inny rachunek płatniczy w PLN umożliwiający wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p. Jednocześnie, ustawodawca, zgodnie z art. 59ic ust. 7 pkt 1 u.u.p., umieścił okoliczność, iż konsument jest stroną umowy o prowadzenie rachunku płatniczego zawartej z dostawcą, w ramach działalności wykonywanej na terytorium RP, umożliwiającego wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., wśród fakultatywnych, a nie obligatoryjnych przesłanek odmowy zawarcia umowy PRP.

Z powyższego wynika, że mimo że PRP jest przeznaczony dla konsumentów, dla których żaden dostawca w ramach działalności wykonywanej na terytorium RP nie prowadzi innego rachunku płatniczego w PLN umożliwiającego wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., to dostawca może zawrzeć umowę o prowadzenie PRP także z innym konsumentem, posiadającym już ww. rachunek płatniczy. Decyzja w tym zakresie należy do dostawcy, którym jest uprawniony do odmowy zawarcie umowy PRP, ale nie jest do tego obowiązany.

Powyższą interpretację potwierdza treść motywu 42 Dyrektywy PAD: "Państwa członkowskie powinny mieć możliwość zezwolenia instytucjom kredytowym na odmówienie otwarcia podstawowego rachunku płatniczego konsumentom, którzy mają już w tym samym państwie członkowskim rachunek płatniczy, który jest aktywny i przynajmniej równoważny temu, o który wnioskują. Aby sprawdzić, czy dany konsument ma już rachunek płatniczy, instytucje kredytowe powinny móc polegać na oświadczeniach konsumenta", która wskazuje, iż dostawcy zezwala się odmówić zawarcia umowy podstawowego rachunku płatniczego, co nie jest jednoznaczne z obowiązkiem odmowy.

III. OPŁATY W PODSTAWOWYM RACHUNKU PŁATNICZYM

1. Art. 59ie ust. 1 u.u.p. - dostawca prowadzi podstawowy rachunek płatniczy w zakresie krajowych transakcji płatniczych nieodpłatnie.

a) Czy podstawowy rachunek płatniczy ma być ograniczony w swojej funkcjonalności do krajowych transakcji płatniczych, które muszą być nieodpłatne?

PRP można prowadzić zarówno w zakresie krajowych jak i transgranicznych transakcji płatniczych. Zasada nieodpłatności prowadzenia rachunku podstawowego w zakresie transakcji krajowych nie wyłącza bowiem możliwości realizacji transakcji transgranicznych.

Ponadto, na włączenie wykonywania transakcji transgranicznych do funkcjonalności PRP wskazuje wprost art. 59ie ust. 5 u.u.p., który umożliwia pobieranie z tego tytułu opłat. Będą one pobierane na takich samych zasadach, na jakich pobierane są opłaty od wszystkich konsumentów posiadających standardowe rachunki bankowe, z zastrzeżeniem, że przedmiotowe opłaty nie mogą być wyższe od opłat najczęściej stosowanych przez danego dostawcę przez ostatnie 12 miesięcy w odniesieniu do transakcji tego rodzaju, wykonywanych w ramach jakiegokolwiek rachunku płatniczego prowadzonego przez tego dostawcę.

Należy w tym miejscu przypomnieć, że transakcje transgraniczne wykraczające poza terytorium państw członkowskich EOG nie będą mogły być w ogóle realizowane w ramach PRP, ponieważ podstawowy rachunek płatniczy, na mocy art. 59ia ust. 3 u.u.p., powinien umożliwiać wykonywanie transakcji płatniczych wyłącznie na terytorium państw członkowskich EOG.

b) Co dokładnie oznacza zwrot "krajowe transakcje płatnicze"?

Definicję krajowej transakcji płatniczej reguluje art. 2 pkt 16a u.u.p.: "16a) krajowa transakcja płatnicza - oznacza transakcję płatniczą, w przypadku której dostawca płatnika i dostawca odbiorcy prowadzą działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w tym krajową transakcję płatniczą w rozumieniu art. 2 pkt 9 rozporządzenia (UE) 2015/751;".

Zgodnie z brzmieniem art. 2 pkt 9 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/751 z dnia 29 kwietnia 2015 r. w sprawie opłat interchange w odniesieniu do transakcji płatniczych realizowanych w oparciu o kartę (Dz. U.UE.L.2015.123.1 z dnia 2015.05.19) "krajowa transakcja płatnicza" oznacza transakcję płatniczą realizowaną w oparciu o kartę, niebędącą transgraniczną transakcją płatniczą. Natomiast art. 2 pkt 8 ww. Rozporządzenia wskazuje jako "transgraniczną transakcję płatniczą" transakcję płatniczą realizowaną w oparciu o kartę, w przypadku gdy wydawca i agent rozliczeniowy znajdują się w różnych państwach członkowskich lub gdy dany instrument płatniczy oparty na karcie jest wydany przez wydawcę znajdującego się w państwie członkowskim innym niż państwo, w którym znajduje się punkt sprzedaży. Zaś art. 2 pkt 7 ww. Rozporządzenia stanowi, iż: "transakcja płatnicza realizowana w oparciu o kartę" oznacza usługę opartą na infrastrukturze systemu kart płatniczych i jego zasadach biznesowych w celu realizacji transakcji płatniczej za pomocą dowolnej karty bądź urządzenia lub oprogramowania telekomunikacyjnego, cyfrowego lub informatycznego, jeżeli prowadzi to do dokonania transakcji kartą debetową lub kredytową. Transakcje płatnicze realizowane w oparciu o kartę nie obejmują transakcji realizowanych w oparciu o inne rodzaje usług płatniczych.

2. Jakie opłaty może pobierać dostawca za prowadzenie podstawowego rachunku płatniczego oraz świadczenie usług związanych z prowadzeniem tego rachunku?

Przepis art. 59ie u.u.p. reguluje kwestię pobierania opłat za prowadzenie podstawowego rachunku płatniczego oraz świadczenie usług związanych z prowadzeniem tego rachunku. Jako zasadę wprowadza nieodpłatność prowadzenia PRP w zakresie krajowych transakcji płatniczych (art. 59ie ust. 1 u.u.p. - "Dostawca, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1-3 i 9, z wyłączeniem Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej, prowadzi podstawowy rachunek płatniczy w zakresie krajowych transakcji płatniczych nieodpłatnie") oraz zakaz pobierania od konsumenta opłat za usługi związane z prowadzeniem PRP (art. 59ie ust. 5 zd. 1 u.u.p. - "Dostawca, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1-3 i 9, z wyłączeniem Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej, nie może pobierać od konsumenta opłat za świadczenie usług związanych z prowadzeniem podstawowego rachunku płatniczego innych niż opłaty, o których mowa w ust. 2 i 3, oraz opłaty za wykonanie transgranicznych transakcji płatniczych").

Wnioskując a contrario z art. 59ie ust. 1 u.u.p. należy przyjąć, że dostawca może prowadzić rachunek podstawowy odpłatnie w zakresie innych niż krajowe transakcji płatniczych.

Natomiast, w odniesieniu do zasady braku możliwości pobierania od konsumenta opłat za usługi związane z prowadzeniem PRP art. 59ie ust. 5 u.u.p. przewiduje wyjątki. Mianowicie, przepis ten zezwala na pobieranie opłat, o których mowa w art. 59ie ust. 2 i 3 u.u.p., oraz opłat za wykonanie transgranicznych transakcji płatniczych.

Opłaty, o których mowa w art. 59ie ust. 2 u.u.p., to opłaty pobierane przez dostawcę za wykonanie krajowych transakcji płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. c u.u.p. (czyli polecenia przelewu, w tym stałych zleceń). Dostawcy są jednak zobowiązani do zapewnienia w ciągu miesiąca 5 nieodpłatnych transakcji płatniczych ww. rodzaju zlecanych przez konsumenta. Pobierane opłaty nie mogą być wyższe od opłat najczęściej stosowanych przez danego dostawcę przez ostatnie 12 miesięcy w odniesieniu do transakcji, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. c u.u.p., powiązanych z jakimkolwiek rachunkiem płatniczym oferowanym przez tego dostawcę.

Opłaty, o których mowa w art. 59ie ust. 3 u.u.p., to opłaty pobierane przez dostawcę za wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 u.u.p. (czyli przyjmowanie wpłat gotówki i dokonywanie wypłat gotówki z rachunku płatniczego), przy użyciu bankomatów lub wpłatomatów nienależących do tego dostawcy znajdujących się na terytorium RP. Również i w tym przypadku dostawcy muszą udostępnić konsumentowi w ciągu miesiąca 5 nieodpłatnych krajowych transakcji płatniczych tego rodzaju. Pobierane opłaty nie mogą być wyższe od opłat najczęściej stosowanych przez ostatnie 12 miesięcy przez tego dostawcę w odniesieniu do transakcji, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 u.u.p., wykonywanych w ramach jakiegokolwiek rachunku płatniczego prowadzonego przez tego dostawcę i przy użyciu bankomatów lub wpłatomatów nienależących do tego dostawcy.

W związku z tym, że art. 59ie ust. 2, 3 i 5 u.u.p. określa wyjątki od zasady zakazu pobierania od konsumenta opłat za usługi związane z prowadzeniem PRP (i to ograniczone w zakresie liczby i wysokości dopuszczalnych opłat), wszystkie takie usługi (związane z prowadzeniem PRP) - inne niż polecenia przelewu, w tym zlecenia stałe, przyjmowanie wpłat gotówki i dokonywanie wypłat gotówki z rachunku płatniczego przy użyciu bankomatów lub wpłatomatów nienależących do danego dostawcy znajdujących się na terytorium RP oraz transgraniczne transakcje płatnicze, muszą być świadczone nieodpłatnie.

Oznacza to, przykładowo, zakaz pobierania opłat za przyjmowanie wpłat gotówki i dokonywanie wypłat gotówki z rachunku płatniczego przy użyciu bankomatów lub wpłatomatów należących do danego dostawcy znajdujących się na terytorium RP oraz w kasie. Trzeba jednak zastrzec, że dostawca będzie mógł pobierać opłaty za przyjmowanie wpłat gotówki i dokonywanie wypłat gotówki z rachunku płatniczego przy użyciu należących do niego bankomatów lub wpłatomatów znajdujących się poza terytorium RP. Tego typu opłaty mieszczą się bowiem w kategorii transgranicznych transakcji płatniczych, które, na podstawie art. 59ie ust. 5 u.u.p. zawsze mogą być odpłatne (z ograniczeniem ich wysokości - nie mogą one być wyższe od opłat najczęściej stosowanych przez danego dostawcę przez ostatnie 12 miesięcy w odniesieniu do transakcji tego rodzaju, wykonywanych w ramach jakiegokolwiek rachunku płatniczego prowadzonego przez tego dostawcę).

W celu ustalenia katalogu dozwolonych do pobierania przez dostawcę opłat za świadczenie usług związanych z prowadzeniem PRP, konieczne jest przesądzenie, co należy rozumieć przez bankomaty i wpłatomaty należące i nienależące do danego dostawcy, o których mowa w art. 59ie ust. 3 u.u.p. Za "bankomat własny" dostawcy należałoby uznać bankomat oznakowany logo danego banku, należący do sieci banku.

Ponadto, w związku z tym, że w pierwotnej wersji projektu ustawy PAD w art. 59ie u.u.p. przewidziana była możliwość pobierania przez dostawcę miesięcznej opłaty za użytkowanie karty płatniczej, warto podkreślić, że usunięcie tej możliwości z ostatecznego brzmienia ustawy PAD przesądza o braku możliwości pobierania przedmiotowej opłaty na podstawie obowiązujących przepisów. Usługa ta nie została bowiem wymieniona w u.u.p. jako ta, za którą w drodze wyjątku można pobierać opłaty. Jednocześnie, korzystanie z karty płatniczej jest niezbędne do prawidłowego korzystania z PRP, co powinno być zapewnione bezpłatnie. Ponieważ dostawca musi zapewnić możliwość korzystania z karty płatniczej przez klienta przez cały okres obowiązywania umowy rachunku, to nie może pobierać opłaty za jej użytkowanie.

Dostawca może za to pobierać opłaty związane z kartą płatniczą w zakresie obejmującym usługi powiązane z podstawowym rachunkiem płatniczym (np. specjalna grafika/zdjęcie na karcie płatniczej), które jednocześnie nie stanowią usług związanych z prowadzeniem tego rachunku ani funkcjonalności udostępnianych w jego ramach na zasadzie niedyskryminacji (art. 59ia ust. 5 u.u.p.), oraz które jednocześnie nie są niezbędne do korzystania z tych ostatnich usług i funkcjonalności.

Wyjaśniając kwestię opłat za świadczenie usług związanych z prowadzeniem podstawowego rachunku płatniczego trzeba zwrócić uwagę, że opłaty te nie pokrywają się w całości z opłatami za usługi powiązane z rachunkiem płatniczym, o których mowa w art. 2 pkt 33a u.u.p. Te ostatnie odnoszą się nie tylko do PRP, ale generalnie do rachunków płatniczych i stanowią opłaty za usługi świadczone w ramach otwarcia, prowadzenia i zamknięcia rachunku płatniczego, w tym usługi płatnicze, które wiążą się z korzystaniem z rachunku płatniczego, transakcje, o których mowa w art. 6 pkt 7 u.u.p., kredyt w rachunku płatniczym oraz przekroczenie salda na rachunku. Możliwość pobierania opłat za usługi powiązane z rachunkiem płatniczym została szerzej omówiona w punkcie III.11 Wyjaśnień.

3. Czy przelewy krajowe realizowane w walucie obcej powinny wliczać się w limit 5 bezpłatnych transakcji?

Krajowe transakcje płatnicze, w tym przelewy krajowe, realizowane w walucie obcej, nie są transgranicznymi transakcjami płatniczymi (patrz punkt III.1.b Wyjaśnień), a w związku z tym nie będą one podlegały określonemu w art. 59ie ust. 5 u.u.p. wyjątkowi od zasady nieodpłatności usług związanych z PRP, zgodnie z którą dostawca, w ramach PRP, może pobierać opłaty za wykonanie transgranicznych transakcji płatniczych.

Jednocześnie, krajowe transakcje płatnicze, w tym przelewy krajowe realizowane w walucie obcej, powinny wliczać się w limit 5 bezpłatnych transakcji, w sytuacji gdy można je zaliczyć do transakcji wskazanych w art. 59ie ust. 2 lub 3 u.u.p., który to przepis wprowadza ww. limit. Przelewy krajowe, także te realizowane w walucie obcej, mieszczą się wśród transakcji płatniczych wymienionych w art. 59ie ust. 2 u.u.p. Takie przelewy będą więc podlegały określonemu w tym przepisie limitowi liczby bezpłatnych transakcji.

4. Czy w związku z faktem, że dostawca musi oferować w ramach PRP 5 bezpłatnych przelewów krajowych w miesiącu, powinien on znieść również opłatę za SMS-y, za pośrednictwem których realizowane są takie przelewy?

Ze względu na to, iż SMS-y stanowią formę dostępu do rachunku podstawowego, dostawca w ramach PRP nie powinien pobierać opłat za przelewy krajowe realizowane za pośrednictwem SMS-ów, jeżeli do wykonania przelewu niezbędne jest wysłanie SMS-a. Takie przelewy należy wliczać do limitu 5 bezpłatnych transakcji w ramach PRP, o którym mowa w art. 59ie ust. 2 u.u.p.

5. Czy w przypadku gdy realizacja przelewu jest uzależniona od podjęcia określonych kroków przez odbiorcę przelewu, a odbiorca tych kroków nie podejmie, przez co przelew zostanie anulowany, taka anulowana transakcja powinna wliczać się do limitu 5 bezpłatnych przelewów?

W sytuacji gdy realizacja przelewu uzależniona jest od podjęcia określonych kroków przez odbiorcę przelewu, a odbiorca przelewu tychże kroków nie podejmie, tym samym do realizacji krajowej transakcji płatniczej nie dojdzie, transakcja nie powinna być zaliczona do limitu 5 bezpłatnych przelewów, gdyż nie doszła ona do skutku.

6. W jaki sposób należy traktować przelewy natychmiastowe? Czy bank ma prawo pobierać opłaty za ich realizację z podstawowego rachunku płatniczego czy też tego typu usługa nie powinna być dostępna?

Udzielając odpowiedzi na powyższe pytanie należy mieć na uwadze art. 59ia ust. 5 u.u.p., zgodnie z którym dostawca w ramach podstawowego rachunku płatniczego jest obowiązany zapewnić usługi, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., w zakresie, w jakim świadczy takie usługi w ramach prowadzenia innych rachunków płatniczych. Trzeba stwierdzić, że usługa przelewu natychmiastowego nie stanowi jednej z usług związanych z prowadzeniem rachunku podstawowego, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p. (za taką usługę byłby uznany zwykły przelew), ale jest to usługa dodatkowa, polegająca na skróceniu czasu realizacji usługi płatniczej. Sama w sobie nie stanowi usługi płatniczej.

Jednocześnie przedmiotowa usługa nie jest niezbędna do korzystania przez konsumenta z usług, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p. Dlatego też należy przyjąć, że dostawca może pobierać ze przelewy natychmiastowe opłaty, chyba że świadczy je bezpłatnie w ramach innych niż PRP rachunków płatniczych. W tym ostatnim przypadku zastosowanie znajdzie zasada niedyskryminacji (art. 59ia ust. 5 u.u.p.), która uniemożliwi pobranie przedmiotowej opłaty. Innymi słowy, jeżeli usługa przelewu natychmiastowego nie jest oferowana przez dostawcę bezpłatnie w ramach innych rachunków płatniczych, należy przyjąć, że dostawca może pobierać za nią opłatę w ramach podstawowego rachunku płatniczego.

Należy dodać, że przelewy natychmiastowe są usługą powiązaną z rachunkiem płatniczym, która umożliwia szybszą realizację polecenia przelewu niż jest to wymagane wobec dostawcy według przepisów ustawy. Realizacja przelewów natychmiastowych generuje też po stronie dostawcy dodatkowy koszt. Zasadniczo, zgodnie z art. 54 u.u.p., dostawca płatnika jest obowiązany doprowadzić do uznania rachunku płatniczego dostawcy odbiorcy kwotą transakcji płatniczej zainicjowanej przez płatnika nie później niż do końca następnego dnia roboczego po otrzymaniu zlecenia. Termin ten może zostać przedłużony o jeden dzień roboczy, w przypadku gdy dostawca płatnika otrzymał zlecenie płatnicze w postaci papierowej. Przemawia to za uznaniem przelewów natychmiastowych za usługę dodatkową, która nie jest niezbędna do korzystania z usług związanych z PRP.

Na temat opłat za usługi związane z podstawowym rachunkiem płatniczym oraz opłat za usługi powiązane z rachunkiem płatniczym patrz pkt III.9 Wyjaśnień.

7. W jaki sposób należy sumować różne rodzaje transakcji, w nawiązaniu do limitu 5 nieodpłatnych transakcji, o których mowa w art. 59ie ust. 2 i 3 u.u.p.?

Należy przyjąć, że limit 5 nieodpłatnych transakcji, o których mowa w art. 59ie ust. 2 i 3 u.u.p. dotyczy każdego rodzaju transakcji z osobna. Zgodnie bowiem z art. 59ie ust. 2 u.u.p., dostawca może pobierać opłaty za wykonanie krajowych transakcji płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. c u.u.p., po wykonaniu w ciągu miesiąca 5 takich transakcji płatniczych zlecanych przez konsumenta. Z kolei art. 59ie ust. 3 u.u.p. mówi o możliwości pobrania przez dostawcę od konsumenta opłaty za wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 u.u.p., przy użyciu bankomatów lub wpłatomatów nienależących do tego dostawcy znajdujących się na terytorium RP, po wykonaniu w ciągu miesiąca 5 takich krajowych transakcji płatniczych na rzecz konsumenta. Obydwa ww. przepisy wskazują "takie transakcje", czyli te, o których mowa w każdym z tych przepisów z osobna.

Ponadto, gdyby limit 5 bezpłatnych transakcji w miesiącu miał się odnosić łącznie do krajowych transakcji płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. c u.u.p., oraz do transakcji, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 u.u.p., wykonywanych przy użyciu bankomatów lub wpłatomatów nienależących do danego dostawcy znajdujących się na terytorium RP, wówczas limit ten zostałby wskazany w jednym przepisie. Jego rozdzielenie na ust. 2 i 3 świadczy o rozdzielnym jego potraktowaniu przez ustawodawcę.

8. Czy nie ma sprzeczności pomiędzy art. 59ie ust. 2 i 3, art. 59ia ust. 3 pkt 3 i art. 5 ust. 3 u.u.p.?

Przepisy art. 59ie ust. 2 i 3 u.u.p. wprowadzają odpłatność krajowych poleceń przelewu (w tym stałych zleceń) oraz krajowych wpłat i wypłat wykonanych przy użyciu bankomatów lub wpłatomatów nienależących do danego dostawcy znajdujących się na terytorium RP - począwszy od 6 transakcji danego typu w miesiącu. Natomiast, art. 59ie ust. 5 u.u.p. umożliwia pobieranie opłat za wykonywanie wszelkich transgranicznych transakcji płatniczych.

Jak zostało wyjaśnione w punkcie II.3 Wyjaśnień, prowadzenie PRP jest możliwe wyłącznie w walucie polskiej. Jednakże, w ramach świadczenia tej usługi można wykonywać usługi płatnicze wpłaty i wypłaty gotówki z rachunku oraz transakcje płatnicze, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 u.u.p., na terytorium państw członkowskich EOG innych niż RP w walucie innej niż polska. Obciążenie czy uznanie PRP nastąpi w tym wypadku w walucie polskiej. Będą to transakcje transgraniczne, o których mowa w art. 59ie ust. 5 u.u.p., za które dostawca będzie mógł pobierać opłaty.

9. Czy dostawca ma obowiązek udostępniać w ramach PRP bezpłatną wypłatę walut obcych z rachunku prowadzonego w PLN?

Podobnie jak w przypadku przelewów walutowych czy przelewów europejskich SEPA, art. 5 ust. 3 u.u.p. nie stoi na przeszkodzie dokonywaniu transakcji wpłaty i wypłaty z rachunku podstawowego w innej niż polska walucie. Będziemy mieć bowiem wówczas do czynienia z transakcją sprzedaży lub zakupu tej waluty. Waluta inna niż polska (np. euro) będzie stanowiła przedmiot tej transakcji, natomiast obciążenie rachunku podstawowego następowało będzie w walucie polskiej.

W związku z powyższym, wpłata oraz wypłata waluty obcej z PRP może być obciążona opłatą z tytułu sprzedaży lub zakupu tej waluty.

10. Jakie są zasady ustalania limitu wysokości opłat za usługi wskazane w art. 59ie ust. 2, 3, i 5 u.u.p.?

Przepisy art. 59ie ust. 2, 3 i 5 u.u.p. zezwalają dostawcy na pobieranie opłat za, odpowiednio, wykonanie krajowych transakcji płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. c u.u.p. (czyli polecenia przelewu, w tym stałych zleceń), wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 u.u.p. (czyli przyjmowanie wpłat gotówki i dokonywanie wypłat gotówki z rachunku płatniczego), przy użyciu bankomatów lub wpłatomatów nienależących do tego dostawcy znajdujących się na terytorium RP oraz wykonanie transgranicznych transakcji płatniczych. Ustawodawca ograniczył jednak wysokość ww. opłat, przewidując, że nie mogą one być wyższe od opłat najczęściej stosowanych przez danego dostawcę przez ostatnie 12 miesięcy w odniesieniu do, odpowiednio:

- poleceń przelewu, w tym stałych zleceń, powiązanych z jakimkolwiek rachunkiem płatniczym oferowanym przez tego dostawcę,

- wpłat i wypłat gotówki z rachunku płatniczego wykonywanych w ramach jakiegokolwiek rachunku płatniczego prowadzonego przez tego dostawcę i przy użyciu bankomatów lub wpłatomatów nienależących do tego dostawcy,

- transgranicznych transakcji płatniczych wykonywanych w ramach jakiegokolwiek rachunku płatniczego prowadzonego przez tego dostawcę.

W świetle powyższego pojawiają się następujące pytania:

- Jak należy rozumieć wyrażenie: "opłata najczęściej stosowana"?

- Od jakiego momentu należy liczyć wstecz termin 12 ostatnich miesięcy?

- Jak wyróżniać rodzaje transakcji, w odniesieniu do których dostawca stosuje określone opłaty?

- Jak należy rozumieć pojęcie "jakikolwiek rachunek płatniczy oferowany/prowadzony przez danego dostawcę"?

Opłata najczęściej stosowana przez dostawcę, to opłata najczęściej występująca w taryfach stosowanych przez tego dostawcę. Taka interpretacja umożliwia konsumentowi zweryfikowanie, czy opłaty przewidziane w ramach podstawowego rachunku płatniczego są ustalone na właściwym poziomie. Ma on bowiem możliwość sprawdzenia w ww. taryfach, jaka opłata występuje w nich najczęściej za danego rodzaju usługę i porównania jej z opłatą za tę samą usługę w PRP. Takiej możliwości weryfikacji konsument byłby pozbawiony, gdyby przyjąć wykładnię, iż opłaty najczęściej stosowane to opłaty najczęściej pobierane przez dostawcę za dany rodzaj usługi. Wymagałoby to uzyskania przez niego od dostawcy danych historycznych na temat faktycznie pobranych przez ostatnie 12 miesięcy opłat, ze wskazaniem, która opłata za określoną usługę występowała najczęściej, przy czym dane te musiałyby być na bieżąco aktualizowane. Tego typu rozwiązanie byłoby nie tylko skomplikowane operacyjnie z punktu widzenia dostawców, ale także utrudniałoby konsumentowi sprawdzenie zgodności opłat przewidzianych dla PRP z przepisami u.u.p. Ponadto, wykładnia odwołująca się do opłat zawartych w taryfach nawiązuje do aktualnej polityki cenowej dostawcy, która, zgodnie z art. 17 ust. 6 dyrektywy PAD, powinna stanowić punkt odniesienia dla krajowego ustawodawcy przy stanowieniu przepisów o opłatach za usługi związane z PRP. Polityka cenowa znajduje bowiem odzwierciedlenie właśnie w stosowanych przez dostawcę taryfach. Dodatkowo, można zauważyć, że w polskim ustawodawstwie obowiązują przepisy, które mówią o stosowaniu postanowień wzorców umów (np. art. 23a ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów; tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 229). Taryfy stanowią wzorce umów, a ich postanowienia określają stawki prowizji i opłat za poszczególne usługi płatnicze. Zatem, stosowanie opłat w rozumieniu u.u.p. jest stosowaniem postanowień taryf.

W związku z tym, że częstotliwość stosowania opłat należy badać na przestrzeni ostatnich 12 miesięcy, porównywane taryfy powinny stanowić te, które dotyczą lub dotyczyły produktów znajdujących się w ofercie dostawcy w tym okresie - nawet, jeśli na dzień porównania dany produkt został wycofany z oferty i nie obowiązuje w odniesieniu do niego żadna umowa. Ponadto, jako że, zgodnie z przyjętą wyżej interpretacją, nie należy brać pod uwagę opłat rzeczywiście pobieranych (a jedynie opłaty stosowane), w porównaniu nie powinno się uwzględniać taryf do produktów wycofanych z oferty wcześniej niż w ciągu ostatnich 12 miesięcy, także jeśli są one aktywne w ramach obowiązujących umów. W tym miejscu trzeba też zaznaczyć, że taryfy powiązane z obowiązującymi umowami na produkty wycofane z oferty nie są już taryfami stosowanymi w ofercie dostawcy, podobnie jak opłaty w nich zawarte nie są stosowane w ofercie, a jedynie pobierane. Przeciwne założenie oznaczałoby konieczność brania pod uwagę przy porównaniu opłat taryf dotyczących produktów funkcjonujących na podstawie obowiązujących umów, które zostały wycofane z oferty wiele (nawet kilkadziesiąt) lat temu. Powodowałoby to, że liczba porównywanych taryf byłaby ogromna, co z kolei uniemożliwiłoby konsumentowi łatwą weryfikację prawidłowości wysokości opłat przewidzianych przez dostawcę dla PRP.

Wymaga wyjaśnienia, że art. 59ie ust. 2 u.u.p. odwołuje się do opłat najczęściej stosowanych w odniesieniu transakcji powiązanych z jakimkolwiek rachunkiem płatniczym oferowanym przez tego dostawcę, natomiast art. 59ie ust. 3 i 5 u.u.p. - do opłat najczęściej stosowanych w odniesieniu do transakcji wykonywanych w ramach jakiegokolwiek rachunku płatniczego prowadzonego przez tego dostawcę. Literalnie mogłoby to wskazywać, że w tym drugim przypadku wolą ustawodawcy było objęcie porównaniem także taryf do produktów wycofanych z oferty wcześniej niż w ciągu ostatnich 12 miesięcy, jeśli są one aktywne w ramach obowiązujących umów. Jednakże, ze względu na podniesiony wyżej problem nadmiaru informacji, które konsument zmuszony byłby weryfikować przy takim założeniu, należy uznać, że wykładnia celowościowa przemawia za przeciwnym rozwiązaniem. Dodatkowo, należy zauważyć, że nie ma żadnych racjonalnych podstaw, by przyjmować odmienne zasady ustalania opłat za usługi związane z podstawowym rachunkiem płatniczym dla transakcji wymienionych w art. 59ie ust. 2 u.u.p. oraz wskazanych w art. 59ie ust. 3 i 5 u.u.p.

Opłata stosowana najczęściej, to opłata występująca dla danej usługi w największej liczbie porównywanych taryf. W przypadku zmiany określonej opłaty w taryfie w ciągu ostatnich 12 miesięcy, przy porównaniu należy uwzględniać tę jej wartość, która tym okresie obowiązywała najdłużej (np. 7 miesięcy). Dodatkowo, jeśli najczęstszą opłatą jest opłata w stawce 0 złotych, to dla PRP opłata również powinna wynosić 0 złotych. Stawkę 0 złotych trzeba bowiem uznać za opłatę, skoro widnieje jako pozycja taryfy. W przypadku opłat pakietowych trzeba uznać, że mogą one występować w PRP, z tym że nie powinny być one wyższe niż opłaty najczęściej stosowane w odniesieniu do analogicznych pakietów usług w ramach innych rachunków płatniczych.

Kolejną kwestią wymagającą wyjaśnienia jest moment, od którego należy liczyć okres 12 ostatnich miesięcy wyznaczony do porównania stosowanych w ofercie opłat. Możliwe są tutaj dwa warianty interpretacji:

Wariant I

Momentem tym powinno być wprowadzenie do oferty dostawcy podstawowego rachunku płatniczego. Termin 12-miesięczny należy liczyć zgodnie z zasadami określonymi w k.c., ponieważ nie są to miesiące kalendarzowe.

Po wprowadzeniu PRP do oferty opłaty za usługi związane z tym rachunkiem trzeba weryfikować biorąc za punkt odniesienia inne taryfy. Weryfikacja nie może następować co miesiąc, ze względu na konieczność dochowania przez dostawcę obowiązków informacyjnych wynikających z art. 29 u.u.p. co najmniej na 2 miesiące przed wejściem w życie nowych opłat. W rezultacie, należy przyjąć, że ww. weryfikacji należy dokonywać co 12 miesięcy od dnia wprowadzenia do oferty podstawowego rachunku płatniczego. Zatem, zmiana w przeciągu 12 miesięcy opłat w innych taryfach powodująca konieczność obniżenia opłat w PRP będzie stanowić ustawową przesłankę zmiany taryfy dla PRP. Dostawcy powinni wcześniej przewidzieć, jakie zmiany innych taryf wejdą w życie na dzień weryfikacji taryfy do podstawowego rachunku płatniczego - tak, aby móc odpowiednio zaplanować wykonanie w stosunku do umów PRP obowiązku informacyjnego z art. 29 u.u.p.

Wariant II

Możliwa jest także interpretacja, którą należy określić jako wariant II. Zgodnie z tym wariantem, ponieważ art. 59ie ust. 2, 3 i 5 u.u.p. ustanawia górny limit opłat za wymienione w tym przepisie usługi związane z PRP jako wysokość opłat najczęściej stosowanych przez danego dostawcę przez ostatnie 12 miesięcy w odniesieniu do transakcji danego rodzaju, to weryfikacja wysokości opłat za usługi związane z PRP powinna zawsze odnosić się do ostatnich 12 miesięcy. Oznacza to, że zmiana taryfy (innej niż dla PRP) powodująca obniżenie ww. limitu, powinna powodować jednocześnie odpowiednią zmianę taryfy dla PRP. Tym samym, każda planowana zmiana taryfy (innej niż dla PRP) powinna powodować weryfikację, czy nie spowoduje konieczności modyfikacji także taryfy dla PRP. Dostawca powinien wcześniej przewidzieć taką zmianę - tak, aby móc odpowiednio zaplanować wykonanie w stosunku do umów PRP obowiązku informacyjnego z art. 29 u.u.p.

Natomiast, nieprzewidziane zmiany taryfy dla danego produktu (np. wynikające z decyzji Prezesa UOKiK) powinny powodować natychmiastową weryfikację limitu dla PRP i - w razie jego obniżenia - natychmiastową zmianę taryfy PRP.

W obu wariantach nie jest wykluczone dokonanie zmiany opłat w PRP nie powiązanych ze zmianą innych taryf w oparciu o przesłanki właściwie określone w klauzuli modyfikacyjnej - o ile taka zmiana nie spowoduje wzrostu opłat ponad ustawowy limit.

Rodzaje transakcji, w odniesieniu do których dostawca stosuje określone opłaty wynikają z przyjętej przez niego taryfy. Dlatego uzasadnione jest określenie w taryfie PRP poszczególnych usług w ten sam sposób, co w innych taryfach. Możliwe jest, przykładowo, ustalenie odrębnej opłaty za określony rodzaj usługi wykonywanej w danym kanale dostępu (np. wypłata w bankomacie innego dostawcy).

Pod pojęciem "jakikolwiek rachunek płatniczy oferowany przez danego dostawcę" należy rozumieć rachunek płatniczy oferowany konsumentom. Mimo że ustawa nie zawiera wprost takiego ograniczenia, można je wywieść z jej celu. Warunki prowadzenia PRP nie powinny dyskryminować tego rachunku w porównaniu z innymi rachunkami płatniczymi u danego dostawcy (zasada ta znajduje wyraz w art. 59ia ust. 5 u.u.p.). W związku z tym, uwzględnienie przy kształtowaniu taryfy dla podstawowego rachunku płatniczego taryf dla rachunków oferowanych przedsiębiorcom, które w praktyce zawierają znacznie wyższe opłaty niż taryfy konsumenckie, wpłynęłoby niekorzystnie na dostępność PRP. Rachunek ten mógłby okazać się bowiem dalece mniej atrakcyjny cenowo niż zwykłe rachunki płatnicze przeznaczone dla konsumentów.

11. Czy za usługi świadczone w powiązaniu z podstawowym rachunkiem płatniczym istnieje możliwość pobierania opłat?

Definicję usług powiązanych z rachunkiem płatniczym określa art. 2 pkt 33a u.u.p. Zgodnie z tym przepisem są to usługi świadczone w ramach otwarcia, prowadzenia i zamknięcia rachunku płatniczego, w tym usługi płatnicze, które wiążą się z korzystaniem z rachunku płatniczego, transakcje, o których mowa w art. 6 pkt 7 u.u.p., kredyt w rachunku płatniczym oraz przekroczenie salda na rachunku. Przedmiotowe usługi należy odróżnić od pojęcia usług związanych z prowadzeniem podstawowego rachunku płatniczego, do których odnosi się art. 59ie ust. 2, 3 i 5 u.u.p. ograniczający możliwość pobierania opłat z tytułu ich świadczenia do ściśle określonych wyjątków. Usługi związane z prowadzeniem PRP są kategorią węższą niż usługi, o których mowa w art. 2 pkt 33a u.u.p, ponieważ odnoszą się one wyłącznie do PRP, który z kolei ogranicza się jedynie do usług określonych w art. 59ia ust. 3 pkt 1-3 u.u.p. Tak więc zasady pobierania opłat za usługi związane z prowadzeniem podstawowego rachunku płatniczego są szczególne w stosunku do zasad pobierania opłat za usługi powiązane z rachunkiem płatniczym. Te ostatnie usługi w odniesieniu do PRP należy traktować jako usługi określone w art. 59ia ust. 3 pkt 1-3 u.u.p. oraz funkcjonalności tego rachunku wynikające z zastosowania art. 59ia ust. 5 u.u.p., który nakazuje świadczenie usług, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., w zakresie, w jakim dostawca świadczy takie usługi w ramach prowadzenia innych rachunków płatniczych, a także usługi dodatkowe, niestanowiące usług płatniczych.

Przepisy u.u.p. nie wprowadzają zakazu pobierania opłat za usługi powiązane z rachunkiem płatniczym. Zatem, co do zasady, dostawcy mogą pobierać takie opłaty. W odniesieniu do podstawowego rachunku płatniczego trzeba jednak uwzględnić wspomniane wyżej zasady szczególne. Mianowicie, pobieranie opłat za świadczenie usług powiązanych z tym rachunkiem nie może stać w sprzeczności z zasadą nieodpłatnego prowadzenia tego rachunku w zakresie krajowych transakcji płatniczych oraz z zasadami pobierania opłat za świadczenie usług związanych z prowadzeniem PRP, wyrażonymi w art. 59ie u.u.p.

Tak więc, rozpatrując możliwość pobrania opłaty za konkretną usługę powiązaną z rachunkiem podstawowym, trzeba ocenić, czy taka usługa stanowi usługę związaną z prowadzeniem PRP, wymienioną w art. 59ia ust. 3 u.u.p., czy jest funkcjonalnością wynikającą z art. 59ia ust. 5 u.u.p., czy też stanowi usługę dodatkową. W pierwszym przypadku, należy stosować zasady pobierania opłat określone w art. 59ie u.u.p. W drugim i trzecim przypadku, niezbędne będzie sprawdzenie, czy świadczona funkcjonalność lub usługa dodatkowa jest niezbędna korzystania z usługi, która - według zasad ustalonych w art. 59ie u.u.p. - musi być zagwarantowana nieodpłatnie. Jeśli jest ona do tego niezbędna, to powinna być świadczona nieodpłatnie. Przykładowo, funkcjonalność polegająca na wydaniu do podstawowego rachunku płatniczego duplikatu karty płatniczej w przypadku zagubienia tej karty przez konsumenta powinna być nieodpłatna, ponieważ jest ona niezbędna do dokonywania transakcji płatniczych wykonywanych przy użyciu karty płatniczej, które muszą być darmowe (ponieważ nie mieszczą się w wyjątkach określonych w art. 59ie u.u.p.), np. do dokonywania 5 pierwszych w miesiącu wypłat przy użyciu bankomatów nienależących do danego dostawcy znajdujących się na terytorium RP. Dodatkowo, jeżeli dostawca nie pobiera opłat za określone funkcjonalności czy usługi dodatkowe w ramach innych rachunków płatniczych, to nie powinien pobierać za nie opłat także w PRP. W przeciwnym razie mógłby się narazić na zarzut naruszenia zasady niedyskryminacji.

Wśród usług powiązanych z podstawowym rachunkiem płatniczym, za które, z zastrzeżeniem zachowania zasady niedyskryminacji, możliwe będzie pobieranie opłat należy wyróżnić w szczególności:

- sprawdzenie salda/kilku ostatnich transakcji na ekranie bankomatu/wpłatomatu własnego banku;

- sprawdzenie salda/kilku ostatnich transakcji na ekranie bankomatu/wpłatomatu obcego;

- wydruk salda/kilku ostatnich transakcji w bankomacie/wpłatomacie własnym banku;

- wydruk salda/kilku ostatnich transakcji w bankomacie/wpłatomacie obcym;

- duplikat jakiegokolwiek dokumentu (np. wyciągu);

- wyciąg dzienny/tygodniowy/dwutygodniowy (wysyłany pocztą) - częstszy niż wymagają tego przepisy;

- zestawienie transakcji inne niż wyciąg (np. na rzecz określonego beneficjenta czy za inny niż przewidziany dla wyciągu okres);

- opłata za sporządzenie dodatkowego zestawienia obrotów, zróżnicowana w zależności od okresu objętego zestawieniem;

- wystawienie potwierdzenia dokonania przelewu - przekraczające obowiązki wynikające wobec dostawcy z ustawy;

- wydanie zaświadczenia dotyczącego produktu;

- opłata za opatrzenie umowy zabezpieczenia datą pewną;

- wymiana gotówki - wymiana nominałów w PLN na inne nominały w PLN;

- wydanie archiwalnej kopii dokumentu;

- opłata za złożenie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci;

- opłata za wystawienie zaświadczenia o stanie rachunku, zaświadczenia potwierdzającego wykonanie polecenia przelewu i innych zaświadczeń;

- opłata za przyjęcie zastrzeżenia lub odwołania zastrzeżenia dokumentu tożsamości w Centralnej Bazie Danych Dokumentu Zastrzeżone;

- opłaty za obsługę czeków, przekazów w obrocie dewizowym - tego typu operacje są realizowane na zlecenie posiadaczy rachunków, standardowo ich realizacja jest związana z pobieraniem opłat;

- przelewy natychmiastowe;

- ustanowienie, modyfikacja i odwołanie pełnomocnictwa do rachunku.

Ponadto, nie są wykluczone sytuacje, w których konieczne będzie dokonanie indywidualnej oceny co do możliwości pobrania opłaty za konkretną usługę. Można tutaj wskazać na przypadek, gdy dostawca standardowo różnicuje opłatę za wyciągi w zależności od korzystania przez posiadacza rachunku z dostępu do bankowości elektronicznej bądź nie. Miesięczne wyciągi w formie elektronicznej są zawsze bezpłatne, natomiast wyciągi w formie papierowej są bezpłatne wyłącznie dla osób niekorzystających z bankowości elektronicznej. Tego typu rozwiązanie może być wprowadzone do podstawowego rachunku płatniczego, ponieważ uwzględnia zasadę, iż funkcjonalności niezbędne do korzystania z usług nieodpłatnych powinny również być nieodpłatne.

Inny przypadek, gdy dostawca powinien ocenić możliwość pobrania opłaty za daną usługę ad casum, to sytuacja, w której konsument nie odbierze gotówki zamówionej do wypłaty.

Dostawcy nie będą mogli pobierać opłat m.in. za następujące usługi:

- zlecenia stałe - zgodnie z ustawą wykonanie zleceń stałych będzie bezpłatne do 5 sztuk miesięcznie. Przy obsłudze zleceń stałych są realizowane też dodatkowo inne czynności standardowo odpłatnie, takie jak:

* ustanowienie i modyfikacja zleceń stałych - ta czynność jest niezbędna do wykonywania zleceń stałych, które powinny być (5 miesięcznie) nieodpłatne, więc w ramach PRP nie powinny być za nią pobierane opłaty;

* powiadomienie o uzasadnionej odmowie wykonania zlecenia stałego w formie przesyłki listownej, wiadomości sms - trzeba zwrócić uwagę, że, zgodnie z art. 50 u.u.p., dostawca płatnika nie może odmówić wykonania autoryzowanego zlecenia płatniczego inicjowanego przez płatnika albo odbiorcę lub za jego pośrednictwem, chyba że nie zostały spełnione przez płatnika postanowienia umowy pomiędzy dostawcą a użytkownikiem lub możliwość albo obowiązek odmowy wynika z odrębnych przepisów. W przypadku gdy dostawca odmawia wykonania zlecenia płatniczego, jest obowiązany powiadomić użytkownika w najbliższym możliwym terminie, nie później jednak niż w terminach określonych zgodnie z art. 54 i art. 56 u.u.p. o odmowie, jeżeli to możliwe - o przyczynach odmowy, jeżeli to możliwe - o procedurze sprostowania błędów, które spowodowały odmowę - chyba że powiadomienie takie jest niedopuszczalne z mocy odrębnych przepisów. Strony mogą zastrzec w umowie, że dostawca ma prawo pobierać opłaty za ww. powiadomienie, w przypadku gdy odmowa wykonania zlecenia płatniczego była uzasadniona. W przypadku PRP opłata za uzasadnione powiadomienie zasadniczo nie powinna być pobierana, ponieważ takie powiadomienie jest nierozerwalnie związane z prowadzeniem podstawowego rachunku płatniczego i stanowi obowiązek dostawcy. Wyjątkiem może być sytuacja, w której odmowa następuje z przyczyn leżących po stronie konsumenta. W takim wypadku, odmowa wykonania zlecenia płatniczego zależy od zachowania konsumenta, co oznacza, że ma on wpływ na uniknięcie pobrania przedmiotowej opłaty.

- wydanie i obsługa karty debetowej, mimo że przy obsłudze kart standardowo występują opłaty za wydanie duplikatu karty z winy użytkownika (zniszczenie karty, zgubienie karty);

W związku z rozważanym problemem pobierania opłat za usługi powiązane z prowadzeniem rachunku płatniczego konieczne jest wskazanie, że wykaz reprezentatywnych usług tego rodzaju określa rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 14 lipca 2017 r. w sprawie wykazu usług reprezentatywnych powiązanych z rachunkiem płatniczym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1437) wydane na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p.

Warto również zaznaczyć, że pewne zasady dotyczące dodatkowych opłat lub zniżek związanych z korzystaniem z instrumentów płatniczych zawiera dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, zmieniająca dyrektywy 2002/65/WE, 2009/110/WE, 2013/36/UE i rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 oraz uchylająca dyrektywę 2007/64/WE (dalej: dyrektywa PSDII). W szczególności, w dyrektywie PSDII wskazano, w art. 40 "Opłaty za informacje", że dostawca usług płatniczych nie może pobierać od użytkownika usług płatniczych opłat za udostępnianie informacji na podstawie tytułu III tej dyrektywy. Dostawca usług płatniczych i użytkownik usług płatniczych mogą uzgodnić opłaty za informacje dodatkowe lub informacje przekazywane z większą częstotliwością lub za ich przekazywanie za pomocą środków porozumiewania się innych niż określone w umowie ramowej, jeżeli informacje te są przekazywane na wniosek użytkownika usług płatniczych. Jeżeli dostawca usług płatniczych może nakładać opłaty za udostępnianie informacji zgodnie z art. 40 ust. 2, opłaty te muszą być rozsądne i zgodne z faktycznie poniesionymi przez dostawcę usług płatniczych kosztami.

Ponadto, zgodnie z art. 60 dyrektywy PSDII "Informacje dotyczące dodatkowych opłat lub zniżek", w przypadku, gdy za korzystanie z danego instrumentu płatniczego odbiorca bądź dostawca żąda opłaty lub oferuje zniżkę, odbiorca informuje o tym płatnika oraz o jej wysokości, przed zainicjowaniem transakcji płatniczej. Dodatkowo, w art. 62 dyrektywy PSDII "Obowiązujące opłaty", uregulowane zostało, iż dostawca usług płatniczych nie może pobierać od użytkownika tychże usług opłat za wypełnienie swoich obowiązków informacyjnych ani za środki naprawcze i zapobiegawcze. Opłaty takie, muszą być uzgadniane pomiędzy użytkownikiem usług płatniczych a ich dostawcą oraz muszą one być adekwatne i zgodne z kosztami faktycznie poniesionymi przez dostawcę.

Dostawca usług płatniczych wydający instrument płatniczy zapewnia użytkownikowi usług płatniczych możliwość bezpłatnego dokonania zgłoszenia utraty, kradzieży, przywłaszczenia lub nieuprawnionego użycia instrumentu płatniczego oraz nakłada opłatę, o ile w ogóle, jedynie z tytułu kosztów zastąpienia bezpośrednio związanych z instrumentem płatniczym (art. 70 ust. 1 lit. d dyrektywy PSDII).

Przywołane przepisy dyrektywy PSDII zostały transponowane do prawa krajowego w drodze ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 1075), która weszła w życie z dniem 20 czerwca 2018 r.

12. Czy art. 59ie u.u.p. jest regulacją szczególną w stosunku do art. 3 ust. 1 Rozporządzenia PE i Rady (WE) NR 924/2009 z dnia 16 września 2009 r. w sprawie płatności transgranicznych we Wspólnocie oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 2560/2001 (Dz. U.UE.L.2009.266.11 z dnia 9 października 2009 r.) w odniesieniu do wysokości pobieranych opłat przez dostawców?

Przepisy art. 59ie u.u.p. mają charakter szczególny w stosunku do art. 3 ust. 1 Rozporządzenia PE i Rady (WE) NR 924/2009 z dnia 16 września 2009 r. w sprawie płatności transgranicznych we Wspólnocie oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 2560/2001 (Dz. U.UE.L.2009.266.11 z dnia 9 października 2009 r.).

Przepis art. 3 ust. 1 Rozporządzenia 924/2009 stanowi, że opłaty nakładane przez dostawcę usług płatniczych na użytkownika usług płatniczych w odniesieniu do płatności transgranicznych są takie same jak opłaty nakładane przez tego dostawcę usług płatniczych na użytkowników usług płatniczych w odniesieniu do odpowiadających im płatności krajowych o tej samej wartości i w tej samej walucie. Przez płatność transgraniczną należy, zgodnie z art. 2 pkt 1 Rozporządzenia 924/2009, rozumieć przetwarzaną w sposób elektroniczny transakcję płatniczą inicjowaną przez płatnika albo przez odbiorcę lub za jego pośrednictwem, w której przypadku dostawca usług płatniczych płatnika oraz dostawca usług płatniczych odbiorcy znajdują się w innych państwach członkowskich. Natomiast, płatność krajowa, według art. 2 pkt 2 Rozporządzenia 924/2009, oznacza przetwarzaną w sposób elektroniczny transakcję płatniczą inicjowaną przez płatnika albo przez odbiorcę lub za jego pośrednictwem, w przypadku których dostawca usług płatniczych płatnika oraz dostawca usług płatniczych odbiorcy znajdują się w tym samym państwie członkowskim.

Z art. 59ie ust. 2 u.u.p. wynika, iż dostawca może pobierać opłaty za wykonanie krajowych transakcji płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. c (polecenia przelewu, w tym stałe zlecenia), po wykonaniu w ciągu miesiąca 5 takich transakcji płatniczych zlecanych przez konsumenta. Opłaty te nie mogą być wyższe od opłat najczęściej stosowanych przez danego dostawcę przez ostatnie 12 miesięcy w odniesieniu do transakcji, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. c, powiązanych z jakimkolwiek rachunkiem płatniczym oferowanym przez tego dostawcę.

Zaś art. 59ie ust. 5 u.u.p. stanowi, że dostawca nie może pobierać od konsumenta opłat za świadczenie usług związanych z prowadzeniem podstawowego rachunku płatniczego innych niż opłaty, o których mowa w ust. 2 i 3, oraz opłaty za wykonanie transgranicznych transakcji płatniczych. Opłaty za wykonanie transgranicznych transakcji płatniczych nie mogą być wyższe od opłat najczęściej stosowanych przez danego dostawcę przez ostatnie 12 miesięcy w odniesieniu do transakcji tego rodzaju, wykonywanych w ramach jakiegokolwiek rachunku płatniczego prowadzonego przez tego dostawcę.

Z art. 59ie ust. 2 i 5 u.u.p. wynika, że możliwe jest zróżnicowanie opłat pobieranych za krajowe i transgraniczne polecenia przelewu (w tym zlecenia stałe) o tej samej wartości i w tej samej walucie, polegające na tym, że w przypadku transakcji krajowych pierwszych 5 transakcji w miesiącu jest nieodpłatnych, a w przypadku transakcji transgranicznych za pierwszych 5 transakcji w miesiącu można pobierać opłatę.

Jeśli chodzi o opłaty za krajowe i transgraniczne polecenia przelewu (w tym zlecenia stałe) o tej samej wartości i w tej samej walucie - po przekroczeniu liczby pierwszych 5 transakcji w miesiącu - ich wysokość należy ustalać zgodnie z art. 3 ust. 1 Rozporządzenia 924/2009 oraz zgodnie z kryteriami określonymi w art. 59ie ust. 2 i 5 u.u.p. (opłaty nie mogą być wyższe od opłat najczęściej stosowanych przez danego dostawcę przez ostatnie 12 miesięcy w odniesieniu do transakcji danego rodzaju powiązanych z jakimkolwiek rachunkiem płatniczym oferowanym przez tego dostawcę/wykonywanych w ramach jakiegokolwiek rachunku płatniczego prowadzonego przez tego dostawcę). Ww. przepisy nie wykluczają się wzajemnie.

Ze względu na art. 3 ust. 1 Rozporządzenia 924/2009 (zrównanie wysokości opłat), podstawą wyliczenia maksymalnego limitu opłat za krajowe polecenia przelewu (w tym zlecenia stałe) i transgraniczne polecenia przelewu (w tym zlecenia stałe) o tej samej wartości i w tej samej walucie będą te same dane, tj. opłaty najczęściej stosowane przez danego dostawcę przez ostatnie 12 miesięcy w odniesieniu do polecenia przelewu (w tym zlecenia stałe), które będą takie same dla krajowych i transgranicznych transakcji.

Regulacje dotyczące opłat za usługi związane z PRP, w zakresie sposobu ustalania ich maksymalnego limitu, zostały szczegółowo opisane w punkcie III.10 Wyjaśnień.

13. Czy przelew bankowy typu SORBNET2 należy wliczać do limitu 5 bezpłatnych transakcji płatniczych?

Przelew bankowy typu SORBNET2 nie powinien być wliczany do limitu 5 bezpłatnych transakcji płatniczych. System SORBNET2 należy do klasy systemów RTGS (ang. Real Time Gross Settlement), czyli systemów rozliczeń na bazie brutto, w których zlecenia realizowane są pojedynczo i w czasie rzeczywistym (na bieżąco). Transakcje typu SORBNET2 można traktować jak przelewy natychmiastowe.

Jak wskazano w punkcie III.6. Wyjaśnień, usługa przelewu natychmiastowego nie stanowi jednej z usług związanych z prowadzeniem rachunku podstawowego, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p. (za taką usługę byłby uznany zwykły przelew), ale jest to usługa dodatkowa, polegająca na skróceniu czasu realizacji usługi płatniczej. Sama w sobie nie stanowi usługi płatniczej.

Jednocześnie przedmiotowa usługa nie jest niezbędna do korzystania przez konsumenta z usług, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p. Dlatego też należy przyjąć, że dostawca może pobierać ze przelewy natychmiastowe opłaty, chyba że świadczy je bezpłatnie w ramach innych niż PRP rachunków płatniczych. W tym ostatnim przypadku zastosowanie znajdzie zasada niedyskryminacji (art. 59ia ust. 5 u.u.p.), która uniemożliwi pobranie przedmiotowej opłaty.

Innymi słowy, jeżeli usługa przelewu SORBNET2 nie jest oferowana przez dostawcę bezpłatnie w ramach innych rachunków płatniczych, należy przyjąć, że dostawca może pobierać za nią opłatę w ramach podstawowego rachunku płatniczego.

14. Czy dostawca ma prawo wliczać do licznika 5 w ciągu miesiąca nieodpłatnych transakcji płatniczych, o których mowa w art. 59ie ust. 2 u.u.p., transakcje, za które nie pobiera opłat w swojej standardowej ofercie, takie jak: przelewy w bankowości internetowej bądź przelewy w ramach tego samego dostawcy?

Wskazując na regulację ustawową dotyczącą opłat, wskazaną w art. 59ie ust. 2 u.u.p., należy przyjąć, iż dopuszczalne jest pobieranie opłat przez dostawcę za wykonanie krajowych transakcji płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. c u.u.p. Dostawcy są jednak zobowiązani do zapewnienia w ciągu każdego miesiąca 5 nieodpłatnych transakcji płatniczych zlecanych przez konsumenta, o których mowa w ww. przepisie. Pobierane opłaty nie mogą być jednak wyższe od opłat najczęściej stosowanych przez danego dostawcę przez ostatnie 12 miesięcy w odniesieniu do transakcji, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. c u.u.p., powiązanych z jakimkolwiek rachunkiem płatniczym oferowanym przez tego dostawcę.

Odnosząc się do transakcji płatniczych, za które dostawca nie pobiera opłat na innych niż PRP rachunkach płatniczych, np. przelewy w bankowości internetowej oraz przelewy w ramach danego banku, które stanowią transakcje, do których odnosi się ustawodawca w art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. c u.u.p., wskazać należy, iż dostawca ma prawo wliczać takie transakcje do licznika wymaganych przez art. 59ie ust. 2 u.u.p.5 miesięcznie nieodpłatnych transakcji krajowych.

Jednocześnie, ponieważ dostawca nie pobiera za ww. transakcje (np. przelewy w bankowości internetowej oraz przelewy w ramach danego banku) opłat w swojej standardowej ofercie, po wykonaniu 5 nieodpłatnych transakcji określonych w art. 59ie ust. 2 u.u.p. w danym miesiącu, w ramach PRP w dalszym ciągu nie powinien pobierać opłat za ich realizację. Wynika to z zasady niedyskryminacji wyrażonej w art. 59ia ust. 5 u.u.p.

15. Czy w przypadku prowadzenia rachunku wspólnego jako PRP limit 5 transakcji z art. 59ie ust. 2 u.u.p. przypada na każdego współposiadacza rachunku czy też na rachunek?

Według art. 59ie ust. 1 i 5 u.u.p., dostawca prowadzi podstawowy rachunek płatniczy w zakresie krajowych transakcji płatniczych nieodpłatnie. Dostawca nie może pobierać od konsumenta opłat za świadczenie usług związanych z prowadzeniem podstawowego rachunku płatniczego innych niż opłaty, o których mowa w art. 59ie ust. 2 i 3 u.u.p., oraz opłaty za wykonanie transgranicznych transakcji płatniczych. Tym samym, dostawca może pobierać od konsumenta opłaty za świadczenie usług związanych z prowadzeniem podstawowego rachunku płatniczego, o których mowa w art. 59ie ust. 2 i 3 u.u.p. Dostawca może więc pobierać opłaty za wykonanie krajowych transakcji płatniczych, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 lit. c, po wykonaniu w ciągu miesiąca 5 takich transakcji płatniczych zlecanych przez konsumenta (z zastrzeżeniem ich limitu). Limit 5 transakcji należy odnieść do rachunku, ponieważ są to usługi związane z prowadzeniem podstawowego rachunku płatniczego - niezależnie od tego, czy jest on rachunkiem wspólnym czy też nie.

IV. INNE KWESTIE DOTYCZĄCE PODSTAWOWEGO RACHUNKU PŁATNICZEGO

1. Czy podstawowy rachunek płatniczy może mieć dowolną nazwę własną, czy też nazwa tego konta musi brzmieć "Podstawowy rachunek płatniczy"?

Przepisy u.u.p. dotyczące podstawowego rachunku płatniczego nie wprowadzają obowiązku posługiwania się przez dostawców nazwą "podstawowy rachunek płatniczy". Jednakże, właściwe jest zawarcie w dokumentacji dotyczącej tego rachunku (w umowie, regulaminie), w celach informacyjnych, wyjaśnienia, że przedmiotowy rachunek to PRP.

2. W jaki sposób uzyskać z Centralnej informacji informację o tym, czy rachunek jest rachunkiem płatniczym (art. 59ib u.u.p. w zw. z art. 92ba ust. 3 i 4 Prawa bankowego)?

Podstawowy rachunek płatniczy, zgodnie z założeniem ustawodawcy, przeznaczony jest dla konsumentów niekorzystających z rachunku bankowego (rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej) w walucie polskiej. W związku z tym w art. 59ib u.u.p. przewidziane zostało dla dostawcy, do którego konsument zwróci się z wnioskiem o PRP, uprawnienie do sprawdzenia poprzez Centralną informację o rachunkach, o której mowa w art. 92bb Prawa bankowego, czy konsument posiada prowadzony przez (innego) dostawcę rachunek płatniczy umożliwiający wykonywanie podstawowych transakcji płatniczych, tj. tych, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p.

Trzeba zwrócić uwagę, że wraz z ww. uprawnieniem ustawa wdrażająca PAD nakłada na dostawców także nowe obowiązki. Mianowicie, zmianie ulegają m.in. art. 92ba, art. 92bc i art. 92bd Prawa bankowego. Przepisy te mówią o obowiązku banku udzielenia dostawcy informacji o:

W przedmiotowej informacji trzeba wskazać podmiot, który prowadzi rachunki (art. 92ba ust. 3 i 4 Prawa bankowego). Bank jest obowiązany pozyskać tę informację z Centralnej informacji niezwłocznie po otrzymaniu pisemnego żądania od dostawcy oraz dostarczyć ją temu dostawcy niezwłocznie po jej pozyskaniu z Centralnej informacji (art. 92bc ust. 1 Prawa bankowego). Informacja, o której mowa, może być dostarczona odpłatnie, przy czym opłata nie może być wyższa niż koszt jej wygenerowania (art. 92bc ust. 2 Prawa bankowego).

Przepis art. 92ba ust. 3 Prawa bankowego nie zobowiązuje, tak jak to czyni art. 92ba ust. 1 Prawa bankowego, do przekazywania informacji o umowach rachunku bankowego posiadacza rozwiązanych albo wygasłych z przyczyn, o których mowa w art. 59a ust. 1-3 Prawa bankowego, ani o umowach rachunków posiadacza rachunku bankowego prowadzonych w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej rozwiązanych albo wygasłych z przyczyn, o których mowa w art. 13a ust. 1-3 ustawy o skok. Z faktu, że dostawca nie ma możliwości uzyskania poprzez Centralną informację informacji o posiadanych przez konsumenta u innych dostawców rachunkach uśpionych, trzeba wnioskować, że posiadanie takich rachunków przez konsumenta w praktyce nie będzie stanowić przesłanki odmowy założenia PRP. Tym niemniej, zidentyfikowanie przez danego dostawcę rachunków uśpionych konsumenta prowadzonych przez tego właśnie dostawcę będzie umożliwiało odmowę założenia PRP na rzecz takiego konsumenta. Wynika to z art. 59a ust. 4 Prawa bankowego, zgodnie z którym, jeżeli umowa uległa rozwiązaniu na podstawie 59a ust. 1 Prawa bankowego (w omawianym przypadku, zasadniczo, z upływem 10 lat od dnia wydania przez konsumenta ostatniej dyspozycji dotyczącej jego rachunku), uważa się ją za wiążącą do chwili wypłaty przez bank środków pieniężnych osobie posiadającej do nich tytuł prawny, chyba że stan środków pieniężnych na tym rachunku nie przekracza kwoty minimalnej określonej w umowie (patrz też punkt II.9.a Wyjaśnień).

Odpowiednikiem uprawnienia dostawcy do pozyskania informacji poprzez Centralną informację o rachunkach na podstawie art. 59ib u.u.p. jest wynikające z art. 92bd Prawa bankowego zobowiązanie banku odpytywanego przez Centralną informację do nieodpłatnego udzielenia ww. informacji Centralnej informacji. Powinno to nastąpić niezwłocznie, ale nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania zapytania od Centralnej informacji.

Należy stwierdzić, że w większości przypadków dostawcą weryfikującym, czy konsument posiada rachunek płatniczy będzie bank (lub spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa). W takiej sytuacji, bank może pominąć etap składania samemu sobie pisemnego żądania udzielenia ww. informacji i od razu skierować swoje żądanie do Centralnej informacji poprzez system teleinformatyczny. Podobnie, uzyskanie przez bank informacji z Centralnej informacji zakończy proces odpytywania, ponieważ nie będzie konieczności, aby bank sam sobie przekazywał odpowiedź. Tak samo będą mogły postępować spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, które również są uczestnikami prowadzonego przez Krajową Izbę Rozliczeniową S.A. Systemu Ognivo - który służy do obsługi Centralnej informacji.

Odmiennie kształtuje się jednak sytuacja dostawców, którzy nie są uczestnikami Systemu Ognivo, a którym przysługuje uprawnienie do pozyskania informacji o rachunkach konsumenta poprzez Centralną informację. Takimi dostawcami będą instytucje kredytowe w rozumieniu art. 4 ust. 2 pkt 3 u.u.p. prowadzące na terytorium RP notyfikowaną działalność transgraniczną. W celu skorzystania z przysługującego im uprawnienia, ww. instytucje kredytowe będą zmuszone złożyć pisemne żądanie u dostawcy, który jest uczestnikiem Systemu Ognivo (w szczególności w banku). Jednocześnie, taki dostawca (m.in. bank) będzie miał obowiązek na takie żądanie odpowiedzieć, zgodnie z art. 92bc ust. 1 Prawa bankowego.

W celu ułatwienia i ujednolicenia obsługi żądań o udzielenie informacji o rachunkach konsumentów składanych w bankach przez dostawców nieobjętych Systemem Ognivo, opracowany został formularz "Wniosku o udzielenie dostawcy informacji o rachunkach płatniczych konsumenta umożliwiających wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 ustawy o usługach płatniczych, prowadzonych w bankach i spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych", który stanowi załącznik do niniejszych Wyjaśnień. Przedmiotowy formularz określa w szczególności, jakie informacje o konsumencie musi podać dostawca składający wniosek, aby możliwe było zidentyfikowanie rachunków konsumenta (PESEL lub data urodzenia, jeżeli konsument nie ma nadanego numeru PESEL). Formularz zawiera też podstawę prawną (art. 59ib u.u.p. oraz art. 92ba ust. 3 w zw. z art. 105 ust. 1 pkt 1e Prawa bankowego i art. 13d ust. 3 w zw. z art. 9f ust. 1 pkt 5b ustawy o skok) i treść żądania dostawcy (wnoszę o udzielenie informacji, o której mowa w art. 92ba ust. 3 Prawa bankowego, o rachunkach konsumenta prowadzonych w bankach oraz spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych).

Dostawca przyjmujący wniosek nie będzie weryfikował, czy do dostawcy wnioskującego zwrócił się konsument chcący założyć rachunek podstawowy (jest to przesłanka wystąpienia z wnioskiem), ale będzie opierał się na oświadczeniu dostawcy wnioskującego. Oświadczenie to będzie złożone w treści samego wniosku (podstawa prawna wniosku - art. 59ib u.u.p - zawarta w jego pkt III wskazuje na to, że ww. okoliczność miała miejsce).

Formularz wniosku określa też pouczenia, z których wynika, że informacja pozyskana z Centralnej informacji:

- obejmuje wyłącznie rachunki prowadzone w walucie polskiej (z uwagi na art. 59ia ust. 2 u.u.p.),

- nie obejmuje rachunków prowadzonych na rzecz przedsiębiorców (zgodnie z założeniem, że posiadanie przez konsumenta rachunku prowadzonego na jego rzecz jako dla osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą nie stanowi przesłanki odmowy założenia PRP),

- nie obejmuje książeczek mieszkaniowych z prawem do premii gwarancyjnej, rachunków terminowych lokat oszczędnościowych oraz produktów kredytowych, w tym kart kredytowych i rachunków technicznych służących do obsługi tych produktów, chyba że umożliwiają one wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 pkt 1-3 u.u.p. łącznie (zgodnie z założeniem, że przesłanką odmowy założenia PRP będzie posiadanie przez konsumenta rachunku płatniczego umożliwiającego wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 pkt 1-3 u.u.p.).

W powyższym kontekście wymaga zaznaczenia, że to po stronie banku, który otrzyma zapytanie z Centralnej informacji, będzie leżało udzielenie odpowiedzi w zakresie zgodnym z przedstawionym powyżej pouczeniem. Innymi słowy, bank ten zidentyfikowawszy, że prowadzi na rzecz konsumenta rachunki, powinien wyselekcjonować spośród nich rachunki płatnicze w walucie polskiej, nieprowadzone na rzecz przedsiębiorcy, spełniające wszystkie kryteria z art. 59ia ust. 3 pkt 1-3 u.u.p. i tylko takie rachunki wskazać w odpowiedzi dla Centralnej informacji.

3. Co oznacza według art. 59ic ust. 8 u.u.p., że dostawca "niezwłocznie" informuje konsumenta o przyczynach odmowy zawarcia umowy podstawowego rachunku płatniczego? W jakiej formie dostawca powinien to uczynić?

Przepis art. 59ic ust. 8 u.u.p. wskazuje, że, w przypadku odmowy przez dostawcę zwarcia umowy podstawowego rachunku płatniczego, dostawca niezwłocznie informuje konsumenta, nieodpłatnie, o przyczynach odmowy zawarcia umowy (chyba że przekazanie takiej informacji zagrażałoby bezpieczeństwu narodowemu lub porządkowi publicznemu lub byłoby sprzeczne z przepisami prawa, w tym z przepisami ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu; Dz. U. z 2016 r. poz. 299, ze zm.).

Definicja pojęcia: "niezwłocznie" nie została uregulowana przez ustawodawcę, jednakże w doktrynie wykształcił się pogląd, iż można określić powyższy zwrot jako czynność wykonywaną "bez zbędnej zwłoki", tj. w jak najszybszym, realnym oraz możliwym do realizacji terminie, mając ponadto na względzie wszelkie okoliczności miejsca i czasu konkretnej sprawy.

W omawianym przypadku można posiłkowo wskazać na art. 59ic ust. 3 u.u.p., który stanowi, że dostawca zawiera z konsumentem umowę podstawowego rachunku płatniczego albo informuje o odmowie jej zawarcia niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 10 dni roboczych od dnia otrzymania kompletnego wniosku o zawarcie umowy. Termin poinformowania o przyczynach odmowy zawarcia umowy nie może być krótszy niż termin poinformowania o samej odmowie.

Ustawa nie określa wymogów co do formy poinformowania konsumenta o przyczynach odmowy zawarcia umowy podstawowego rachunku płatniczego. Uzasadnione jest jednak, aby dostawca czynił to w takim samym trybie i formie, w jakiej konsument składał wniosek o zawarcie ww. umowy. Zachowanie formy pisemnej jest jednak pożądane dla celów dowodowych (tj. wykazania niezwłocznego przekazania stosownej informacji).

4. W jaki sposób dostawca ma weryfikować fakt, czy konsument przebywa legalnie czy nielegalnie na terytorium państwa członkowskiego EOG?

Jedną z przesłanek (fakultatywnych) pozwalających dostawcy na odmowę zawarcia lub wypowiedzenie umowy podstawowego rachunku płatniczego jest okoliczność, że konsument nie przebywa legalnie na terytorium państwa członkowskiego EOG (art. 59ic ust. 7 pkt 6 i art. 59ig ust. 1 pkt 5 u.u.p.). Wobec tego, że polski ustawodawca nie wprowadził definicji osoby legalnie przebywającej na terytorium państwa członkowskiego EOG, konieczne jest posiłkowanie się w tym zakresie przepisami dyrektywy PAD. Zgodnie z jej art. 2 pkt 2, "legalnie przebywający w Unii" oznacza sytuację, gdy osoba fizyczna ma prawo pobytu w państwie członkowskim na mocy przepisów unijnych lub krajowych, co obejmuje konsumentów bez stałego adresu zamieszkania i osoby ubiegające się o azyl na podstawie Konwencji genewskiej z dnia 28 lipca 1951 r. dotyczącej statusu uchodźców 2 , protokołu do niej z dnia 31 stycznia 1967 r. 3 i innych właściwych umów międzynarodowych. Według motywu 36 dyrektywy PAD: "Pojęcie <<legalnie przebywającego w Unii>> powinno obejmować zarówno obywateli Unii, jak i obywateli państw trzecich, którzy już korzystają z praw na mocy aktów prawnych Unii, takich jak: rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 4 , dyrektywa Rady 2003/109/WE 5 , rozporządzenie Rady (WE) nr 859/2003 6 oraz dyrektywa 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady 7 . Pojęcie to powinno również obejmować osoby ubiegające się o azyl na podstawie Konwencji genewskiej z dnia 28 lipca 1951 r. dotyczącej statusu uchodźców i protokołu do niej z dnia 31 stycznia 1976 r. oraz innych właściwych umów międzynarodowych. Ponadto państwa członkowskie powinny mieć możliwość rozszerzenia zakresu pojęcia <<legalnie przebywającego w Unii>> na innych obywateli państw trzecich, którzy przebywają na ich terytorium.".

Weryfikacja czy konsument przebywa legalnie czy nielegalnie na terytorium państwa członkowskiego EOG będzie wymagała okazania dokumentów wykazujących prawo pobytu na terytorium państwa członkowskiego EOG. W tym miejscu warto wskazać, że zgodnie z art. 52 ust. 3 Konstytucji RP (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, ze zm.), obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju. W konsekwencji, wykazanie przez konsumenta obywatelstwa polskiego (np. przedstawienie dowodu osobistego wskazującego na takie obywatelstwo) będzie wystarczające, aby uznać, że konsument przebywa legalnie na terytorium państwa członkowskiego EOG.

W odniesieniu natomiast do konsumentów, którzy nie mają polskiego obywatelstwa, trzeba będzie indywidualnie ustalać, czy mają oni prawo pobytu na terytorium państwa członkowskiego EOG. Ze względu na to, że wśród takich konsumentów będą również osoby niemające obywatelstwa żadnego z państw członkowskich EOG, katalog dokumentów wykazujących ich prawo pobytu w tych państwach jest szeroki i trudny do precyzyjnego określenia. Pomocne w tym zakresie mogą być przepisy dotyczące obowiązku meldunkowego cudzoziemców znajdujące się w ustawie z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 657, ze zm.), a przede wszystkim przepisy ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r. poz. 2206, ze m.), która określa m.in. rodzaje dokumentów wydawanych cudzoziemcom.

5. W jaki sposób dostawcy będą weryfikować przesłankę wypowiedzenia umowy o prowadzenie podstawowego rachunku płatniczego określoną w art. 59ig ust. 1 pkt 6 u.u.p, tj. okoliczność, że konsument zawarł inną umowę rachunku płatniczego, który umożliwia mu wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., na terytorium RP?

Dostawca może weryfikować, czy konsument w trakcie obowiązywania umowy o prowadzenie PRP zawarł inną umowę rachunku płatniczego, który umożliwia mu wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., na terytorium RP, w ten sam sposób, co przed zawarciem umowy o prowadzenie podstawowego rachunku płatniczego. Mianowicie, może sprawdzić tę okoliczność poprzez Centralną informację. Przepis art. 59ib u.u.p. nie określa bowiem, w jakim momencie ma następować weryfikacja (tj. np. przy weryfikacji wniosku konsumenta o zawarcie przedmiotowej umowy). Dostawca może zatem okresowo weryfikować ww. przesłankę wypowiedzenia umowy PRP.

Należy pamiętać, że z tytułu sprawdzenia poprzez Centralną informację faktu posiadania przez konsumenta ww. rachunku bank ponosi określone koszty. Pojawia się zatem pytanie, czy możliwe jest obciążenie tymi kosztami konsumenta, którego dotyczyło zapytanie.

Przede wszystkim należy wskazać, że bank nie ma obowiązku badać w powyższy sposób przesłanki wypowiedzenia umowy (podobnie jak nie ma tego obowiązku przy zawieraniu umowy), a jedynie uprawnienie. Możliwe jest zatem przyjęcie przez bank oświadczenia konsumenta w przedmiotowym zakresie.

Ponadto, trzeba wykluczyć możliwość obciążenia konsumenta ww. kosztami w przypadku potwierdzenia w Centralnej informacji, że konsument nie posiada rachunku płatniczego, który umożliwia mu wykonywanie transakcji, o których mowa w art. 59ia ust. 3 u.u.p., na terytorium RP.

Obciążenie konsumenta ww. kosztami należałoby dopuścić, w przypadku gdyby oświadczenie o nieposiadaniu ww. rachunku okazało się fałszywe. Konieczne w tym celu byłoby jednak uprzednie pouczenie konsumenta o skutkach złożenia nieprawdziwego oświadczenia.

6. Czy regulacja art. 59ig u.u.p. dotycząca wypowiedzenia umowy podstawowego rachunku płatniczego przez dostawcę na podstawie art. 59ig ust. 1 pkt 2 u.u.p., tj. gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że środki zgromadzone na rachunku pochodzą z działalności przestępczej lub mają związek z taką działalnością, wyłącza stosowanie przepisów Prawa bankowego i ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy?

Zgodnie z art. 59ig ust. 1 u.u.p., dostawca może wypowiedzieć umowę podstawowego rachunku płatniczego, m.in. w przypadku gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że środki zgromadzone na rachunku pochodzą z działalności przestępczej lub mają związek z taką działalnością. W takiej sytuacji wypowiedzenie umowy podstawowego rachunku płatniczego następuje ze skutkiem natychmiastowym (art. 59ig ust. 4 u.u.p.). Jednocześnie, art. 59ig ust. 5 u.u.p. stanowi, że po wypowiedzeniu umowy podstawowego rachunku płatniczego konsument wskazuje dostawcy sposób, w jaki chce uzyskać zwrot środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku. W przypadku nieuzyskania przez dostawcę takiej informacji może on złożyć środki pieniężne znajdujące się na rachunku podstawowym do depozytu sądowego lub w inny sposób zabezpieczyć środki pieniężne zgromadzone na rachunku. O sposobie zabezpieczenia dostawca pisemnie informuje konsumenta.

Należy uznać, że zasady znajdujące zastosowanie do wypowiedzenia umowy podstawowego rachunku płatniczego na podstawie u.u.p. są ogólne w stosunku do przepisów Prawa bankowego i ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 299, ze zm.; dalej: ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy), które określają szczególne reguły postępowania w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia, że środki zgromadzone na rachunku pochodzą z działalności przestępczej lub mają związek z taką działalnością. W konsekwencji, w razie sprzeczności z przepisami u.u.p., przepisy Prawa bankowego i ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy będą miały w tym zakresie pierwszeństwo przed przepisami u.u.p. Dotyczy to w szczególności art. 106a ust. 3 Prawa bankowego, zgodnie z którym w przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że zgromadzone na rachunku bankowym środki, w całości lub w części pochodzą lub mają związek z przestępstwem innym niż przestępstwo, o którym mowa w art. 165a lub art. 299 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 1137, ze zm.; dalej: k.k.), bank jest uprawniony do dokonania blokady środków na tym rachunku do wysokości zgromadzonych na rachunku środków, co do których zachodzi takie podejrzenie. Jeśli natomiast chodzi o przestępstwa, o których mowa w art. 165a lub art. 299 k.k., zastosowanie będą mieć przepisy ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, w tym art. 16-20c tej ustawy, które określają szczegółową procedurę wstrzymywania transakcji i blokady rachunku. Przywołane przepisy wyłączają zastosowanie art. 59ig ust. 5 u.u.p. mówiącego o wskazaniu przez konsumenta sposobu zwrotu środków z PRP.

Trzeba też zauważyć, że przy dokonywaniu weryfikacji istnienia przesłanek odmowy zawarcia czy przesłanek wypowiedzenia umowy PRP przepisy u.u.p. wyraźnie nakazują uwzględnianie zasad bezpieczeństwa narodowego, porządku publicznego oraz przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Mianowicie art. 59ig ust. 2 zd. 1 u.u.p. wskazuje:

"W przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 3, 5 lub 6, nieodpłatna informacja o przyczynach wypowiedzenia umowy podstawowego rachunku płatniczego jest przekazywana konsumentowi, w postaci papierowej albo elektronicznej, wraz z wypowiedzeniem tej umowy, chyba że przekazanie tej informacji zagrażałoby bezpieczeństwu narodowemu lub porządkowi publicznemu lub byłoby sprzeczne z przepisami ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy.".

Natomiast art. 59ic ust. 8 i 9 u.u.p. stanowią:

"8. W przypadkach, o których mowa w ust. 6 i 7, dostawca niezwłocznie informuje konsumenta, nieodpłatnie, o przyczynach odmowy zawarcia umowy, chyba że przekazanie takiej informacji zagrażałoby bezpieczeństwu narodowemu lub porządkowi publicznemu lub byłoby sprzeczne z przepisami prawa, w tym z przepisami ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy (...).

9. W przypadku odmowy zawarcia umowy podstawowego rachunku płatniczego na podstawie ust. 6 pkt 1 dostawca, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1-3 i 9, z wyłączeniem Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej, jest obowiązany stosować odpowiednie środki wynikające z ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy.".

Ze względów celowościowych, przy wypowiadaniu umowy o PRP należy odpowiednio stosować zasadę wyrażoną w art. 59ic ust. 9 u.u.p. odnoszącą się do sytuacji odmowy zawarcia ww. umowy z konsumentem (obowiązek stosowania odpowiednich środków wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy w przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa, o którym mowa w art. 165a lub art. 299 k.k.).

7. Czy dostawcy muszą prowadzić rejestry wniosków o otwarcie podstawowego rachunku płatniczego na potrzeby wykonywania obowiązku sprawozdawczego wobec KNF wynikającego z art. 59ih ust. 2 u.u.p.?

Ustawodawca w art. 59ih ust. 2 u.u.p., nakłada na dostawcę oferującego podstawowe rachunki płatnicze obowiązek polegający na tym, iż do dnia 31 stycznia danego roku kalendarzowego dostawca musi przekazać do Komisji Nadzoru Finansowego (dalej: KNF) informacje o liczbie otwartych w danym roku podstawowych rachunków płatniczych oraz o stosunku liczby przypadków odmowy zawarcia umowy takiego rachunku do liczby złożonych wniosków, według stanu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku kalendarzowego.

Powyższy obowiązek sprawozdawczy będzie się wiązał z koniecznością prowadzenia przez dostawcę rejestru obejmującego dla każdego roku kalendarzowego liczbę złożonych wniosków o zawarcie umowy podstawowego rachunku płatniczego, liczbę otwartych w danym roku podstawowych rachunków płatniczych oraz liczbę przypadków odmowy zawarcia umowy takiego rachunku. W przypadku wniosków złożonych ustnie (art. 59ic ust. 1 u.u.p.) dostawca, w celu dopełnienia obowiązku sprawozdawczego wobec KNF, powinien albo prowadzić rejestr takich wniosków albo informować o odmowie zawarcia umowy PRP na piśmie. W tej drugiej sytuacji wniosek złożony ustnie będzie udokumentowany poprzez zawarcie umowy PRP lub poprzez pisemną odmowę jej zawarcia. Przez ustny wniosek o zawarcie umowy podstawowego rachunku płatniczego należy rozumieć wniosek kompletny, zawierający wszystkie wymagane do zawarcia tej umowy dane. Nie będzie takim wnioskiem samo zapytanie konsumenta o możliwość zawarcia umowy PRP z danym dostawcą.

Przedmiotowy rejestr będzie podlegał zasadom przetwarzania danych osobowych określonym w rozporządzeniu PE i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. U.UE.L.2016.119.1 z dnia 2016.05.04), tzw. RODO.

8. Czy wniosek o prowadzenie podstawowego rachunku płatniczego złożony przez klienta, jednak odrzucony bądź taki, z którego klient zrezygnował, podlega obowiązkowi raportowania do Komisji Nadzoru Finansowego?

Ustawodawca w art. 59ih ust. 2 u.u.p., nałożył na dostawcę oferującego podstawowe rachunki płatnicze obowiązek polegający na tym, iż do dnia 31 stycznia danego roku kalendarzowego dostawca musi przekazać do Komisji Nadzoru Finansowego (dalej: KNF) informacje o liczbie otwartych w danym roku podstawowych rachunków płatniczych oraz o stosunku liczby przypadków odmowy zawarcia umowy takiego rachunku do liczby złożonych wniosków, według stanu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku kalendarzowego.

Powyższy obowiązek sprawozdawczy wiąże się z koniecznością prowadzenia przez dostawcę rejestru obejmującego dla każdego roku kalendarzowego liczbę złożonych wniosków o zawarcie umowy podstawowego rachunku płatniczego, liczbę otwartych w danym roku podstawowych rachunków płatniczych oraz liczbę przypadków odmowy zawarcia umowy takiego rachunku.

Wnioski o otwarcie podstawowego rachunku płatniczego, na skutek których nie zostały jednak finalnie zawarte umowy o prowadzenie PRP, z powodu rezygnacji klienta z otwarcia podstawowego rachunku płatniczego w trakcie procesu jego rozpatrywania, nie podlegają raportowaniu do KNF. Obowiązek sprawozdawczy obejmuje jedynie te wnioski, które zostały zaakceptowane przez dostawcę oraz te, które zostały odrzucone przez dostawcę, z powodów formalno-prawnych.

Sytuację, gdy klient rezygnuje z prowadzenia podstawowego rachunku płatniczego, należy traktować tak, jakby wniosek został przez klienta wycofany, w konsekwencji czego wniosek powyższy należy uznać za niebyły. Nie jest konieczne odbieranie od klienta oświadczenia woli o rezygnacji (tematyka związana z obowiązkiem sprawozdawczym dostawcy wobec KNF - została szczegółowo opisana w Wyjaśnieniach w Rozdziale IV: INNE KWESTIE DOTYCZĄCE PODSTAWOWEGO RACHUNKU PŁATNICZEGO, w punkcie 7).

9. Czy wniosek o prowadzenie podstawowego rachunku płatniczego złożony kilkakrotnie przez tego samego klienta podlega obowiązkowi raportowania do Komisji Nadzoru Finansowego?

W sytuacji, gdy klient kilkakrotnie składa wniosek o prowadzenie podstawowego rachunku płatniczego (co jest możliwe np. w przypadku składania wniosku przez bankowość elektroniczną), dostawca nie ma obowiązku raportowania każdego z tych wniosków. Obowiązek raportowania dotyczy wniosków zaakceptowanych bądź odrzuconych przez dostawcę z przyczyn wskazanych przez przepisy.

Warto, ponadto wskazać, iż posłużenie się przez klienta dokumentem tożsamości, takim jak dowód osobisty, który widnieje jako zastrzeżony w Systemie Dokumenty Zastrzeżone stanowi przesłankę odmowy otwarcia podstawowego rachunku płatniczego, określoną w art. 59ic ust. 7 pkt 3 u.u.p. - tj. sytuacja, kiedy klient nie posiada ważnego dokumentu potwierdzającego jego tożsamość.

Dostawca ma prawo odrzucić wniosek, który był kompletny i poprawny, jednak zaszła ustawowa przesłanka do odmowy zawarcia umowy. Ustawowe przesłanki do odmowy określa art. 59ic ust. 6 (obligatoryjne) i ust. 7 (fakultatywne) u.u.p. oraz przepisy ustaw szczególnych, np. art. 4 ustawy FATCA i art. 57 ustawy CRS) (patrz też dokument interpretacyjny ZBP "Wspólny opis procesów dla ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami oraz regulacji FATCA").

V. USŁUGI REPREZENTATYWNE

1. W jakim terminie Minister Rozwoju i Finansów powinien wydać rozporządzenie określające wykaz usług reprezentatywnych?

Ustawa PAD nie określa terminu, w którym minister właściwy do spraw instytucji finansowych powinien wydać rozporządzenie na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p. Zgodnie z przedmiotową delegacją, rozporządzenie to powinno określać wykaz usług reprezentatywnych obejmujących co najmniej dziesięć, jednak nie więcej niż dwadzieścia usług powiązanych z rachunkiem płatniczym najczęściej wykorzystywanych przez konsumentów na krajowym rynku, za korzystanie z których przynajmniej jeden dostawca prowadzący działalność na terytorium RP pobiera opłatę, oraz definicje związane z ww. usługami.

Informacja ta jest istotna ze względu na obowiązek stosowania przez dostawców pojęć i definicji z wykazu usług reprezentatywnych. Jednakże, biorąc pod uwagę art. 14 ustawy PAD, dostawcy mają 18 miesięcy od dnia wejścia w życie tej ustawy na dostosowanie się do nowych obowiązków związanych ze stosowaniem pojęć i definicji określonych w wykazie usług reprezentatywnych.

Minister właściwy do spraw instytucji finansowych wydał rozporządzenie z dnia 14 lipca 2017 r. w sprawie wykazu usług reprezentatywnych powiązanych z rachunkiem płatniczym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1437; dalej: rozporządzenie MF), które weszło w życie 11 sierpnia 2017 r.

2. Od jakiego terminu zacznie obowiązywać wykaz usług reprezentatywnych zaktualizowany na skutek przeprowadzenia oceny jego aktualności przez KNF oraz jaki będzie okres na dostosowanie się do zmian po stronie dostawców?

Zgodnie z art. 14f ust. 3 u.u.p., KNF, co 4 lata, dokonuje oceny aktualności wykazu usług reprezentatywnych określonego w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw instytucji finansowych na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p. i przekazuje ministrowi właściwemu do spraw instytucji finansowych informację o usługach powiązanych z rachunkiem płatniczym, reprezentatywnych w danym okresie dla krajowego rynku.

Aktualizacja ww. wykazu będzie mogła nastąpić w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw instytucji finansowych, zgodnie z podstawą ustawową określoną w art. 14f ust. 1 u.u.p. W związku z tym, okres na dostosowanie się dostawców do nowych przepisów powinien zostać określony w przepisach tego rozporządzenia.

3. Czy dopuszczalne jest posługiwanie się skróconą nazwą usługi reprezentatywnej, jeżeli została ona wyjaśniona w innym dokumencie (np. w regulaminie)?

Z zastrzeżeniem przepisów, które wyraźnie zobowiązują dostawcę do używania w określonych dokumentach czy informacjach pełnych nazw usług reprezentatywnych, wprowadzenie skrótu nazwy usługi reprezentatywnej należy uznać za dopuszczalne, w przypadku gdy jest on wyjaśniony w sposób przejrzysty oraz nie wprowadzający klienta w błąd, np. "kredyt w rachunku płatniczym zwany dalej (...)".

Należy więc pamiętać, że według art. 20b ust. 4 i art. 32c ust. 2 u.u.p., dostawca może w dokumencie dotyczącym opłat i zestawieniu opłat posługiwać się nazwami handlowymi w odniesieniu do usług zawartych w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p., jeżeli nazwy te stanowią jedynie uzupełnienie pojęć zawartych w tym wykazie i definicji określonych w tych przepisach. Ponadto, zgodnie z brzmieniem zapisów z art. 32d ust. 1 u.u.p. w informacjach handlowych i reklamowych kierowanych do konsumentów oraz postanowieniach umów zawieranych z konsumentami dostawca jest obowiązany posługiwać się pojęciami zawartymi w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p. i definicjami określonymi w tych przepisach, jeżeli odnoszą się do tych usług.

Dodatkowo, trzeba zaznaczyć, że nie należy posługiwać się skróconymi nazwami usług reprezentatywnych w tabeli opłat i prowizji, w której należy podać pełną nazwę danej usługi reprezentatywnej - aby nie wprowadzić klienta w błąd. Dopuszczalne jest wprowadzenie w TOiP słowniczka usług reprezentatywnych z określeniem ich nazw handlowych.

4. Jak należy rozumieć definicję polecenia przelewu SEPA z § 2 pkt 3 rozporządzenia MF?

Według definicji zawartej w § 2 pkt 3 rozporządzenia MF, polecenie przelewu SEPA jest to usługa inicjowana przez płatnika polegająca na umożliwieniu przekazania środków pieniężnych w euro z rachunku płatniczego płatnika na rachunek płatniczy odbiorcy, jeżeli obaj dostawcy lub jeden z dostawców wykonują działalność na obszarze jednolitego obszaru płatności w euro (SEPA).

Taka definicja, rozumiana literalnie oznacza, że poleceniem przelewu SEPA jest także polecenie przelewu w euro, jeżeli jeden z dostawców wykonuje działalność poza obszarem jednolitego obszaru płatności w euro (SEPA), czyli np. w Stanach Zjednoczonych. Warto zauważyć, że art. 1 ust. 1 rozporządzenia PE i Rady (UE) Nr 260/2012 z dnia 14 marca 2012 r. ustanawiającego wymogi techniczne i handlowe w odniesieniu do poleceń przelewu i poleceń zapłaty w euro oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 924/2009 (Dz. U.UE.L.2012.94.22 z dnia 2012.03.30) stanowi, że regulacja ta znajduje zastosowanie do transakcji polecenia przelewu w euro w Unii, w przypadku gdy zarówno dostawca usług płatniczych płatnika, jak i dostawca usług płatniczych odbiorcy znajdują się w Unii, lub w przypadku gdy jedyny dostawca usług płatniczych uczestniczący w transakcji płatniczej znajduje się w Unii.

Należy zauważyć, że definicja zamieszczona w rozporządzeniu MF jest oczywiście sprzeczna z przepisami rozporządzenia PE i Rady Nr 260/2012. Ponadto, wykładnia literalna treści § 2 pkt 3 rozporządzenia MF prowadzi do nielogicznych wniosków, sprzecznych z podstawowymi założeniami ustanowienia jednolitego obszaru płatności w euro (SEPA), które wskazują na konieczność stworzenia zintegrowanego rynku płatności elektronicznych w euro, w celu zapewnienia właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego Unii Europejskiej. Polecenie przelewu SEPA powinno więc odnosić się wyłącznie do dostawców z jednolitego obszaru płatności w euro (SEPA). Jest to rozumienie powszechnie przyjęte w prawie wspólnotowym oraz w obrocie bankowym, zarówno krajowym jak i europejskim.

Powyższe wskazuje na to, iż w treści przedmiotowego przepisu znajduje się oczywista omyłka legislacyjna. Dlatego należy ten przepis rozumieć w ten sposób, że polecenie przelewu SEPA to usługa inicjowana przez płatnika polegająca na umożliwieniu przekazania środków pieniężnych w euro z rachunku płatniczego płatnika na rachunek płatniczy odbiorcy, jeżeli obaj dostawcy lub jedyny dostawca wykonują działalność na obszarze jednolitego obszaru płatności w euro (SEPA).

5. Jak należy rozumieć definicję polecenia przelewu z § 2 pkt 2 rozporządzenia MF?

Obecna definicja polecenia przelewu zamieszczona w § 2 pkt 2 rozporządzenia MF wyłącza z zakresu tej usługi polecenie przelewu wewnętrznego, polecenie przelewu SEPA i polecenie przelewu w walucie obcej. Należy zwrócić uwagę, że powoduje to niezgodność definicji polecenia przelewu zawartej w rozporządzeniu MF z definicją polecenia przelewu określoną w ustawie o usługach płatniczych. Ta ostatnia, zamieszczona w art. 3 ust. 4 u.u.p., obejmuje bowiem także polecenie przelewu wewnętrznego, polecenie przelewu SEPA i polecenie przelewu w walucie obcej. Również rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2018/32 z dnia 28 września 2017 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/92/UE w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących ujednoliconej terminologii unijnej w zakresie najbardziej reprezentatywnych usług powiązanych z rachunkiem płatniczym (Dz. U.UE.L.2018.6.3 z dnia 2018.01.11) nie zawiera rozróżnienia poszczególnych rodzajów polecenia przelewu.

Powyższe powoduje, że pojawia się wątpliwość, w jakiej sytuacji polecenie przelewu należy rozumieć jako polecenie przelewu w rozumieniu rozporządzenia MF, a w jakiej - jako polecenie przelewu w rozumieniu ustawy o usługach płatniczych. Przesądzenie tej kwestii rodzi określone implikacje. Przykładowo, nie jest bez znaczenia, którą definicję należy stosować odczytując przepisy o podstawowym rachunku płatniczym. Według art. 59ie ust. 2 u.u.p., dostawca może pobierać opłaty za wykonanie krajowych poleceń przelewu po wykonaniu w ciągu miesiąca 5 takich transakcji zlecanych przez konsumenta. Opłaty te nie mogą być wyższe od opłat najczęściej stosowanych przez danego dostawcę przez ostatnie 12 miesięcy w odniesieniu do transakcji polecenia przelewu powiązanych z jakimkolwiek rachunkiem płatniczym oferowanym przez tego dostawcę. Jednocześnie, art. 59ie ust. 5 u.u.p. zakazuje pobierania od konsumenta opłat za wykonanie krajowych poleceń przelewu związanych z prowadzeniem podstawowego rachunku płatniczego innych niż opłaty, o których mowa w art. 59ie ust. 2 u.u.p.

W świetle powyższych przepisów, gdyby rozumieć polecenie przelewu wąsko (zgodnie z rozporządzeniem MF), należałoby uznać, że dostawca nie może pobierać żadnych opłat (tj. również po przekroczeniu limitu 5 transakcji w miesiącu) za wykonanie krajowych poleceń przelewu związanych z prowadzeniem podstawowego rachunku płatniczego, które stanowią polecenie przelewu SEPA, polecenie przelewu wewnętrznego oraz polecenie przelewu w walucie obcej. Dodatkowo, wykonanie polecenia przelewu SEPA, polecenia przelewu wewnętrznego czy polecenia przelewu w walucie obcej nie zmniejszałoby liczby pozostałych w danym miesiącu transakcji polecenia przelewu dokonywanych bezpłatnie w ramach limitu 5 bezpłatnych transakcji w miesiącu.

Należy uznać, że do podstawowego rachunku płatniczego i do zasad pobierania opłat związanych z prowadzeniem tego rachunku należy stosować szerszą definicję polecenia przelewu określoną w art. 3 ust. 4 u.u.p., ponieważ zasady te są uregulowane na poziomie przepisów ustawowych, czyli wyższych rangą od przepisów rozporządzenia. Oznacza to, że polecenia przelewu, w tym przelew wewnętrzny, przelew SEPA, przelew w walucie obcej, jeżeli będą to transakcje krajowe, będą podlegać zasadom z art. 59ie ust. 2 u.u.p., czyli mogą być odpłatne po przekroczeniu limitu 5 bezpłatnych transakcji w miesiącu. Do limitu należy wliczać krajowe transakcje przelewu (w tym wewnętrzne, SEPA i w walucie obcej). Natomiast, polecenia przelewu będące transakcją transgraniczną (w tym SEPA i w walucie obcej) podlegają pod art. 59ie ust. 5 u.u.p. i mogą być odpłatne.

Warto zwrócić uwagę, że obowiązki informacyjne dostawców m.in. w zakresie przekazywania konsumentom dokumentu dotyczącego opłat czy zestawienia opłat również regulują przepisy ustawowe, które jednocześnie odwołują się do pojęć ustalonych w rozporządzeniu MF i nakazują posługiwanie się tymi pojęciami właśnie w ww. dokumentach informacyjnych. Jednocześnie, obowiązki informacyjne dotyczą również konsumentów korzystających z podstawowego rachunku płatniczego. Dualizm definicji może być więc mylący dla konsumentów, co ma istotne znaczenie w szczególności w kontekście znajomości zasad odpłatności za poszczególne usługi.

6. Jak w świetle poszczególnych definicji usług reprezentatywnych z rozporządzenia MF należy nazwać przelew podatku do urzędu skarbowego?

Wymaga zaznaczenia, że ani u.u.p. ani rozporządzenie MF nie wyróżniają polecenia przelewu podatku jako odrębnego typu transakcji płatniczej. W związku z tym, należy ten rodzaj przelewu traktować jak zwykłe polecenie przelewu i stosować do niego zasady wprowadzone dla zwykłego polecenia przelewu. W szczególności, zgodnie z art. 59ie ust. 2 u.u.p., polecenie przelewu podatku do urzędu skarbowego powinno być uwzględniane przy obliczaniu limitu transakcji płatniczych, które konsument może wykonać w ciągu miesiąca bezpłatnie w ramach podstawowego rachunku płatniczego.

7. Jeżeli dostawca świadczy usługę, która obejmuje tylko część funkcjonalności wymienionych w definicji usługi bankowości elektronicznej, to czy oznacza to, że usługa świadczona przez dostawcę nie jest usługą bankowości elektronicznej, oraz że, aby mogła być tak określana, powinna zostać uzupełniona o brakujące funkcjonalności?

Według § 2 pkt 19 rozporządzenia MF, usługa bankowości elektronicznej to usługa polegająca na dostępie do rachunku płatniczego przez Internet, umożliwiająca sprawdzenie salda rachunku płatniczego, zmianę limitów dla płatności bezgotówkowych i transakcji dokonywanych przy użyciu karty debetowej lub złożenie innego rodzaju dyspozycji do rachunku. Przedmiotową definicję można rozpisać w następujący sposób:

Usługa bankowości elektronicznej:

Powyższe rozpisanie definicji pomaga zauważyć, że usługa jest bankowością elektroniczną, jeżeli zapewnia obie funkcjonalności wskazane w punkcie 1 i 2 powyżej (łącznie - spójnik "i" oznacza koniunkcję). Natomiast funkcjonalność wskazana w punkcie 2 powyżej jest zapewniona, jeżeli usługa umożliwia korzystanie przynajmniej z jednej funkcjonalności spośród wymienionych w lit. a-c (alternatywa łączna "lub").

Zatem, usługą bankowości elektronicznej będzie np. taka, która polega na dostępie do rachunku płatniczego przez Internet i umożliwia jedynie sprawdzenie salda. Dostawca nie musi zapewniać wszystkich ww. funkcjonalności (pkt 2 lit. a-c). Dodatkowo, ze względu na określenie funkcjonalności z punktu 2 lit. c powyżej jako "złożenie innego rodzaju dyspozycji do rachunku", usługą bankowości elektronicznej będzie usługa, która polega na dostępie do rachunku płatniczego przez Internet i umożliwia złożenie jakiejkolwiek dyspozycji do rachunku. Oznacza to, że dostawca nie musi uzupełniać świadczonej usługi polegającej np. na dostępie do rachunku płatniczego przez Internet oraz sprawdzeniu salda rachunku płatniczego o funkcjonalność zmiany limitów dla płatności bezgotówkowych i transakcji dokonywanych przy użyciu karty debetowej, aby móc określać tę usługę mianem usługi bankowości elektronicznej.

W kontekście definicji usługi bankowości elektronicznej warto również odnieść się do definicji usługi bankowości telefonicznej, która znajduje się w § 2 pkt 18 rozporządzenia MF. Jest ona określona jako usługa polegająca na dostępie do rachunku płatniczego przez telefon za pośrednictwem infolinii dostawcy, umożliwiająca w szczególności sprawdzenie salda rachunku płatniczego lub złożenie innego rodzaju dyspozycji do rachunku. Innymi słowy, usługa ta:

Dostawca, który chce nazywać świadczoną usługę mianem usługi bankowości telefonicznej musi w jej ramach zapewnić dostęp do rachunku płatniczego przez telefon za pośrednictwem infolinii dostawcy oraz umożliwiać jednocześnie skorzystanie z jakiejkolwiek funkcjonalności świadczonej w ramach otwarcia, prowadzenia lub zamknięcia rachunku płatniczego. Ze względu na określenie "w szczególności", może, ale nie musi to być funkcjonalność sprawdzenia salda rachunku płatniczego lub złożenie innego rodzaju dyspozycji do rachunku.

8. Jeżeli dostawca świadczy usługę, która obejmuje więcej funkcjonalności niż wymienione w definicji usługi bankowości elektronicznej, to czy oznacza to, że usługa świadczona przez dostawcę nie jest usługą bankowości elektronicznej, oraz że, aby mogła być tak określana, powinna zostać zawężona jedynie do funkcjonalności wymienionych w definicji?

Biorąc pod uwagę definicję usługi bankowości elektronicznej z § 2 pkt 19 rozporządzenia MF, rozpisaną w punkcie powyżej, należy uznać, że dostawca nie powinien używać określenia "usługa bankowości elektronicznej" dla oznaczenia usługi, która obejmuje szerszy zakres funkcjonalności niż wymienione w przedmiotowej definicji. W przeciwnym razie, dostawca mógłby narazić się na zarzut wprowadzania w błąd co do zakresu świadczonych usług. W szczególności, jeżeli świadczona przez dostawcę usługa obejmuje dostęp do rachunku płatniczego przez Internet, złożenie dyspozycji do tego rachunku oraz inną funkcjonalność, która nie da się zakwalifikować jako złożenie dyspozycji do rachunku, np. dostęp tym samym kanałem do informacji o innym niż rachunek płatniczy produkcie (ubezpieczeniowym czy kredytowym), to nie powinna ona być określana jako usługa bankowości elektronicznej.

Usługa obejmująca usługę bankowości elektronicznej (czyli dostęp do rachunku płatniczego przez Internet oraz złożenie dyspozycji do tego rachunku), a także dodatkowo inne funkcjonalności niż wynikające z definicji z § 2 pkt 19 rozporządzenia MF (np. dostęp tym samym kanałem do innych produktów niż rachunek płatniczy), która jest objęta jedną umową dotyczącą dostępu do systemu bankowości elektronicznej, może zostać określona przykładowo jako "usługa bankowości internetowej" z wyjaśnieniem, że obejmuje ona usługę bankowości elektronicznej (zdefiniowaną zgodnie z rozporządzeniem MF) oraz usługę dostępu do innego produktu.

Powyższe należy odnieść również do usługi bankowości telefonicznej.

9. Czy do definicji polecenia przelewu w walucie obcej zamieszczonej w rozporządzeniu MF ma zastosowanie definicja krajowej transakcji płatniczej z art. 2 pkt 16a u.u.p.?

Zgodnie z definicją zamieszczoną w § 2 pkt 5 rozporządzenia MF, polecenie przelewu w walucie obcej to usługa inicjowana przez płatnika polegająca na umożliwieniu przekazania środków z krajowego rachunku płatniczego płatnika u dostawcy na krajowy rachunek płatniczy odbiorcy u dostawcy w walucie innej niż złoty oraz euro.

Natomiast, według art. 2 pkt 16a u.u.p., przez krajową transakcję płatniczą należy rozumieć transakcję płatniczą, w przypadku której dostawca płatnika i dostawca odbiorcy prowadzą działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w tym krajową transakcję płatniczą w rozumieniu art. 2 pkt 9 rozporządzenia (UE) 2015/751 (patrz też punkt III.1.b. Wyjaśnień).

Ponieważ polecenie przelewu w walucie obcej jest dokonywane pomiędzy krajowymi rachunkami płatniczymi, przez które należy rozumieć rachunki płatnicze prowadzone przez dostawców prowadzących działalność na terytorium RP, trzeba przyjąć, że polecenie przelewu w walucie obcej stanowi krajową transakcję płatniczą i, według rozporządzenia MF, odnosi się ono tylko do przelewów wykonywanych w RP.

10. Czy do wykazu usług reprezentatywnych należy stosować rozporządzenie MF czy rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2018/32 z dnia 28 września 2017 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/92/UE w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących ujednoliconej terminologii unijnej w zakresie najbardziej reprezentatywnych usług powiązanych z rachunkiem płatniczym (Dz. U.UE.L. 2018.6.3 z dnia 2018.01.11)?

W chwili obecnej obowiązują dwa równoległe akty prawne, które określają wykaz i definicje najbardziej reprezentatywnych usług powiązanych z rachunkiem płatniczym. Są to:

- rozporządzenie MF oraz

- rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 2018/32 z dnia 28 września 2017 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/92/UE w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących ujednoliconej terminologii unijnej w zakresie najbardziej reprezentatywnych usług powiązanych z rachunkiem płatniczym (Dz. U.UE.L.2018.6.3 z dnia 2018.01.11).

Obie wskazane regulacje, mimo że dotyczą tej samej materii, zawierają odmienne przepisy. Stąd pojawia się pytanie, który z ww. aktów prawnych należy stosować, jeżeli zachodzi sprzeczność między nimi.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że art. 14f ust. 1 u.u.p. zawierający ustawowe upoważnienie do wydania rozporządzenia MF stanowi implementację art. 3 dyrektywy PAD, który zobowiązuje państwa członkowskie do publikacji wykazu usług reprezentatywnych powiązanych z rachunkiem płatniczym. Przepis ten określa procedurę sporządzenia tego wykazu, przewidując, że w pierwszej kolejności państwa członkowskie sporządzają wstępny wykaz co najmniej 10 i nie więcej niż 20 najbardziej reprezentatywnych usług powiązanych z rachunkiem płatniczym i podlegających opłacie, oferowanych przez przynajmniej jednego dostawcę usług płatniczych na szczeblu krajowym (art. 3 ust. 1). Następnie, państwa członkowskie przekazują Komisji Europejskiej i Europejskiemu Urzędowi Nadzoru Bankowego (EUNB) do dnia 18 września 2015 r. wstępne wykazy ww. usług (art. 3 ust. 3), na podstawie których EUNB przygotowuje projekty regulacyjnych standardów technicznych ustanawiających ujednoliconą terminologię Unii dla tych usług, które są wspólne przynajmniej dla większości państw członkowskich. EUNB przedstawia Komisji Europejskiej te projekty regulacyjnych standardów technicznych do dnia 18 września 2016 r., a Komisja Europejska jest uprawniona do ich przyjęcia (art. 3 ust. 4). Dopiero wówczas państwa członkowskie włączają ujednoliconą terminologię Unii, przygotowaną zgodnie z opisaną wyżej procedurą, do wstępnego wykazu usług reprezentatywnych i publikują powstały w ten sposób ostateczny wykaz najbardziej reprezentatywnych usług powiązanych z rachunkiem płatniczym niezwłocznie i nie później niż w ciągu trzech miesięcy po wejściu w życie regulacyjnych standardów technicznych (art. 3 ust. 4).

Z powyższego wynika, że rozporządzenie MF powinno obejmować terminologię określoną w regulacyjnych standardach technicznych wydanych przez Komisję Europejską, czyli w ww. rozporządzeniu delegowanym nr 2018/32 z dnia 28 września 2017 r. Potwierdza to również art. 14f ust. 2 u.u.p., który stanowi, że wydając ww. rozporządzenie, minister właściwy do spraw instytucji finansowych uwzględnia m.in. pojęcia i definicje opracowane przez Komisję Europejską.

Rozporządzenie delegowane Komisji Europejskiej nr 2018/32 z dnia 28 września 2017 r. weszło w życie dnia 31 stycznia 2018 r. Zatem, Państwa Członkowskie powinny niezwłocznie i nie później niż do końca kwietnia 2018 r. opublikować ostateczny wykaz usług reprezentatywnych. Oznacza to, że rozporządzenie MF powinno zostać dostosowane do rozporządzenia nr 2018/32 i należałoby oczekiwać na przedmiotowe dostosowanie.

Do momentu wprowadzenia odpowiedniej zmiany rozporządzenia MF, dostawcy powinni stosować rozporządzenie nr 2018/32. Przemawia za tym okoliczność, iż zgodnie z dyrektywą PAD oraz z art. 14f ust. 2 u.u.p., rozporządzenie MF powinno opierać się na treści ww. rozporządzenia Komisji Europejskiej.

11. Jakie są zasady stosowania nazw handlowych w stosunku do usług znajdujących się w wykazie usług reprezentatywnych powiązanych z rachunkiem płatniczym, określonym w rozporządzeniu MF?

Ustawa zobowiązuje dostawców do posługiwania się pojęciami zawartymi w wykazie usług reprezentatywnych, określonym w rozporządzeniu MF, w dokumencie dotyczącym opłat, zestawieniu opłat, w informacjach handlowych i reklamowych kierowanych do konsumentów oraz w postanowieniach umów zawieranych z konsumentami (w tym w inkorporowanych do umów wzorcach umownych - regulaminach, TOiP itp.). Wskazują na to przepisy:

- art. 20a ust. 2 u.u.p.: "Dokument, o którym mowa w ust. 1, zawiera wykaz usług świadczonych przez dostawcę, zawartych w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1, wraz ze związanymi z nimi stawkami opłat, z uwzględnieniem ewentualnych opłat pobieranych w przypadku niewywiązywania się przez konsumenta ze zobowiązań wynikających z umowy o świadczenie tych usług oraz ewentualnej opłaty za wypowiedzenie umowy ramowej, o której mowa w art. 35 ust. 4.".

- art. 20b ust. 2 u.u.p.: "Dostawca udostępnia konsumentowi informacje obejmujące objaśnienia pojęć zawartych w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1. Informacje te są:

- art. 32b ust. 3 u.u.p.: "W zestawieniu opłat dostawca uwzględnia opłaty pobierane w związku z usługami zawartymi w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1. W takim przypadku dostawca posługuje się pojęciami zawartymi w tym wykazie oraz definicjami określonymi w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1.".

- art. 32d ust. 1 zdanie pierwsze u.u.p.: "W informacjach handlowych i reklamowych kierowanych do konsumentów oraz postanowieniach umów zawieranych z konsumentami dostawca jest obowiązany posługiwać się pojęciami zawartymi w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1 i definicjami określonymi w tych przepisach, jeżeli odnoszą się do tych usług.".

Jednocześnie, przepisy określają następujące zasady posługiwania się w dokumencie dotyczącym opłat, zestawieniu opłat, informacjach handlowych i reklamowych kierowanych do konsumentów oraz w postanowieniach umów zawieranych z konsumentami nazwami handlowymi.

W zakresie dokumentu dotyczącego opłat (FiD) - stosuje się art. 20b ust. 4 u.u.p.:

"Dostawca może w dokumencie dotyczącym opłat, o którym mowa w art. 20a ust. 1, posługiwać się nazwami handlowymi w odniesieniu do usług zawartych w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1, jeżeli nazwy te stanowią jedynie uzupełnienie pojęć zawartych w tym wykazie i definicji określonych w tych przepisach.".

W zakresie zestawienia opłat (SoF) - stosuje się art. 20b ust. 4 w zw. z art. 32c ust. 2 u.u.p.:

- art. 32c ust. 2 u.u.p.:

"Do zestawienia opłat stosuje się odpowiednio przepisy art. 20b ust. 1 pkt 1-6 i 9 oraz ust. 4, przy czym dokument ten w górnej części pierwszej strony zawiera oznaczenie "Zestawienie opłat".".

- art. 20b ust. 4 u.u.p.:

"Dostawca może w dokumencie dotyczącym opłat, o którym mowa w art. 20a ust. 1, [tu: zestawieniu opłat] posługiwać się nazwami handlowymi w odniesieniu do usług zawartych w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1, jeżeli nazwy te stanowią jedynie uzupełnienie pojęć zawartych w tym wykazie i definicji określonych w tych przepisach.".

W zakresie informacji handlowych i reklamowych kierowanych do konsumentów oraz postanowień umów zawieranych z konsumentami - stosuje się art. 32d ust. 1 zdanie drugie u.u.p.

"Dostawca może używać nazw handlowych, jeżeli informacja będzie wskazywać odpowiadającą danej nazwie handlowej nazwę usługi uwzględnionej w wykazie usług reprezentatywnych.".

W zakresie wzorców umownych (regulaminy, TOiP) - stosuje się art. 32d ust. 1 zdanie drugie u.u.p., ponieważ postanowienia wzorców są inkorporowane do umów zawieranych z konsumentami. Oznacza to, że dostawca może używać we wzorcach nazw handlowych, jeżeli informacja będzie wskazywać odpowiadającą danej nazwie handlowej nazwę usługi uwzględnionej w wykazie usług reprezentatywnych. Możliwie jest wprowadzenie nazw handlowych w nawiasie obok nazwy z wykazu albo stworzenie słowniczka, w którym zostanie wyjaśnione, jaka nazwa handlowa odpowiada jakiej usłudze z wykazu. Mimo tego, że najczęściej kilka wzorców umownych jest objętych jedną umową, to każdy wzorzec powinien zawierać swój słowniczek (ten sam w każdym wzorcu). W przeciwnym razie dostawca mógłby narazić się na zarzut wprowadzania konsumenta w błąd (np. jeżeli słowniczek byłby tylko w regulaminie, ale już nie w taryfie, konsument czytając taryfę mógłby nie wiedzieć, że w regulaminie znajdują się definicje pojęć z taryfy).

W zakresie bankowości elektronicznej i wyciągów z rachunku - przepisy ustawowe nie określają obowiązku posługiwania się w nich pojęciami zawartymi w wykazie usług reprezentatywnych. Dlatego należy uznać, że w tych systemach i wyciągach dopuszczalne jest posługiwanie się tylko nazwami doprecyzowującymi (handlowymi, np. z nawiasów) - w celu skrócenia i uproszczenia używanych nazw. Użycie w tym wypadku jedynie nazw handlowych nie może jednak wprowadzać konsumenta w błąd. Koniecznie należy dodatkowo zastrzec, że wszelkie zamieszczane w systemach bankowych umowy, regulaminy, TOiP itp. powinny operować pełnymi nazwami usług zgodnymi wykazem usług reprezentatywnych (nazwa z wykazu oraz nazwa handlowa).

Patrz też: punkt VII.8, VIII.3 i IX.2 Wyjaśnień.

12. Czy karta kredytowa (rachunek karty kredytowej) powinna być uznawana za usługę reprezentatywną w rozumieniu rozporządzenia MF?

Rozporządzenie MF zawiera wykaz usług reprezentatywnych obejmujących co najmniej dziesięć, jednak nie więcej niż dwadzieścia usług powiązanych z rachunkiem płatniczym najczęściej wykorzystywanych przez konsumentów na krajowym rynku, za korzystanie z których przynajmniej jeden dostawca prowadzący działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej pobiera opłatę.

Przepis art. 2 pkt 33a u.u.p. definiuje natomiast usługi powiązane z rachunkiem płatniczym wskazując, że są to usługi świadczone w ramach otwarcia, prowadzenia i zamknięcia rachunku płatniczego, w tym usługi płatnicze, które wiążą się z korzystaniem z rachunku płatniczego, transakcje, o których mowa w art. 6 pkt 7 u.u.p., kredyt w rachunku płatniczym oraz przekroczenie salda na rachunku.

Usługi reprezentatywne zawarte w wykazie są zatem usługami świadczonymi w ramach otwarcia, prowadzenia i zamknięcia rachunku płatniczego, w tym usługi płatnicze, które wiążą się z korzystaniem z rachunku płatniczego, transakcje, o których mowa w art. 6 pkt 7 u.u.p., kredyt w rachunku płatniczym oraz przekroczenie salda na rachunku.

W tym kontekście należy zauważyć, że karta kredytowa co prawda nie "korzysta" z zasadniczego rachunku płatniczego klienta, czyli rachunku rozliczeniowego, który jest prowadzony przez dostawcę na podstawie umowy rachunku płatniczego, aczkolwiek karta ta jest powiązana z innym rachunkiem, a mianowicie z rachunkiem technicznym.

Mając na uwadze "Rekomendację Rady Prawa Bankowego i Zespołu ds. Regulacji płatniczych w sprawie wybranych problemów interpretacyjnych ustawy o usługach płatniczych" z dnia 12 czerwca 2012 r. trzeba wskazać, że, jeśli rachunek techniczny pozwala użytkownikowi na zainicjowanie wpłaty środków na ten rachunek lub transferu środków między rachunkami lub wypłaty środków pieniężnych z tego rachunku, to należy traktować taki rachunek jako rachunek płatniczy. W takim wypadku karta kredytowa powiązana z tym rachunkiem będzie usługą powiązaną z rachunkiem płatniczym i będzie mogła zostać określona jako usługa reprezentatywna. Wówczas do rachunku karty kredytowej znajdą zastosowanie przepisy dotyczące rachunku płatniczego, w szczególności art. 20a i 20b oraz 32b i 32c u.u.p. Weryfikacja okoliczności czy rachunek karty kredytowej stanowi rachunek płatniczy powinna następować na tle konkretnych funkcjonalności karty kredytowej (np. czy możliwe jest nadpłacanie środków na karcie).

Warto zwrócić uwagę, że jako usługa reprezentatywna w § 2 pkt 14 rozporządzenia MF została wskazana obsługa karty kredytowej rozumiana jako usługa umożliwiająca płatnikowi korzystanie z karty płatniczej, o której mowa w art. 2 pkt 15a u.u.p., jeżeli kwota każdej transakcji dokonanej przy użyciu karty pomniejsza ustalony limit kredytowy. Natomiast, w rozporządzeniu delegowanym KE nr 2018/32 z dnia 28 września 2017 r. uzupełniającym dyrektywę PE i Rady nr 2014/92/UE w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących ujednoliconej terminologii unijnej w zakresie najbardziej reprezentatywnych usług powiązanych z rachunkiem płatniczym jedną z usług reprezentatywnych jest użytkowanie karty kredytowej, przy którym uprawniony podmiot wydaje kartę płatniczą powiązaną z rachunkiem płatniczym klienta, umożliwiającą wykonywanie transakcji płatniczych w ciężar środków udostępnionych z tytułu kredytu. Pełna kwota transakcji dokonanych przy użyciu karty kredytowej w uzgodnionym okresie jest pobierana w całości lub w części z rachunku płatniczego klienta w określonym dniu. Umowa o kredyt zawarta między podmiotem a klientem określa, czy od klienta zostaną pobrane odsetki za kredyt.

VI. PORÓWNYWARKA OFERT

1. Jak należy rozumieć znajdujące się w art. 14g ust. 1 pkt 3 lit. b u.u.p. pojęcie "placówki"?

Przepis art. 14g ust. 1 pkt 3 lit. b u.u.p. zobowiązuje podmiot prowadzący stronę internetową porównującą oferty dostawców usług płatniczych prowadzących rachunki płatnicze, która m.in. porównuje dostawców pod względem dostępu do gotówki w zakresie liczby i lokalizacji placówek znajdujących się na terytorium RP, w których konsument może dokonywać wypłaty gotówki bez opłat, do zamieszczenia na tej stronie internetowej stosownego oświadczenia oraz do przekazania określonych informacji KNF. Do prawidłowego wykonania tego obowiązku niezbędne jest ustalenie, co ustawodawca rozumie pod pojęciem "placówki".

Ustawa o usługach płatniczych nie zawiera definicji placówki. Trzeba zwrócić uwagę, że pojęcie to występuje nie tylko w art. 14g ust. 1 pkt 3 lit. b u.u.p., ale także w art. 6 pkt 11 lit. a, art. 14g ust. 2, art. 20b ust. 3, art. 59ic, art. 59ie ust. 4 i art. 59ik ust. 3 u.u.p. Przykładowo, art. 14g ust. 2 u.u.p. nakazuje, przy dokonywaniu oceny, czy internetowa porównywarka ofert zawiera ofertę rachunków płatniczych obejmującą powyżej 50% ofert występujących na rynku usług płatniczych na terytorium RP, uwzględniać dostawców posiadających przynajmniej jedną placówkę na terytorium każdego województwa. Natomiast, art. 20b ust. 3 u.u.p. wskazuje, że dostawca udostępnia konsumentom, nieodpłatnie, dokument dotyczący opłat, o którym mowa w art. 20a ust. 1 u.u.p., oraz odrębny dokument, o którym mowa w ust. 2 pkt 2 u.u.p., w swoich placówkach, w godzinach pracy dostawcy, oraz na swojej stronie internetowej, a na wniosek konsumenta także w postaci papierowej albo elektronicznej.

Kontekst użycia pojęcia "placówka" w ww. przepisach uzasadnia jego szerokie rozumienie, tj. zarówno jako oddziału dostawcy, jak i jako jego placówki agencyjnej, a nie jedynie jako oddziału dostawcy. Taka interpretacja jest spójna z celem wskazanych przepisów. W szczególności, z punktu widzenia konsumenta istotne jest, aby pojęcie to obejmowało także placówkę agencyjną, ponieważ, podobnie jak w oddziale, będzie on w niej mógł dokonywać wypłat gotówki. Jednocześnie, konsument może nie odróżniać formy prawnej, w jakiej prowadzona jest placówka dostawcy.

VII. DOKUMENT DOTYCZĄCY OPŁAT

1. Jaki okres powinien upłynąć pomiędzy przekazaniem konsumentowi dokumentu dotyczącego opłat a zawarciem umowy o prowadzenie rachunku płatniczego?

Przed zawarciem umowy o prowadzenie rachunku płatniczego dostawca przekazuje konsumentowi, z odpowiednim wyprzedzeniem, w postaci papierowej albo elektronicznej, dokument dotyczący opłat pobieranych z tytułu usług świadczonych w związku z prowadzeniem rachunku płatniczego, w celu umożliwienia konsumentowi porównania ofert dostawców prowadzących rachunki płatnicze (art. 20a ust. 1 u.u.p.).

Ponieważ ustawa nie określa dokładnego terminu wyprzedzenia, oceniając, jakie wyprzedzenie będzie w danej sytuacji właściwe, należy uwzględnić cel przekazania dokumentu dotyczącego opłat, tj. umożliwienie konsumentowi porównania ofert dostawców prowadzących rachunki płatnicze. Zatem, odpowiednie wyprzedzenie powinno zapewniać konsumentowi czas na zapoznanie się z opłatami wskazanymi w dokumencie dotyczącym opłat i ich porównanie z ofertami innych dostawców. Bank powinien zadbać o to, by móc wykazać, iż dopełnił ww. obowiązku. Możliwe jest w tym celu przyjęcie oświadczenia konsumenta, że otrzymał on dokument w czasie umożliwiającym mu zapoznanie się z opłatami i ich porównanie z innymi ofertami.

2. Czy wyciąg z taryfy opłat przekazywany klientowi przy zawarciu umowy powinien zawierać wszystkie opłaty właściwe dla danej umowy, w tym także opłaty za usługi reprezentatywne zamieszczone w dokumencie dotyczącym opłat?

Wyciąg z taryfy opłat przekazywany klientowi przy zawarciu umowy powinien zawierać wszystkie opłaty właściwe dla danej umowy, w tym także opłaty za usługi reprezentatywne zamieszczone w dokumencie dotyczącym opłat. Będzie on powtarzał informacje przedstawione w dokumencie dotyczącym opłat, jednakże bez nich mógłby zostać uznany za niekompletny, a tym samym za wprowadzający w błąd przez pominięcie istotnych informacji dotyczących umowy.

Dla odróżnienia dokumentu dotyczącego opłat od wyciągu z taryfy opłat, należy odczytywać razem art. 20b ust. 1 pkt 7 u.u.p. i art. 20b ust. 1 pkt 8 u.u.p., które stanowią, że dokument dotyczący opłat w górnej części pierwszej strony zawiera oznaczenie: "Dokument dotyczący opłat z tytułu usług związanych z rachunkiem płatniczym" oraz zawiera informację, że podane są w nim opłaty za najbardziej reprezentatywne usługi powiązane z rachunkiem płatniczym, a pełne informacje dotyczące wszystkich usług świadczonych oraz związanych z nimi opłat w ramach umowy ramowej będą przekazywane zgodnie z art. 27 u.u.p. (Co do brzmienia tytułu dokumentu dotyczącego opłat - patrz: punkt VII.15 Wyjaśnień),

Dokument dotyczący opłat stanowi dokument odrębny w stosunku do innych dokumentów przekazywanych konsumentowi przed zawarciem umowy o prowadzenie rachunku płatniczego (art. 20b ust. 1 u.u.p.) i powinien być przekazywany w postaci papierowej albo elektronicznej (art. 20a ust. 1 u.u.p.). Zasady udostępniania przedmiotowego dokumentu zostały określone w art. 20b ust. 3 u.u.p. Powinien on być udostępniony konsumentom przez dostawcę, nieodpłatnie, w jego placówkach, w godzinach jego pracy, oraz na jego stronie internetowej. Na wniosek konsumenta dokument dotyczący opłat musi zostać udostępniony także w postaci papierowej albo elektronicznej. W związku z powyższym, w stosunku do przedmiotowego dokumentu nie jest wymagane dopełnienie trybu z art. 26 ust. 1 u.u.p. (czyli przekazanie go w postaci papierowej lub na innym trwałym nośniku informacji, a pocztą elektroniczną tylko na wniosek użytkownika). Potwierdza to także art. 20b ust. 1 pkt 8 u.u.p., który stanowi, że dokument dotyczący opłat zawiera informację, że podane są w nim opłaty za najbardziej reprezentatywne usługi powiązane z rachunkiem płatniczym, a pełne informacje dotyczące wszystkich usług świadczonych oraz związanych z nimi opłat w ramach umowy ramowej będą przekazywane zgodnie z art. 27 u.u.p.

Należy ponadto zauważyć, że zmiana opłat za usługi reprezentatywne będzie powodowała nie tylko konieczność zmiany taryfy opłat w trybie zmiany wzorca umownego (art. 29 u.u.p.), ale także konieczność przekazania konsumentowi uaktualnionego dokumentu dotyczącego opłat (nie tylko zmian w tym dokumencie). Trzeba tutaj zwrócić uwagę na art. 29 ust. 7 u.u.p., zgodnie z którym, w przypadku gdy zmiana dotyczy opłaty za usługę zawartą w wykazie usług reprezentatywnych, dostawca przekazuje konsumentowi, z którym zawarł umowę obejmującą świadczenie tej usługi, uaktualniony dokument dotyczący opłat, o którym mowa w art. 20a ust. 1 u.u.p. W związku z odesłaniem w art. 29 ust. 7 u.u.p. do art. 20a u.u.p. należy przyjąć, że zaktualizowany dokument dotyczący opłat trzeba przekazywać w trybie przewidzianym dla samego dokumentu dotyczącego opłat (art. 20a u.u.p.), a nie w trybie zmiany wzorca umowy.

Zaktualizowany dokument dotyczący opłat należy przekazywać także konsumentom związanym z dostawcą umową zawartą przed wejściem w życie ustawy PAD. Ustawa ta nie zawiera w tym zakresie żadnych przepisów przejściowych, co oznacza konieczność postępowania zgodnie z ogólną zasadą działania nowego prawa wprost 8 . Jednocześnie, trzeba zauważyć, że - stosując się do ww. zasady - dostawca nie ma możliwości przekazania konsumentom związanym z nim umową zawartą przed wejściem w życie ustawy PAD dokumentu dotyczącego opłat przed zawarciem tej umowy.

3. Co oznacza zawarty w art. 20a ust. 2 u.u.p. obowiązek podania w dokumencie dotyczącym opłat "stawek opłat"?

Przepis art. 20a ust. 2 u.u.p. wskazuje, że dokument dotyczący opłat zawiera wykaz usług świadczonych przez dostawcę, zawartych w wykazie usług reprezentatywnych, wraz ze związanymi z nimi stawkami opłat, z uwzględnieniem ewentualnych opłat pobieranych w przypadku niewywiązywania się przez konsumenta ze zobowiązań wynikających z umowy o świadczenie tych usług. Niejednokrotnie zdarza się, że dostawcy określają dla danej usługi opłatę, ale w razie spełnienia ustalonych warunków (np. w przypadku określonej transakcyjności) opłata ta nie jest pobierana. Należy się zatem zastanowić, jak przedstawić takie informacje w dokumencie dotyczącym opłat, aby były one pełne. W takich sytuacjach wskazanie samej stawki opłaty nie będzie bowiem wystarczające dla pełnej świadomości konsumenta.

W celu zapewnienia konsumentowi kompletnej informacji w przedmiocie opłat za usługi reprezentatywne, zamieszczone w dokumencie dotyczącym opłat stawki opłat powinny być powiązane z taryfą opłat. W przypadku gdy stawka opłaty uzależniona jest od spełnienia przez klienta określonych warunków (np. niższa stawka miesięcznej opłaty za kartę płatniczą przy dokonaniu powyżej 5 transakcji tą kartą miesięcznie), informacja na ten temat powinna znaleźć się zarówno w taryfie jak i w dokumencie dotyczącym opłat. Według art. 7 ust. 4 i 5 rozporządzenia KE (UE) 2018/34 z dnia 28 września 2017 r. ustanawiającego wykonawcze standardy techniczne w odniesieniu do ujednoliconego formatu dokumentu dotyczącego opłat i jego wspólnego symbolu zgodnie z dyrektywą PE i Rady 2014/92/UE, w przypadku naliczania odrębnych opłat co najmniej jednym ze wskazanych poniżej sposobów dostawcy usług płatniczych powinni umieścić w kolumnie "Opłata" dla danej usługi, w osobnym wierszu, opis każdego przypadku naliczenia opłaty oraz odpowiedniego kanału lub warunku ("rodzaje opłat"):

Jeżeli sposób naliczania opłat zależy od kombinacji kilku rodzajów opłat, np. opłaty różnią się w zależności od kanału, a następnie dzieli się je na odrębne grupy na podstawie kryterium osiągnięcia lub nieosiągnięcia kwoty progowej, dostawcy usług płatniczych powinni stosować przepisy ust. 4 i dodatkowo podawać opis każdego dodatkowego rodzaju opłaty, z wyrównaniem do prawej strony.

Tym niemniej, trzeba uznać, że, jeżeli opłata znajduje się w taryfie opłat, ale została zniesiona lub obniżona na mocy określonej promocji, to informacja na ten temat nie wchodzi w zakres art. 20a ust. 2 u.u.p.

Dodatkowo, niejasne jest, jakiego rodzaju opłaty mieszczą się w określeniu "z uwzględnieniem ewentualnych opłat pobieranych w przypadku niewywiązania się przez konsumenta ze zobowiązań wynikających z umowy o świadczenie tych usług". Należy uznać, że nie obejmuje ono odsetek za opóźnienie czy kar umownych. Odsetki za opóźnienie, w odróżnieniu od opłat, mają charakter akcesoryjny w stosunku do świadczenia głównego (art. 481 k.c.). Natomiast, kary umowne wiążą się ze swej istoty z wystąpieniem określonej szkody z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 483 k.c.). W konsekwencji, należy uznać, że ani odsetki za opóźnienie ani kary umowne nie stanowią opłat za niewywiązanie się ze zobowiązania. Tym samym, do tej kategorii należy zaliczyć inne rodzaje świadczeń. Jednakże, trzeba zwrócić uwagę, że w praktyce trudno jest je zidentyfikować, co może oznaczać, że w przypadku większości dostawców kategoria opłat pobieranych w przypadku niewywiązania się przez konsumenta ze zobowiązań wynikających z umowy o świadczenie usług będzie pusta. Jeżeli jednak dostawca wprowadziłby tego typu opłatę, to powinien wskazać jej stawkę w dokumencie dotyczącym opłat.

4. Czy transakcje płatnicze wykonywane przy wykorzystaniu karty kredytowej (instrument płatniczy) są realizowane z rachunku karty kredytowej jako rachunku płatniczego, a w konsekwencji czy do tego rachunku należy stosować przepisy o dokumencie dotyczącym opłat?

Jeśli rachunek (prowadzony dla użytkownika) pozwala użytkownikowi na zainicjowanie wpłaty środków na ten rachunek lub transferu środków między rachunkami lub wypłaty środków pieniężnych z tego rachunku, to, mając na uwadze "Rekomendację Rady Prawa Bankowego i Zespołu ds. Regulacji płatniczych w sprawie wybranych problemów interpretacyjnych ustawy o usługach płatniczych" z dnia 12 czerwca 2012 r., należy traktować taki rachunek jako rachunek płatniczy. Jeżeli więc rachunek karty kredytowej spełnia wszystkie wskazane kryteria to należy go uznać za rachunek płatniczy. W takim wypadku do rachunku karty kredytowej znajdą zastosowanie przepisy dotyczące rachunku płatniczego, w szczególności art. 20a i 20b oraz 32b i 32c u.u.p. Weryfikacja okoliczności czy rachunek karty kredytowej stanowi rachunek płatniczy powinna następować na tle konkretnych funkcjonalności karty kredytowej (np. czy możliwe jest nadpłacanie środków na karcie).

W tym miejscu wypada nadmienić, że art. 1 ust. 6 dyrektywy PAD stanowi, iż dyrektywa ta ma zastosowanie do rachunków płatniczych, za pośrednictwem których konsumenci mogą co najmniej:

Jednakże, w dalszej części tego przepisu wskazano, że państwa członkowskie mogą podjąć decyzję o stosowaniu wszystkich lub niektórych przepisów dyrektywy PAD do rachunków płatniczych innych niż rachunki, o których mowa w akapicie pierwszym. Oznacza to, że sama treść art. 1 ust. 6 zd. 1 dyrektywy PAD nie przesądza ostatecznie o wykluczeniu rachunku karty kredytowej z zakresu przepisów dotyczących rachunków płatniczych.

Należy zwrócić uwagę, że w treści przepisów implementujących dyrektywę PAD polski ustawodawca co do zasady nie wskazał, że te nowe przepisy mają zastosowanie wyłącznie do rachunków płatniczych spełniających warunki określone w art. 1 pkt 6 dyrektywy PAD (lit. a-c powyżej). Takie zastrzeżenie zostało wprowadzone tylko w odniesieniu do rozdziału o przenoszeniu rachunków (art. 59ij ust. 1 u.u.p.). Oznacza to, że ograniczenie zastosowania przepisów wdrażających dyrektywę PAD do rachunków płatniczych, za pośrednictwem których konsumenci mogą co najmniej: umieszczać środki pieniężne na rachunku płatniczym, wypłacać gotówkę z rachunku płatniczego oraz zlecać i otrzymywać transakcje płatnicze, w tym polecenia przelewu, do i od stron trzecich, dotyczy tylko przenoszenia rachunków płatniczych. W pozostałym zakresie przepisy wdrażające dyrektywę PAD nie zawierają podobnego ograniczenia, co oznacza, że dotyczą one generalnie rachunków płatniczych w rozumieniu u.u.p.

W konsekwencji, obowiązki informacyjne wprowadzone na skutek wdrożenia dyrektywy PAD (dokument dotyczący opłat, zestawienie opłat) będą odnosiły się do wszystkich rachunków, które mogą być uznane za płatnicze. W tym do rachunków karty kredytowej, jeśli spełnią one warunki uznania ich za płatnicze. Zatem, samo tylko ograniczenie funkcjonalności przelewów w odniesieniu do rachunku karty kredytowej nie niweluje konieczności stworzenia odpowiedniej dokumentacji dot. tego rachunku jako rachunku płatniczego. Trzeba tu jednak zwrócić uwagę, że karta kredytowa podlega dodatkowym reżimom m.in. reżimowi ustawy o kredycie konsumenckim.

5. Czy przygotowanie przez dostawcę na prośbę konsumenta dokumentu dotyczącego opłat w innym języku niż język polski będzie mogło być uznane za dokonanie uzgodnienia pomiędzy dostawcą i konsumentem, o którym mowa w art. 20b ust. 1 pkt 5 u.u.p.?

Dokument dotyczący opłat jest, według art. 20b ust. 1 pkt 5 u.u.p., sporządzony w języku polskim, chyba że dostawca i konsument uzgodnili jego sporządzenie w innym języku. Trzeba przyjąć, że dostawca może przygotować taki dokument na prośbę konsumenta. Ponieważ prośba (wniosek) konsumenta nie jest wiążąca dla dostawcy, przekazanie dokumentu w języku zgodnie z wnioskiem będzie oznaczało dokonanie uzgodnienia pomiędzy dostawcą a konsumentem.

Wniosek konsumenta nie musi być złożony w określonej formie, jednak zaleca się, aby procedury wewnętrzne dostawcy określały tryb złożenia tego wniosku - w celu późniejszego wykazania przez dostawcę, że konsument wnioskował o konkretny język (ten, w którym dostawca przekazał mu następnie dokument).

Należy też mieć na uwadze przepisy ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 24, z późn. zm.), które wskazują, że na terytorium RP w obrocie z udziałem konsumentów używa się języka polskiego, jeżeli konsument ma miejsce zamieszkania na terytorium RP w chwili zawarcia umowy oraz umowa ma być wykonana lub wykonywana na terytorium RP. Przepisy ww. ustawy stosuje się do dokumentów i informacji, których obowiązek sporządzenia lub podania wynika z odrębnych przepisów (art. 7). W powyższym zakresie w języku polskim sporządza się dokumenty, w tym w szczególności umowy z udziałem konsumentów (art. 8).

6. Czy złożenie przez konsumenta żądania, aby kwoty opłat znajdujące się w dokumencie dotyczącym opłat były podane w walucie innego niż RP państwa członkowskiego, umożliwia dostawcy przygotowanie takiego dokumentu w późniejszym terminie? Według jakiego kursu należy przeliczać opłaty?

Zgodnie z art. 20b ust. 1 pkt 6 u.u.p., dokument dotyczący opłat zawiera kwoty opłat wyrażone w walucie polskiej, chyba że konsument zażądał, aby były one podane w walucie innego niż RP państwa członkowskiego. Trzeba przyjąć, że żądanie konsumenta nie może wpływać na obowiązek przekazania dokumentu dotyczącego opłat z odpowiednim wyprzedzeniem, czyli w terminie umożliwiającym mu zapoznanie się z ofertami dostawców prowadzących rachunki płatnicze i ich porównanie (art. 20a ust. 1 u.u.p.).

Przytoczony wyżej przepis odnosi się do opłat pobieranych w walucie polskiej, które należy przeliczyć na żądanie konsumenta na walutę innego niż RP państwa członkowskiego. Sformułowanie "chyba że konsument zażąda" wskazuje na to, że przedmiotowe żądanie zwalnia dostawcę z obowiązku przedstawienia kwot opłat w walucie polskiej.

Przeliczenie ww. opłat na walutę innego niż RP państwa członkowskiego powinno następować po kursie średnim Narodowego Banku Polskiego (dalej: NBP) z dnia określonego konkretną datą (dzień złożenia oferty - zaciągnięcie odpowiedniego kursu do oferty i dokumentu dotyczącego opłat), o czym należy poinformować w dokumencie. Zastosowanie kursu średniego NBP jest uzasadnione ze względu na to, że nie jest on kursem transakcyjnym, ale ma charakter informacyjny.

Zmiana opłaty pobieranej w walucie polskiej powoduje konieczność przekazania zaktualizowanego dokumentu dotyczącego opłat (art. 29 ust. 7 u.u.p). Literalnie rzecz ujmując, żądanie konsumenta dotyczące języka obcego złożone przed zawarciem umowy obejmuje także zaktualizowany dokument. Jednak cel regulacji (informacyjny charakter dokumentu) wskazuje na możliwość przekazania zaktualizowanego dokumentu w walucie polskiej z jednoczesnym poinformowaniem konsumenta, że stawkę opłaty w walucie obcej można obliczyć na podstawie kursu średniego NBP tej waluty zamieszczonego na określonej stronie internetowej. W takim wypadku już w dokumencie dotyczącym opłat przekazywanym po raz pierwszy trzeba jednak poinformować, że jego aktualizacja będzie zawierać stawki opłat w walucie polskiej z odesłaniem do kursu ze strony internetowej.

Podobnie jak pierwotne kwoty opłat pobieranych w walucie polskiej, zmienione kwoty tych opłat podawane w walucie obcej powinny być przeliczane po kursie średnim NBP z dnia sporządzenia zaktualizowanego dokumentu.

Na koniec warto podkreślić, że sama zmiana kursu waluty nie oznacza zmiany stawki opłaty. Nie powoduje więc konieczności przekazywania zaktualizowanego dokumentu dotyczącego opłat.

7. Czy z art. 20b ust. 1 pkt 6 u.u.p. wynika, że opłaty i prowizje nie mogą być wyrażone w walucie obcej?

Opłaty pobierane w walucie innego niż RP państwa członkowskiego (np. w dolarach) powinny być bez żądania konsumenta (od razu) podane w walucie polskiej oraz w walucie ich pobierania (dolar), chyba że konsument zażąda ich podania w jeszcze innej walucie obcej (np. w euro). Wtedy należy podać opłaty w tej innej obcej walucie (euro). Przeliczenie powinno następować z waluty obcej (dolara) na inną walutę obcą (euro).

Dokument dotyczący opłat powinien informować o kursie przeliczenia opłaty na walutę polską. Powinien to być kurs średni NBP z dnia określonego konkretną datą (dzień złożenia oferty - zaciągnięcie odpowiedniego kursu do oferty i dokumentu dotyczącego opłat). W przypadku zażądania przez konsumenta przekazania dokumentu w jeszcze innej walucie obcej, bank powinien informować o kursie przeliczenia z waluty obcej (dolara) na inną walutę obcą (euro).

W przypadku zmiany opłaty pobieranej w walucie innego niż RP państwa członkowskiego zaktualizowany dokument dotyczący opłat może zawierać opłaty w walucie obcej, w której są one pobierane - z informacją o możliwości ich przeliczenia na PLN (lub inną walutę obcą) po kursie średnim NBP z odesłaniem do konkretnej strony internetowej. W takim wypadku już w dokumencie dotyczącym opłat przekazywanym po raz pierwszy trzeba poinformować, że jego aktualizacja będzie zawierać stawki opłat w walucie obcej z odesłaniem do kursu ze strony internetowej.

Należy powtórzyć, że sama zmiana kursu waluty nie oznacza zmiany stawki opłaty. Nie powoduje więc konieczności przekazywania zaktualizowanego dokumentu dotyczącego opłat.

8. W jakim terminie oraz w jakiej postaci dostawca powinien przekazać konsumentowi uaktualniony dokument dotyczący opłat?

Termin przekazania zaktualizowanego dokumentu dotyczącego opłat nie został określony w ustawie. W praktyce przekazanie to może następować razem z przekazaniem zmiany taryfy opłat, czyli w terminach wynikających z art. 29 u.u.p. Powinien on wówczas zawierać informację, od kiedy zaczną obowiązywać nowe stawki opłat.

Zaktualizowany dokument dotyczący opłat powinien być przekazany w tej samej postaci co sam dokument dotyczący opłat, czyli w postaci papierowej albo elektronicznej (art. 20a ust. 1 u.u.p.). Za taką interpretacją przemawia treść art. 29 ust. 7 u.u.p. wprowadzającego obowiązek przekazania ww. aktualizacji. Przepis ten odsyła do dokumentu dotyczącego opłat, o którym mowa w art. 20a ust. 1 u.u.p. W konsekwencji, do aktualizacji nie stosuje się trybu z art. 26 ust. 1 u.u.p.

Według art. 20b ust. 4 u.u.p., dostawca może w dokumencie dotyczącym opłat posługiwać się nazwami handlowymi w odniesieniu do usług zawartych w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p., jeżeli nazwy te stanowią jedynie uzupełnienie pojęć zawartych w tym wykazie i definicji określonych w tych przepisach (na temat nazw handlowych - patrz też: punkt V.12, punkt VIII.3 i punkt IX.2 Wyjaśnień).

9. Czy należy oczekiwać, że Ministerstwo Finansów wyda nowe rozporządzenie, które będzie określało wzorzec informacji o opłatach wskazanych w art. 20a u.u.p.? Czy wiadomo, kiedy można się spodziewać stanowiska KE w zakresie projektu Regulatory Technical Standards (RTS) dotyczącego wykazu i definicji usług reprezentatywnych, projektu Implementing Technical Standards (ITS) określającego wzór dokumentu dotyczącego opłat (Fee Information Document - FiD) oraz projektu Implementing Technical Standards (ITS) określającego wzór zestawienia opłat (Statement of Fees - SoF)?

Ministerstwo Finansów nie posiada podstawy prawnej, aby wydać rozporządzenie, w którym określi wzorzec dokumentu dotyczącego opłat (art. 20a u.u.p.). Upoważnienie ustawowe zawarte w art. 14f u.u.p. dotyczy jedynie wykazu usług reprezentatywnych i ich definicji. Zatem, w obecnym stanie prawnym, Ministerstwo Finansów nie wyda rozporządzenia, które będzie określało wzorzec informacji o opłatach wskazanych w art. 20a u.u.p.

Należy wskazać, że European Banking Authority (EBA) przekazała Komisji Europejskiej następujące dokumenty z dnia 5 maja 2017 r.:

Komisja Europejska przyjęła następujące akty prawne, które weszły w życie z dniem 31 stycznia 2018 r.:

Jednocześnie, należy zwrócić uwagę, że oficjalny wzorzec dokumentu dotyczącego opłat (FiD) i wzorzec zestawienia opłat (SoF) wydany przez Komisję Europejską obowiązuje dostawców na podstawie art. 20b ust. 1 pkt 9 i art. 32c ust. 2 u.u.p., według których dokument dotyczący opłat (i odpowiednio zestawienie opłat) jest sporządzony w ujednoliconym formacie oraz posługuje się symbolem opracowanym zgodnie z wykonawczymi standardami technicznymi przyjętymi przez Komisję Europejską na podstawie art. 3-5 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/92/UE z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie porównywalności opłat związanych z rachunkami płatniczymi, przenoszenia rachunku płatniczego oraz dostępu do podstawowego rachunku płatniczego (Dz. Urz. UE L 257 z 28.08.2014, str. 214) - w przypadku ich przyjęcia. Ponieważ, jak wskazano wyżej, Komisja Europejska przyjęła przedmiotowe dokumenty, są one obowiązujące.

10. Czy wystarczające jest zamieszczenie na dokumencie dotyczącym opłat daty ostatniej aktualizacji (zgodnie z informacjami zamieszczonymi w RTS) czy też należy wskazać czas jego obowiązywania (ze względu na fakt, że dokument dotyczy także produktów kredytowych)?

Przed zawarciem umowy o prowadzenie rachunku płatniczego dostawca przekazuje konsumentowi, z odpowiednim wyprzedzeniem, w postaci papierowej albo elektronicznej, dokument dotyczący opłat pobieranych z tytułu usług świadczonych w związku z prowadzeniem rachunku płatniczego, w celu umożliwienia konsumentowi porównania ofert dostawców prowadzących rachunki płatnicze. Dokument ten zawiera wykaz usług świadczonych przez dostawcę, zawartych w wykazie usług reprezentatywnych wraz ze związanymi z nimi stawkami opłat (art. 20a ust. 1 i 2 u.u.p.). Dostawca przekazuje konsumentowi, z którym zawarł umowę obejmującą świadczenie usługi reprezentatywnej, uaktualniony dokument dotyczący opłat w przypadku gdy miała miejsce zmiana postanowień umowy dotycząca zmiany opłaty za usługę zawartą w wykazie usług reprezentatywnych (art. 29 ust. 7 u.u.p.).

W dokumencie dotyczącym opłat oraz w uaktualnionym dokumencie dotyczącym opłat wystarczy wskazywać konsumentowi informację, iż treść tego dokumentu jest aktualna na konkretny dzień. Potwierdza to art. 5 Rozporządzenia 2018/34, zgodnie z którym należy podać dzień ostatniej aktualizacji dokumentu dotyczącego opłat przez dostawcę usług płatniczych, używając czcionki określonej w art. 1 ust. 2 lit. d tego rozporządzenia, z wyrównaniem do lewej strony, poniżej nazwy rachunku.

W odniesieniu do produktów kredytowych równolegle do obowiązku przekazania konsumentowi dokumentu dotyczącego opłat dostawca powinien wykonać obowiązek przekazania konsumentowi danych, o których mowa w art. 13 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 1528, z późn. zm.), na formularzu informacyjnym, którego wzór określa załącznik nr 1 do ww. ustawy. Termin ważności formularza wynosi co najmniej 1 dzień roboczy (art. 14 ustawy o kredycie konsumenckim).

Oba ww. obowiązki mają charakter informacyjny, ale są od siebie niezależne. Dlatego z faktu, iż w odniesieniu do formularza dotyczącego kredytu konsumenckiego ustawa wskazuje, iż termin jego ważności wynosi co najmniej 1 dzień roboczy, nie wynika obowiązek określania okresu obowiązywania dokumentu dotyczącego opłat. Wystarczające jest wskazanie daty na jaką wystawiony został konkretny dokument dotyczący opłat.

11. Komu należy przekazywać zaktualizowaną wersję dokumentu dotyczącego opłat, gdy zmianie ulegają ceny produktów (np. limitu w koncie lub karty kredytowej), z których posiadacze rachunków płatniczych nie korzystają, ale które są uwzględnione w wykazie usług reprezentatywnych i tym samym mają być zawarte w dokumentach dotyczących opłat?

Z treści Rozporządzenia 2018/34 wynika, że dostawca powinien przekazywać dokument dotyczący opłat w zakresie usług oferowanych konkretnemu konsumentowi. Wskazuje na to art. 1 ust. 3 ww. rozporządzenia, zgodnie z którym dostawca usług płatniczych przedstawia odrębny dokument dotyczący opłat dla każdego rachunku płatniczego oferowanego konsumentom. Jednocześnie, według art. 1 ust. 4 ww. rozporządzenia: "Niezależnie od udostępniania podstawowego rachunku płatniczego, o którym mowa w rozdziale IV dyrektywy 2014/92/UE, w przypadku gdy dostawca usług płatniczych oferuje konsumentom tylko jeden rachunek płatniczy, który można powiązać z różnymi pakietami usług, o których mowa w art. 4 ust. 3 dyrektywy 2014/92/UE, dostawca usług płatniczych może sporządzać dla tego rachunku więcej niż jeden dokument dotyczący opłat, pod warunkiem że każdy dokument dotyczący opłat obejmuje co najmniej jeden pakiet".

Ponadto, zgodnie z motywem 3 i 4 ww. rozporządzenia:

"(3) Ponieważ celem dokumentu dotyczącego opłat jest dostarczenie konsumentom informacji przed zawarciem umowy rachunku płatniczego w celu umożliwienia im porównania ofert rachunków płatniczych, dostawca usług płatniczych powinien stosować standardowy wzór, aby przygotować po jednym dokumencie dotyczącym opłat dla każdego rachunku płatniczego oferowanego konsumentowi.

(4) Aby dać konsumentom możliwość wyboru oferty rachunku płatniczego, która najbardziej odpowiada ich potrzebom, i jednocześnie zapewnić wysoki poziom standaryzacji, powinna istnieć możliwość prezentowania odpowiedniego zestawu pakietów, dlatego też dostawca usług płatniczych powinien być w stanie przygotować dla danego rachunku płatniczego więcej niż jeden dokument dotyczący opłat, pod warunkiem, że w każdym z tych dokumentów jest uwzględniony co najmniej jeden pakiet."

Oznacza to, że przedmiotowy dokument nie odnosi się do wszystkich rachunków płatniczych będących w ofercie dostawcy, ale do jednego rodzaju rachunku, którym zainteresowany jest określony konsument.

Warto zwrócić uwagę na brzmienie art. 20b ust. 1 pkt 8 u.u.p. Przepis ten stanowi, że dokument dotyczący opłat zawiera informację, że podane są w nim opłaty za najbardziej reprezentatywne usługi powiązane z rachunkiem płatniczym, a pełne informacje dotyczące wszystkich usług świadczonych oraz związanych z nimi opłat w ramach umowy ramowej będą przekazywane zgodnie z art. 27 u.u.p. Przedmiotowa regulacja odwołuje się do umowy ramowej, a więc do umowy dotyczącej konkretnego produktu.

W konsekwencji, jeśli klient korzysta z konkretnej oferty, usługi bądź danego produktu, a zmiany opłat obejmą tę konkretna ofertę, usługę bądź produkt, należy w takim przypadku przekazać klientowi zaktualizowaną wersję dokumentu dotyczącego opłat w zakresie dotyczącym tej konkretnej oferty, usługi lub produktu, z którego klient korzysta.

12. Jakie informacje należy prezentować w dokumencie dotyczącym opłat dla pozycji "polecenie przelewu", jeżeli dostawca oferuje w ramach jednego rodzaju rachunku kilka odmian tej usługi?

Polecenie przelewu stanowi usługę reprezentatywną powiązaną z rachunkiem płatniczym, określoną w § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 14 lipca 2017 r. w sprawie wykazu usług reprezentatywnych powiązanych z rachunkiem płatniczym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1437). Zostało tam zdefiniowane jako usługa, o której mowa w art. 3 ust. 4 u.u.p., z wyłączeniem polecenia przelewu wewnętrznego, polecenia przelewu SEPA i polecenia przelewu w walucie obcej w rozumieniu ww. rozporządzenia. Natomiast, art. 3 ust. 4 u.u.p. stanowi, że polecenie przelewu jest usługą płatniczą polegającą na uznaniu rachunku płatniczego odbiorcy, w przypadku gdy transakcja płatnicza z rachunku płatniczego płatnika jest dokonywana przez dostawcę usług płatniczych prowadzącego rachunek płatniczy płatnika na podstawie dyspozycji udzielonej przez płatnika. (w kwestii definicji polecenia przelewu - patrz: punkt V.5 Wyjaśnień). Zgodnie z art. 20a ust. 2 u.u.p., polecenie przelewu, jako usługa reprezentatywna, powinno być wymienione w dokumencie dotyczącym opłat. Jednakże, większość dostawców w ramach jednego produktu oferuje więcej niż jeden rodzaj polecenia przelewu. W związku z tym, pojawia się pytanie, który rodzaj polecenia przelewu należy zamieścić w dokumencie dotyczącym opłat.

Należy uznać, że w dokumencie dotyczącym opłat dla pozycji "polecenie przelewu" należy prezentować klientowi wszystkie rodzaje poleceń przelewu, które mieszczą się w definicji polecenia przelewu z wykazu usług reprezentatywnych, jakie dostawca posiada w swojej ofercie w ramach danego produktu - w celu umożliwienia klientowi porównania ofert.

W celu odróżnienia od siebie poszczególnych rodzajów poleceń przelewu, dostawca może uzupełnić nazwę tej usługi o nazwę handlową. Zgodnie bowiem z art. 20b ust. 4 u.u.p. dostawca może w dokumencie dotyczącym opłat posługiwać się nazwami handlowymi w odniesieniu do usług zawartych w wykazie usług reprezentatywnych, jeżeli nazwy te stanowią jedynie uzupełnienie pojęć zawartych w tym wykazie i definicji określonych w tych przepisach. Według art. 12 Rozporządzenia 2018/34, w przypadku stosowania nazwy handlowej, należy ją podać bezpośrednio po nazwie usługi, w nawiasach kwadratowych, używając czcionki opisanej w art. 1 ust. 2 lit. d ww. rozporządzenia (tj. czcionki typu Arial albo innego typu czcionki podobnego do Arial, o rozmiarze 11, chyba że prawo krajowe lub umowa między konsumentem a dostawcą usług płatniczych nakazuje zwiększenie rozmiaru czcionki albo zastosowanie czcionki typu Braille z myślą o potrzebach osób słabowidzących).

Podobnie należy potraktować zestawienie opłat. Zgodnie z art. 32b ust. 3 u.u.p., w zestawieniu opłat dostawca uwzględnia opłaty pobierane w związku z usługami zawartymi w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p. W takim przypadku dostawca posługuje się pojęciami zawartymi w tym wykazie oraz definicjami określonymi w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p. Jednocześnie, art. 32c ust. 2 u.u.p. odsyła do art. 20b ust. 4 u.u.p., zgodnie z którym dostawca może w dokumencie dotyczącym opłat, o którym mowa w art. 20a ust. 1 [tutaj: w zestawieniu opłat] posługiwać się nazwami handlowymi w odniesieniu do usług zawartych w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p., jeżeli nazwy te stanowią jedynie uzupełnienie pojęć zawartych w tym wykazie i definicji określonych w tych przepisach.

13. Czy dokument dotyczący opłat pobieranych z tytułu usług świadczonych w związku z prowadzeniem rachunku płatniczego (art. 20a u.u.p.) dostawca powinien przekazywać konsumentowi również przy zmienianiu umowy o prowadzenie rachunku płatniczego, jeżeli w związku z tą zmianą zmienia się zakres usług świadczonych przez dostawcę w związku z prowadzeniem tego rachunku?

Dokument dotyczący opłat pobieranych z tytułu usług świadczonych w związku z prowadzeniem rachunku płatniczego (art. 20a u.u.p.) dostawca powinien przekazywać konsumentowi przy zmienianiu umowy o prowadzenie rachunku płatniczego, również jeżeli w związku z tą zmianą zmienia się zakres usług świadczonych przez dostawcę w związku z prowadzeniem tego rachunku - nawet jeżeli nie ulega zmianie opłata za usługę o zmodyfikowanym zakresie.

Jeżeli następuje zmiana umowy o prowadzenie rachunku płatniczego i w związku z tą zmianą, zmienia się również zakres usług świadczonych przez dostawcę świadczonych przez niego w związku z prowadzeniem powyższego rachunku, klient powinien otrzymać nowy, zaktualizowany dokument dotyczący opłat pobieranych z tytułu usług świadczonych w związku z prowadzeniem rachunku płatniczego (art. 29 ust. 7 u.u.p).

Niezależnie od tego, dostawca powinien przekazywać konsumentom aktualną wersję tabeli opłat i prowizji, jeśli uległa zmianie.

14. Jeśli dostawca posiada w swojej ofercie kilka kart kredytowych, którą z nich powinien prezentować konsumentowi w dokumencie dotyczącym opłat?

Zgodnie z art. 20b ust. 1 pkt 8 u.u.p., dokument dotyczący opłat powinien zawierać informację obejmującą opłaty za najbardziej reprezentatywne usługi powiązane z rachunkiem płatniczym, a pełne informacje dotyczące wszystkich usług świadczonych oraz związanych z nimi opłat w ramach umowy ramowej będą przekazywane zgodnie z art. 27 u.u.p.

Wykaz usług reprezentatywnych powiązanych z rachunkiem płatniczym znajduje się w rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 14 lipca 2017 r. w sprawie wykazu usług reprezentatywnych powiązanych z rachunkiem płatniczym (Dz. U. z 2017 r. poz. 1437). Jedną z usług reprezentatywnych jest wskazana w § 2 pkt 14 ww. rozporządzenia obsługa karty kredytowej (usługa umożliwiająca płatnikowi korzystanie z karty płatniczej, o której mowa w art. 2 pkt 15a u.u.p., jeżeli kwota każdej transakcji dokonanej przy użyciu karty pomniejsza ustalony limit kredytowy).

Jeśli rachunek karty kredytowej jest rachunkiem płatniczym, to należy udostępnić klientowi dokument dotyczący opłat. Dokument ten powinien obejmować tylko opłaty odnoszące się do konkretnej karty kredytowej, która jest połączona z danym produktem, z którego korzysta dany klient - nie musi obejmować opłat za karty kredytowe, które są powiązane z innymi produktami i z których klient nie korzysta.

15. Jak należy tytułować dokument dotyczący opłat?

W art. 1 ust. 2 lit. b rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2018/34 z dnia 28 września 2017 r. ustanawiającego wykonawcze standardy techniczne w odniesieniu do ujednoliconego formatu dokumentu dotyczącego opłat i jego wspólnego symbolu zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/92/UE (Dz. U.UE.L.2018.6.37 z dnia 2018.01.11) wskazuje się, że:

Przy wypełnianiu wzoru dokumentu dotyczącego opłat dostawcy usług płatniczych nie mogą zmieniać go w inny sposób niż przewidziano w niniejszym rozporządzeniu. W szczególności, informacje, nagłówki i podnagłówki powinny być podawane przez dostawców usług płatniczych w takiej samej kolejności jak we wzorze. Dokument dotyczący opłat: b) zawiera tytuł "Dokument dotyczący opłat" na górze pierwszej strony - tytuł ten jest wyśrodkowany i umieszczony pomiędzy logo dostawcy usług płatniczych w lewym górnym rogu dokumentu a wspólnym symbolem w prawym górnym rogu dokumentu.

Jednocześnie w art. 20b ust. 1 pkt 7 krajowej ustawy o usługach płatniczych stwierdza się,że:

Dokument dotyczący opłat, o którym mowa w art. 20a ust. 1, stanowi dokument odrębny w stosunku do innych dokumentów przekazywanych konsumentowi przed zawarciem umowy o prowadzenie rachunku płatniczego, a ponadto: 7) w górnej części pierwszej strony zawiera oznaczenie: "Dokument dotyczący opłat z tytułu usług związanych z rachunkiem płatniczym".

Obie ww. regulacje nakazują więc inaczej tytułować dokument dotyczący opłat. Warto zwrócić uwagę, że KNF w swoim komunikacie z dnia 20 lipca 2017 r. dot. realizacji przez dostawców usług płatniczych obowiązków wynikających z ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych ustaw, implementującej postanowienia dyrektywy PAD, zamieszczonym na stronie: https://www.knf.gov.pl/o_nas/komunikaty?articleId=57529&p_id=18, odwołuje się do przepisu art. 20b ust. 1 pkt 7 u.u.p., stwierdzając:

Szczególnie uwydatnić należy, wyrażony w art. 20b ust. 1 pkt 7, nałożony na dostawcę obowiązek oznaczenia tegoż dokumentu jako: "Dokument dotyczący opłat z tytułu usług związanych z rachunkiem płatniczym".

Tym niemniej, należy uznać, że dostawcy powinni stosować określenie z rozporządzenia 2018/34 Komisji Europejskiej. Wynika to z faktu, że sama ustawa o usługach płatniczych odsyła do tego rozporządzenia. Otóż art. 20b ust. 1 pkt 9 u.u.p. stanowi, że

Dokument dotyczący opłat, o którym mowa w art. 20a ust. 1, stanowi dokument odrębny w stosunku do innych dokumentów przekazywanych konsumentowi przed zawarciem umowy o prowadzenie rachunku płatniczego, a ponadto jest sporządzony w ujednoliconym formacie oraz posługuje się symbolem opracowanym zgodnie z wykonawczymi standardami technicznymi przyjętymi przez Komisję Europejską na podstawie art. 3-5 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/92/UE z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie porównywalności opłat związanych z rachunkami płatniczymi, przenoszenia rachunku płatniczego oraz dostępu do podstawowego rachunku płatniczego (Dz. Urz. UE L 257 z 28.08.2014, str. 214) - w przypadku ich przyjęcia.

Należy uznać, że sformułowanie "opracowanym zgodnie z wykonawczymi standardami technicznymi" odnosi się zarówno do symbolu jak i do formatu dokumentu. Przemawia za tym okoliczność, iż w prawie krajowym nie wprowadzono ujednoliconego formatu dokumentu dotyczącego opłat, opracowano go za to w ww. rozporządzeniu Komisji Europejskiej. Jednocześnie, trzeba przyjąć, że regulację ustawową (tj. tytuł "Dokument dotyczący opłat z tytułu usług związanych z rachunkiem płatniczym") należałoby stosować w przypadku nieprzyjęcia przez Komisję Europejską wykonawczych standardów technicznych. Skoro jednak standardy te obowiązują, to zgodnie z u.u.p., trzeba je stosować.

VIII. ZESTAWIENIE OPŁAT

1. W jakim terminie i w jakiej postaci dostawca ma obowiązek przekazywać konsumentowi zestawienie opłat pobranych z tytułu usług świadczonych w związku z prowadzeniem rachunku płatniczego?

Zgodnie z art. 32b ust. 1 u.u.p., dostawca przekazuje konsumentowi, nieodpłatnie, co najmniej raz w roku kalendarzowym, zestawienie opłat za usługi powiązane z rachunkiem płatniczym pobranych w okresie objętym zestawieniem, a w przypadku udzielania kredytu w rachunku płatniczym - także informację o stopie oprocentowania kredytu w rachunku płatniczym oraz całkowitej kwocie odsetek pobranych z tego tytułu w tym okresie, a także informację o stopie oprocentowania środków pieniężnych na rachunku płatniczym oraz całkowitej kwocie odsetek należnych za dany okres.

Na wstępie trzeba wyjaśnić, że zestawienie opłat nie jest wyciągiem - należy je wysyłać do konsumenta co najmniej raz w roku kalendarzowym jako osobny od wyciągu dokument. Wskazuje na to odesłanie w art. 32c ust. 2 u.u.p., zgodnie z którym do zestawienia opłat stosuje się odpowiednio przepisy art. 20b ust. 1 pkt 1-6 i 9 oraz ust. 4 u.u.p., odnoszące się do dokumentu dotyczącego opłat. Przepis art. 20b ust. 1 u.u.p. mówi o dokumencie dotyczącym opłat jako o odrębnym od innych dokumentów. Na odrębność zestawienia opłat wskazuje też obowiązek jego zatytułowania "Zestawienie opłat" (art. 32c ust. 2 u.u.p.).

Sformułowanie wskazujące na obowiązek "odpowiedniego" stosowania art. 20b ust. 1 pkt 1-6 i 9 oraz ust. 4 u.u.p. oznacza, że ww. przepisy należy stosować wprost w całości, wcale lub z pewnymi modyfikacjami. Ustalenie co w danym przypadku należy rozumieć pod pojęciem "odpowiednio" powinno należeć do każdego dostawcy - w zależności od okoliczności indywidualnej sprawy.

Ze względu na obowiązek przekazywania zestawienia opłat co najmniej raz w roku kalendarzowym, nie jest wykluczone częstsze jego przesyłanie konsumentowi, np. comiesięcznie razem z wyciągiem (jedną wysyłką, ale jako osobny dokument).

Postać, w jakiej zestawienie ma być przekazane wskazuje art. 32b ust. 4 u.u.p., który stanowi, że dostawca i konsument uzgadniają sposób przekazywania zestawienia opłat. Na żądanie konsumenta dostawca przekazuje mu zestawienie opłat w postaci papierowej. W związku z tym, zaleca się określenie sposobu przekazania zestawienia w umowie. Zestawienie opłat powinno być przekazane w postaci dokumentu, na co wskazuje wymóg jego sporządzenia jako oddzielnego dokumentu (odesłanie do art. 20b ust. 1 u.u.p. w art. 32c ust. 2 u.u.p.). W zależności od ustaleń stron umowy, taki dokument może być przekazany przez e-banking czy pocztę e-mail.

W ramach umów zawartych przed wejściem w życie ustawy PAD, które określają sposób doręczania klientowi korespondencji związanej z prowadzeniem rachunku płatniczego, należy przyjąć ten sposób jako uzgodniony także dla zestawienia opłat, które jest ww. korespondencją. Jeśli umowy nie określają sposobu doręczania korespondencji, wówczas należy przyjąć dla zestawienia opłat sposób jego przekazania adekwatny dla wyciągu, ponieważ zestawienie ma do niego zbliżony charakter.

2. Czy zestawienie opłat powinno obejmować jedynie odsetki kapitałowe czy również odsetki za opóźnienie?

Przepis art. 32c ust. 1 u.u.p. wskazuje, że w zestawieniu opłat trzeba przekazywać informacje o opłatach za usługi powiązane z rachunkiem płatniczym pobranych w okresie objętym zestawieniem, a w przypadku udzielania kredytu w rachunku płatniczym - także informację o stopie oprocentowania kredytu w rachunku płatniczym oraz całkowitej kwocie odsetek pobranych z tego tytułu w tym okresie, a także informację o stopie oprocentowania środków pieniężnych na rachunku płatniczym oraz całkowitej kwocie odsetek należnych za dany okres. W zestawieniu opłat dostawca uwzględnia opłaty pobierane w związku z usługami zawartymi w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p.

Zestawienie opłat uwzględnia (art. 32c ust. 1 u.u.p.):

Niewątpliwie, zestawienie opłat powinno uwzględniać odsetki kapitałowe (na co wskazuje pkt 3 i 4 powyżej). Z przepisów art. 32b i 32c u.u.p. nie wynika wprost obowiązek uwzględniania w zestawieniu opłat odsetek za opóźnienie. Niemniej jednak, ze względu na informacyjny cel przedmiotowego zestawienia, należy przyjąć, że tego typu informacja powinna się w nim znaleźć. Powinna ona dotyczyć odsetek za opóźnienie już pobranych od konsumenta i należy ją wyodrębnić jako oddzielną rubrykę zestawienia.

3. Czy dostawca może w zestawieniu opłat wykorzystywać w uzupełnieniu nazwy handlowe usług powiązanych z rachunkiem płatniczym?

Zgodnie a art. 32b ust. 3 u.u.p., w zestawieniu opłat dostawca uwzględnia opłaty pobierane w związku z usługami zawartymi w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p. W takim przypadku dostawca posługuje się pojęciami zawartymi w tym wykazie oraz definicjami określonymi w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p.

Jednocześnie, art. 32c ust. 2 u.u.p. odsyła do art. 20b ust. 4 u.u.p., zgodnie z którym dostawca może w dokumencie dotyczącym opłat, o którym mowa w art. 20a ust. 1, [tutaj: w zestawieniu opłat] posługiwać się nazwami handlowymi w odniesieniu do usług zawartych w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p., jeżeli nazwy te stanowią jedynie uzupełnienie pojęć zawartych w tym wykazie i definicji określonych w tych przepisach.

Na temat korzystania z nazw handlowych - patrz też: punkt V.12, punkt VII.8 i punkt IX.2 Wyjaśnień.

4. Czy zestawienie opłat powinno prezentować tylko te usługi, z których klient w danym okresie skorzystał i były związane z opłatami (każda kwota powyżej 0 zł) czy też powinno zawierać listę wszystkich usług reprezentatywnych, wraz z informacjami wskazanymi w art. 32c u.u.p., nawet jeśli liczba przypadków skorzystania była równa 0 lub koszt jednostkowy był równy 0 zł?

Odpowiedź na powyższe pytanie nie jest jednoznaczna. Możliwe jest różne rozumienie przepisów dotyczących zawartości zestawienia opłat.

Z jednej strony, intencją regulacji dotyczącej zestawienia opłat jest poinformowanie konsumenta o tym, jakie konkretnie poniósł opłaty w związku z prowadzeniem rachunku płatniczego. Nie było natomiast celem ustawodawcy wprowadzenie obowiązku wskazywania w tym zestawieniu, jakie są obowiązujące konsumenta stawki opłat. Przepis art. 32b ust. 1 u.u.p. mówi bowiem o opłatach "pobranych". W zestawieniu należy więc zamieszczać opłaty za usługi aktywnie wykonywane. Jeżeli liczba usług, za które pobierane są opłaty, wynosi 0 lub opłata za daną usługę wynosi 0, to w zestawieniu opłat nie należy wymieniać takich usług i opłat. Bank nie powinien wykazywać usług, za które nie pobrał opłaty.

W zestawieniu opłat należy zatem informować konsumenta tylko o opłatach rzeczywiście pobranych. Aczkolwiek, w przypadku nie wystąpienia żadnej opłaty za usługi powiązane z rachunkiem płatniczym przez cały okres roku kalendarzowego objęty zestawieniem dokument zestawienia opłat również powinien być generowany. Taki wniosek wynika z przebiegu prac legislacyjnych nad ustawą PAD, w trakcie których nie uwzględniono poprawki przewidującej przepis stanowiący wprost o braku ww. obowiązku w przypadku niepobrania żadnej opłaty w danym okresie.

Z drugiej strony, zgodnie z art. 10 ust. 3-5 i 7 rozporządzenia KE 2018/33 z dnia 28 września 2017 r. ustanawiającego wykonawcze standardy techniczne w odniesieniu do ujednoliconego formatu zestawienia opłat i jego wspólnego symbolu zgodnie z dyrektywą PE i Rady 2014/92/UE:

"3. Dostawcy usług płatniczych podają w podkolumnie "Liczba przypadków skorzystania z usługi" liczbę przypadków skorzystania z każdej usługi podczas odpowiedniego okresu objętego zestawieniem opłat, z wyrównaniem tekstu do prawej strony, stosując czcionkę określoną w art. 1 ust. 3 lit. d).

Dostawcy usług płatniczych nie wypełniają podkolumny "Liczba przypadków skorzystania z usługi", jeżeli:

4. W podkolumnie "Jednostkowa opłata" dostawcy usług płatniczych określają strukturę opłat jednostkowych i koszt każdej wykorzystanej usługi, z wyrównaniem tekstu do prawej strony.

5. W podkolumnie "Liczba przypadków naliczenia opłaty" dostawcy usług płatniczych podają liczbę przypadków naliczenia opłaty za każdą usługę podczas odpowiedniego okresu objętego zestawieniem opłat, z wyrównaniem tekstu do prawej strony. Dostawcy usług płatniczych umieszczają w odpowiedniej podkolumnie sformułowanie "opłata nie została naliczona" w przypadku, gdy:

7 Dostawcy usług płatniczych skreślają podnagłówek, jeżeli nie są pod nim wymienione żadne usługi. Dostawcy usług płatniczych skreślają podnagłówek również w przypadku, gdy posiadacz rachunku płatniczego nie wykorzystał w danym okresie żadnych usług wykraczających poza pakiet usług.".

W związku z możliwością różnej interpretacji obowiązujących przepisów każdy dostawca zastosuje podejście indywidualne i udzieli odpowiedzi na ww. pytanie we własnym zakresie.

Podobnie należy podejść do kwestii uwzględniania w zestawieniu opłat korekty opłat dokonywanych w danym okresie rozliczeniowym za poprzedni okres rozliczeniowy.

Informacja na temat zastosowanego przez danego dostawcę podejścia może znaleźć się w rubryce zestawienia opłat "Informacje dodatkowe".

5. Czy w zestawieniu opłat należy uwzględniać kwoty opłat zaległych, np. opłat, które zostały naliczone z tytułu realizacji przez dostawcę usług powiązanych z rachunkiem płatniczym, ale nie zostały pobrane z tego względu, że stan środków zgromadzonych na rachunku na to nie pozwalał?

Zgodnie z art. 32b ust. 1 u.u.p., dostawca przekazuje konsumentowi, nieodpłatnie, co najmniej raz w roku kalendarzowym, zestawienie opłat za usługi powiązane z rachunkiem płatniczym pobranych w okresie objętym zestawieniem, a w przypadku udzielania kredytu w rachunku płatniczym - także informację o stopie oprocentowania kredytu w rachunku płatniczym oraz całkowitej kwocie odsetek pobranych z tego tytułu w tym okresie, a także informację o stopie oprocentowania środków pieniężnych na rachunku płatniczym oraz całkowitej kwocie odsetek należnych za dany okres. Podobnie, art. 32c ust. 1 u.u.p., który określa, co należy uwzględnić w zestawieniu opłat, mowa o opłatach i odsetkach pobranych od konsumenta (mowa też o odsetkach należnych z tytułu oprocentowania środków na rachunku, jednak są to odsetki należne konsumentowi).

W związku z powyższym, opłat naliczonych, ale nie pobranych nie trzeba podawać w zestawieniu opłat. Nie jest jednak wykluczone ich wskazanie w tym zestawieniu, jednak nie powinny one być umieszczone w tej samej rubryce, co opłaty pobrane, gdyż stanowią inną kategorię. Możliwe jest przedstawienie opłat naliczonych, ale nie pobranych nie tylko w zestawieniu opłat w oddzielnej rubryce od opłat pobranych ale również w oddzielnym dokumencie, wysyłanym razem z zestawieniem opłat. W takim oddzielnym dokumencie możliwe jest także przedstawienie uzyskanych przez konsumenta w danym okresie "bonusów".

Prezentacja w zestawieniu opłat czy w oddzielnym dokumencie opłat naliczonych, ale nie pobranych, z uwzględnieniem opisanych powyżej zasad, zależy od indywidualnej decyzji każdego dostawcy.

6. Czy i w jaki sposób obowiązki wynikające z art. 32b-32c u.u.p. dotyczą umów rachunków bankowych, które uległy rozwiązaniu na mocy art. 59a ust. 1-3 Prawa bankowego?

Zgodnie z art. 32b ust. 1 u.u.p., dostawca przekazuje konsumentowi, nieodpłatnie, co najmniej raz w roku kalendarzowym, zestawienie opłat za usługi powiązane z rachunkiem płatniczym pobranych w okresie objętym zestawieniem, a w przypadku udzielania kredytu w rachunku płatniczym - także informację o stopie oprocentowania kredytu w rachunku płatniczym oraz całkowitej kwocie odsetek pobranych z tego tytułu w tym okresie, a także informację o stopie oprocentowania środków pieniężnych na rachunku płatniczym oraz całkowitej kwocie odsetek należnych za dany okres. Jednocześnie, według art. 32b ust. 2 u.u.p., w przypadku rozwiązania umowy rachunku płatniczego dostawca przekazuje konsumentowi, nie później niż w terminie 2 tygodni od dnia rozwiązania umowy, zestawienie opłat za okres, za który nie było sporządzane zestawienie opłat, do dnia rozwiązania umowy.

Nasuwa się pytanie, jakie zasady przekazywania dokumentu dotyczącego opłat należy stosować w odniesieniu do umów rozwiązanych na podstawie art. 59a ust. 1 Prawa bankowego. Art. 59a ust. 1 Prawa bankowego stanowi, że umowa rachunku bankowego, którego posiadaczem jest osoba fizyczna, niezawarta w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, ulega rozwiązaniu z:

Natomiast, art. 59a ust. 4 Prawa bankowego wskazuje, że jeżeli umowa uległa rozwiązaniu na podstawie art. 59a ust. 1 Prawa bankowego, uważa się ją za wiążącą do chwili wypłaty przez bank środków pieniężnych osobie posiadającej do nich tytuł prawny, chyba że stan środków pieniężnych na tym rachunku nie przekracza kwoty minimalnej określonej w umowie.

Wprowadzona w art. 59a ust. 4 Prawa bankowego instytucja umowy rozwiązanej, ale uważanej za wiążącą, powoduje wątpliwości, czy stosować do tego typu umów art. 32b ust. 1 u.u.p. (jak dla umowy, która wiąże), czy też art. 32b ust. 2 u.u.p. (jak dla umowy rozwiązanej). Odpowiedź na to pytanie zależy od tego, jaki wariant spośród przedstawionych w punkcie III.3. "Wyjaśnień Rady Prawa Bankowego w zakresie interpretacji przepisów ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (ustawa dot. tzw. rachunków uśpionych)" bank wybrał do zastosowania w odniesieniu do rachunków uśpionych. Punkt III.3. ww. Wyjaśnień ws. rachunków uśpionych zawiera odpowiedź na pytanie "Jak rozumieć sformułowanie art. 59a ust. 4 "umowę uważa się za wiążącą", skoro umowa uległa rozwiązaniu, w jakim zakresie ma być wiążąca? Czy bank powinien realizować dyspozycje przelewów przychodzących na ten rachunek? Czy bank ma prawo do obciążania rachunku opłatami z tytułu jego prowadzenia (warto byłoby ustalić jednoznacznie tę kwestię)?". Zgodnie z Wyjaśnieniami ws. rachunków uśpionych, należy wyróżnić dwa możliwe warianty wykładni omawianych przepisów (A lub B).

Zgodnie z wariantem A, pomimo automatycznego skutku rozwiązania umowy na podstawie art. 59a ust. 1 Prawa bankowego, umowa dalej wiąże bank, który ma podstawę do obracania środkami zgromadzonymi na rachunku i do uzyskania zwrotu wydatków. W ramach wariantu A można wyróżnić dwa dalsze rozwiązania. Zgodnie z rozwiązaniem 1, skutki dalszego wiązania rozwiązanej umowy będą identyczne w sytuacji rozwiązania umowy z powodu śmierci posiadacza rachunku (art. 59a ust. 1 pkt 1 Prawa bankowego) oraz z powodu upływu 10 lat od ostatniej dyspozycji dotyczącej rachunku bankowego (art. 59a ust. 1 pkt 2 Prawa bankowego). Rozwiązanie 2 zakłada odmienność ww. skutków.

Rozwiązanie 1 zakłada m.in., że bank w ramach rozwiązanej, ale dalej wiążącej umowy nie będzie realizować uznań, co do zasady nie będzie realizować obciążeń, nie będzie realizować obowiązków informacyjnych. Ograniczenie niektórych funkcjonalności rachunku bankowego, rezygnacja z realizacji uznań i większości obciążeń rachunku, rezygnacja z realizacji obowiązków informacyjnych znajduje uzasadnienie w celu przepisów, który polega na zapewnieniu ochrony środkom zgromadzonym na rachunku do momentu zgłoszenia się osób uprawnionych - przy zachowaniu równości stron umowy. Ochrona ta powinna być rozumiana jako zagwarantowanie ww. osobom uprawnionym wypłaty środków w odpowiedniej wysokości (tj. podlegających oprocentowaniu), czemu powinno odpowiadać, na zasadzie równości stron, odpowiednie świadczenie na rzecz banku (tzn. opłata za prowadzenie rachunku). Nie jest natomiast celem nowej regulacji umożliwienie prowadzenia przy wykorzystaniu uśpionego rachunku rozliczeń pieniężnych. Przyjmując omawiane rozwiązanie, bank nie będzie wykonywał takich czynności jak wysyłanie wyciągów bankowych czy też nie będzie informował o zmianach w Tabeli opłat i prowizji. Konsekwentnie należy więc w tym wypadku przyjąć, że bank nie będzie wysyłał zestawienia opłat na podstawie art. 32b ust. 1 u.u.p.

Rozwiązanie 2 zakłada, że w przypadku śmierci posiadacza rachunku bankowego skutki dalszego wiązania umowy będą mogły być ustalone w oparciu o rozwiązanie 1 (czyli bank nie będzie wysyłał zestawienia opłat na podstawie art. 32b ust. 1 u.u.p.). Natomiast, skutki rozwiązania umowy, ale dalszego jej wiązania w odniesieniu do sytuacji rozwiązania umowy z powodu upływu czasu (10 lat od ostatniej dyspozycji dotyczącej rachunku) będą nieco odmienne. W przypadku, gdy bank nie będzie w posiadaniu informacji o śmierci posiadacza rachunku, umowa rozwiązana z upływem 10 lat od ostatniej dyspozycji dotyczącej rachunku, ale "dalej wiążąca" będzie wykonywana bez zmian - w oparciu o założenie, że posiadacz rachunku bankowego żyje (nie ma wiadomości, aby było inaczej). Dlatego w ramach fikcji prawnej dalszego obowiązywania rozwiązanej umowy będą przechowywane środki, będzie naliczane oprocentowanie, pobierane opłaty, realizowane obowiązki informacyjne oraz uznania i obciążenia. Tym samym, bank będzie wysyłał konsumentowi zestawienia opłat na podstawie art. 32b ust. 1 u.u.p.

W związku z powyższym, powstaje pytanie, w jakich sytuacjach bank powinien w rozwiązaniu 1 i 2 stosować art. 32b ust. 2 u.u.p. W rozwiązaniu 1, w którym bank nie wysyła zestawienia opłat na podstawie art. 32b ust. 1 u.u.p. powinien on przekazać konsumentowi, nie później niż w terminie 2 tygodni od dnia rozwiązania umowy zestawienie opłat za okres, za który nie było sporządzane zestawienie opłat, do dnia rozwiązania umowy. Jest to jednak uzasadnione tylko w przypadku rozwiązania umowy z powodu upływu czasu (10 lat od dnia wydania ostatniej dyspozycji dotyczącej rachunku). W sytuacji śmierci posiadacza rachunku, przedmiotowa informacja nie będzie mogła już do niego trafić z oczywistych przyczyn. Dlatego tak samo należy postąpić w przypadku śmierci posiadacza rachunku w rozwiązaniu 2. Z kolei rozwiązanie umowy z powodu upływu czasu (10 lat od dnia wydania ostatniej dyspozycji dotyczącej rachunku) w rozwiązaniu 2 zakłada, że bank dalej wysyła konsumentowi zestawienie opłat na podstawie art. 32b ust. 1 u.u.p., a tym samym nie stosuje się art. 32b ust. 2 u.u.p. - do momentu definitywnego rozwiązania umowy (np. powzięcia przez bank wiadomości o śmierci konsumenta i zgłoszenia się jego spadkobierców).

Zgodnie z wariantem B, również dopuszczalne jest, aby z chwilą uzyskania przez bank informacji na temat śmierci posiadacza rachunku lub z upływem 10 lat od ostatniej dyspozycji dotyczącej rachunku umowa uległa przekształceniu w umowę przechowania, na podstawie której, bank będzie zobowiązany do opieki nad środkami do momentu zgłoszenia się po ich wypłatę osób posiadających do nich tytuł prawny. Taki wariant oznacza, że przechowywane środki nie są już gromadzone na rachunku płatniczym i u.u.p. traci do nich zastosowanie. W rezultacie, bank nie będzie miał już obowiązku wysyłania konsumentowi zestawienia opłat na podstawie art. 32b ust. 1 u.u.p. W przypadku rozwiązania umowy z powodu upływu czasu bank, zgodnie z art. 32b ust. 2 u.u.p., powinien przekazać konsumentowi, nie później niż w terminie 2 tygodni od dnia rozwiązania umowy zestawienie opłat za okres, za który nie było sporządzane zestawienie opłat, do dnia rozwiązania umowy. W sytuacji śmierci posiadacza rachunku, przedmiotowa informacja nie będzie mogła już do niego trafić z oczywistych przyczyn.

W wariancie A i B, w razie śmierci posiadacza rachunku bank nie będzie zatem wysyłał zestawienia opłat na podstawie art. 32b ust. 1 u.u.p., a także nie będzie - z oczywistych przyczyn - mógł wysłać do niego także informacji, o których mowa w art. 32b ust. 2 u.u.p. Jednakże, bank będzie mógł skierować zestawienie opłat, o którym mowa w art. 32b ust. 2 u.u.p., do spadkobierców zmarłego posiadacza rachunku. Powinno to nastąpić nie później niż w terminie 2 tygodni od dnia powzięcia przez bank wiedzy o osobie spadkobiercy i obejmować okres, za który nie było sporządzane zestawienie opłat, do dnia powzięcia ww. wiedzy. Należy bowiem pamiętać, że bank może nie mieć informacji o dacie zgonu posiadacza rachunku, a jedynie o fakcie zgonu.

Ponadto, niezależnie od powyższego, możliwe jest umowne przesądzenie przez strony umowy rachunku bankowego, na zasadzie swobody umów, w granicach art. 725 i nast.k.c., jakie elementy umowy rachunku bankowego, przewidziane w tym przepisie (przechowywanie środków pieniężnych i przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych - wariant A czy tylko przechowywanie środków pieniężnych - wariant B) będą obowiązywać w sytuacji śmierci posiadacza rachunku lub upływu 10 lat od ostatniej jego dyspozycji dotyczącej rachunku. W zależności od umówionego rozwiązania należy postępować zgodnie z opisem przedstawionym wyżej dla poszczególnych wariantów.

7. Kiedy dostawca powinien po raz pierwszy wysłać zestawienie opłat, o którym mowa w art. 32b ust. 1 u.u.p oraz jaki okres powinno ono obejmować?

Jak stanowi art. 32b ust. 1 u.u.p., zestawienie opłat należy przesyłać konsumentowi co najmniej raz w roku kalendarzowym. Przepisy dotyczące zestawienia opłat wprowadzone ustawą z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r. poz. 1997; dalej: ustawa PAD) weszły w życie z dniem 8 lutego 2017 r. Jednak obowiązki związane z zestawieniem opłat, zgodnie z art. 14 ustawy PAD, dostawcy wykonują nie później niż przed upływem 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy PAD, czyli nie później niż z upływem 18 miesięcy od dnia 8 lutego 2017 r., Tym samym, wdrożenie ww. obowiązków u dostawcy musi nastąpić najpóźniej do dnia 8 sierpnia 2018 r. Możliwe jest jednak rozpoczęcie wykonywania przedmiotowych obowiązków już wcześniej.

W związku z powyższym, w przypadku gdy dostawca decyduje się przekazywać zestawienie opłat raz w roku kalendarzowym, obligatoryjnie pierwszy raz powinien to uczynić w 2018 roku, gdyż jest to rok kalendarzowy, w którym dostawcy muszą już zacząć realizować obowiązek przesyłania zestawienia przynajmniej raz w roku kalendarzowym. Obowiązek wysłania przez dostawcę tego zestawienia powstaje po upływie okresu dostosowawczego, tj. po 8 sierpnia 2018 r. Zatem obligatoryjnie dostawca wysyła pierwsze zestawienie opłat między 8 sierpnia a 31 grudnia 2018 r.

Przekazany dokument musi obejmować zestawienie opłat za okres przynajmniej od 8 sierpnia 2018 r. (data, do której wszyscy dostawcy muszą już dostosować się do nowej regulacji). Do uznania dostawcy pozostaje natomiast możliwość wysłania zestawienia opłat za okres przed 8 sierpnia 2018 r., jak również wysłanie zestawienia przed 8 sierpnia 2018 r.

8. Za jaki okres powinno być wysłane pierwsze zestawienie opłat dla przyjętego przez dostawcę wariantu miesięcznego?

Jeżeli dostawca decyduje się przekazywać zestawienie opłat raz w miesiącu, podobnie, jak w przypadku wariantu rocznego, pierwsze zestawienie powinien przekazać w 2018 r., aby dopełnić obowiązku przekazania tego zestawienia przynajmniej raz w roku kalendarzowym. Niezależnie od tego, w jakim miesiącu dostawca przekaże pierwsze zestawienie (np. w sierpniu 2018 r. czy we wrześniu 2018 r.), zestawienie to musi obejmować cały okres od 8 sierpnia 2018 r. (data, do której wszyscy dostawcy muszą już dostosować się do nowej regulacji) do daty zestawienia.

Objęcie zestawieniem opłat za okres wcześniejszy niż 8 sierpnia 2018 r. należy do indywidualnej decyzji dostawcy. Należy pamiętać o konieczności przesyłania zestawienia opłat przynajmniej raz w roku.

9. Jakiego okresu powinno dotyczyć zestawienie opłat przekazywane konsumentowi, który rozwiąże umowę rachunku płatniczego po 8 sierpnia 2018 r.?

Zgodnie z art. 32b ust. 2 u.u.p., w przypadku rozwiązania umowy rachunku płatniczego dostawca przekazuje konsumentowi, nie później niż w terminie 2 tygodni od dnia rozwiązania umowy, zestawienie opłat za okres, za który nie było sporządzane zestawienie opłat, do dnia rozwiązania umowy.

Z kolei zgodnie z art. 14 ustawy PAD, obowiązki wynikające z art. 20a, art. 20b, art. 32b-32d, art. 59ia-59ie, art. 59ig, art. 59ih ust. 2, art. 59ii-59iq i art. 59is ust. 1 u.u.p. dostawcy wykonują nie później niż przed upływem 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy PAD, czyli wdrożenie ww. obowiązków u dostawcy musi nastąpić najpóźniej do dnia 8 sierpnia 2018 r.

Na gruncie powyższych przepisów pojawiła się wątpliwość, jakiego okresu mają dotyczyć zestawienia opłat w odniesieniu do konsumentów, którzy rozwiążą umowę rachunku płatniczego np. w listopadzie 2018 r., czyli w okresie, w którym dostawcy będą już, zgodnie z z art. 14 ustawy PAD, zobowiązani do stosowania postanowień art. 32b i nast.u.u.p.

Należy przyjąć, że jeżeli konsument rozwiąże umowę w terminie po 8 sierpnia 2018 r., np. w listopadzie 2018 r., dostawca powinien przekazać mu zestawienie opłat nie później niż w terminie 2 tygodni od dnia rozwiązania umowy, za okres, za który nie było sporządzane zestawienie opłat, do dnia rozwiązania umowy. Trzeba jednak pamiętać, że jeżeli będzie to pierwsze zestawienie opłat przekazywane konsumentowi, powinno ono obejmować okres od 8 sierpnia 2018 r. do dnia rozwiązania umowy.

10. Czy w przypadku zmiany rodzaju konta lub wysokości stawek opłat w tabeli opłat i prowizji w trakcie okresu objętego zestawieniem opłat, dostawca w zestawieniu powinien wskazać, w jakim okresie obowiązywały konkretne stawki?

W przypadku zmiany rodzaju konta, przykładowo w sytuacji różnych wysokości stawek opłat na poszczególnych kontach, bądź w razie zmiany wysokości stawek opłat w tabeli opłat i prowizji dostawca w zestawieniu opłat powinien wskazać, w jakim okresie obowiązywały konkretne stawki.

Należy wskazać na art. 11 ust. 3 Rozporządzenia 2018/33, który stanowi, że jeżeli wysokość opłaty uległa zmianie podczas danego okresu, dostawcy usług płatniczych podają wysokość opłaty naliczanej podczas każdego odpowiedniego okresu, dodając nowe wiersze w kolumnie "Jednostkowa opłata".

Powyższe uzasadnione jest także koniecznością spełnienia wymogu, aby zestawienie opłat było precyzyjne, a informacje w nim zawarte były sformułowane w sposób przejrzysty i czytelny oraz nie wprowadzający w błąd (art. 20b ust. 1 w zw. z art. 32c ust. 2 u.u.p.).

11. W jakiej walucie należy wskazać opłatę w sytuacji, kiedy stawka w tabeli opłat i prowizji wyrażona jest w polskim złotym, jednak opłata jest zaksięgowana w walucie obcej?

Według art. 32c ust. 2 w zw. z art. 20b ust. 1 pkt 6 u.u.p. zestawienie opłat zawiera kwoty opłat wyrażone w walucie polskiej, chyba że konsument zażądał, aby były one podane w walucie innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego. W związku z tym, co do zasady, realna opłata, której stawka jest wyrażona w tabeli opłat i prowizji w walucie polskiej, powinna być określona w zestawieniu opłat (a także opłata w dokumencie dotyczącym opłat) w walucie polskiej.

Zatem, jeżeli stawka opłaty jest wyrażona w tabeli opłat i prowizji w polskim złotym, ale opłata jest zaksięgowana w walucie obcej (na rachunku prowadzonym w innej walucie), w zestawieniu opłat należy przedstawić tę opłatę w walucie polskiej. Jednocześnie, należy poinformować klienta, zgodnie z jakim kursem, z jakiego dnia nastąpiło przeliczenie wartości wyrażonej w walucie obcej na walutę polską.

Jednocześnie, warto zwrócić uwagę, że ww. przepisy dotyczą waluty, w jakiej należy wyrażać kwoty opłat, nie odnosi się natomiast do waluty, w jakiej trzeba wskazywać odsetki od rachunku zapłacone oraz odsetki od rachunku uzyskane przez konsumenta. Odsetki zapłacone lub uzyskane od rachunku należy podawać w walucie rachunku (art. 14 ust. 3 i art. 15 ust. 4 Rozporządzenia 2018/33).

12. W jaki sposób należy wykazywać na zestawieniu opłat opłaty wyrażone procentowo?

Jak stanowi art. 32c ust. 1 pkt 1 u.u.p., w zestawieniu opłat dostawca uwzględnia m.in. jednostkową opłatę pobieraną od konsumenta za daną usługę, liczbę przypadków skorzystania przez konsumenta z danej usługi w okresie objętym zestawieniem, a w przypadku gdy usługi są połączone w pakiet usług - opłatę za cały pakiet, liczbę przypadków pobrania opłaty za pakiet w okresie objętym zestawieniem oraz dodatkową opłatę pobraną za każdą usługę, która przekracza liczbę usług objętych opłatą za pakiet.

Dostawcy często określają stawki opłat za usługi powiązane z rachunkiem płatniczym jako procent wartości transakcji płatniczej. Przykładowo, opłata za wypłatę z bankomatu może być ustalona jako 3% wartości transakcji. Przy transakcji o wartości 10 zł opłata wyniesie 3 zł, a przy transakcji o wartości 20 zł - 6 zł. Jednocześnie, w okresie objętym zestawieniem klient może wykonać określoną liczbę transakcji, np. 3.

W świetle ww. regulacji, pojawia się więc wątpliwość, czy w zestawieniu opłat należy przedstawiać opłatę pobraną za każdą transakcję oddzielnie (np. dla wszystkich 3 transakcji trzeba by było oddzielnie wskazywać opłatę w wysokości 3% x 10 zł = 3 zł, 3% x 20 zł = 6 zł i 3% x 30 zł = 9 zł), czy też wystarczające będzie przedstawienie kwoty zbiorczej za daną usługę, np. 3% x suma wszystkich wypłat (10 zł + 20 zł + 30 zł) = 18 zł. Biorąc pod uwagę obowiązek zapewnienia, aby zestawienie opłat było krótkie i precyzyjne, a informacje w nim zawarte były sformułowane w sposób przejrzysty i czytelny, trzeba uznać za wystarczające wskazanie w tym zestawieniu jednej opłaty za usługę wypłaty z bankomatu, czyli kwoty zbiorczej za tę usługę. Opłata jednostkowa jest bowiem odniesiona w art. 32c ust. 1 pkt 1 u.u.p. do określonej usługi. W przypadku usługi wypłaty z bankomatu, opłatą jednostkową za tę usługę będzie suma opłat pobranych za poszczególne transakcje zrealizowane w ramach tej usługi w danym okresie objętym zestawieniem.

Podobne podejście należy zastosować przy prezentacji odsetek dopisywanych do rachunku płatniczego. Przeciwne podejście spowodowałoby zalew konsumenta nadmiarem informacji, w szczególności w przypadku kont oszczędnościowych, które mogą być rachunkami płatniczymi, oraz w przypadku pewnych typów rachunków bieżących, np. oprocentowanych codziennie według innej stawki (wibor overnight).

13. Czy w przypadku rachunku wspólnego wystarczające jest wysłanie zestawienia opłat tylko do jednego współwłaściciela, czy też konieczne jest przesłanie tego dokumentu do każdego z nich?

Należy uznać, że w przypadku gdy rachunek płatniczy jest rachunkiem wspólnym, odnoszące się do tego rachunku zestawienie opłat powinno być przekazywane tym samym osobom, którym dostawca przekazuje wyciąg dla tego rachunku.

14. Czy dostawcy mają obowiązek na żądanie konsumenta przekazać mu, nieodpłatnie, zestawienie opłat, jeżeli żądanie powoduje zwiększenie przyjętej przez dostawcę częstotliwości przekazywania zestawienia, która jest zgodna z art. 32b u.u.p. (co najmniej raz w roku kalendarzowym)?

Zgodnie z art. 32b ustawy o usługach płatniczych zestawienie opłat dostawca przekazuje konsumentowi, nieodpłatnie, co najmniej raz w roku kalendarzowym. Wynika z tego, że dostawca nie ma obowiązku przekazywać zestawienia opłat częściej niż raz w roku kalendarzowym, a jedynie taką możliwość. Jeśli zatem dostawca przyjmie przekazywanie zestawienia opłat raz w roku kalendarzowym, to nie ma on obowiązku czynić tego częściej. Przedmiotowy przepis wyznacza minimum ustawowe wymagane od dostawcy.

Przedmiotowe minimum, czyli przekazywanie zestawienia opłat co najmniej raz w roku kalendarzowym, należy odnosić również do kwestii nieodpłatności tego dokumentu. Przepis wskazuje na obowiązek przekazywania co najmniej raz w roku nieodpłatnego zestawienia opłat. Zwiększenie częstotliwości przekazywania zestawień, na żądanie konsumenta, może tym samym wiązać się z pobieraniem z tego tytułu opłaty. Znajduje to potwierdzenie także w art. 17 u.u.p., który stanowi, że dostawca nie może pobierać od użytkownika opłat za dostarczanie lub udostępnienie informacji wymaganych na podstawie przepisów działu II u.u.p. (tj. art. 16-art. 32e u.u.p.). Jednakże, dostawca i użytkownik mogą uzgodnić opłaty za przekazywanie, na wniosek użytkownika, informacji:

Przekazywanie informacji zawartych w zestawieniu opłat jest wymagane na podstawie przepisów działu II u.u.p. Tak więc, stosownie do art. 17 ust. 2 pkt 2 u.u.p., dostawca i użytkownik mogą uzgodnić opłaty za jego przekazywanie, na wniosek użytkownika, z większą częstotliwością, niż jest wymagana na podstawie przepisów ww. działu, tj. częściej niż raz w roku kalendarzowym. Możliwość, a nie obowiązek, uzgodnienia opłat potwierdza też twierdzenie, że dostawca nie musi zwiększać częstotliwości wydawania zestawienia, nawet jeśli, zgodnie z przepisami, mógłby pobrać za to opłatę.

Warto zauważyć, że żądanie konsumenta, które musi być uwzględnione przez dostawcę, to, zgodnie z art. 32b ust. 4 u.u.p., żądanie przekazania zestawienia opłat w postaci papierowej. Żaden przepis nie uprawnia natomiast konsumenta do żądania od dostawcy częstszego niż raz w roku kalendarzowym przekazywania zestawienia opłat. Tymczasem, gdy konsument może czegoś zażądać od dostawcy, przepisy wprost to wskazują (tak jak art. 32b ust. 4 u.u.p.). Tak więc określenie wymogu spełnienia żądania konsumenta jedynie w odniesieniu do formy zestawienia opłat, potwierdza, że wymóg ten nie może dotyczyć częstotliwości jego przekazywania.

Trzeba przy tym pamiętać o treści art. 17 ust. 3 u.u.p., zgodnie z którym, jeżeli dostawca jest uprawniony do pobierania opłat za przekazywanie informacji wymaganych na podstawie przepisów działu II u.u.p., opłaty te nie mogą przekraczać rzeczywistych kosztów ponoszonych przez dostawcę, w tym kosztów ponoszonych w związku z ich przekazywaniem.

15. Jak długi powinien być okres, którego dotyczy zestawienie opłat, w szczególności czy klient może zażądać zestawienia za okres kilku lat wstecz?

Obowiązek przekazywania konsumentowi nieodpłatnego zestawienie opłat co najmniej raz w roku kalendarzowym wskazuje na to, że dostawca ma obowiązek przechowywania informacji objętych zestawieniem za rok wstecz od daty zestawienia. Wynika to z faktu, że do wykonania obowiązku ustawowego, tj. przekazywania zestawienia co najmniej raz w roku kalendarzowym, dostawca nie potrzebuje informacji za wcześniejsze okresy niż okres roku przed datą tego dokumentu. Jednocześnie, żadne przepisy nie nakazują dostawcy gromadzenia informacji wykraczających ponad informacje niezbędne do realizacji ww. obowiązku.

W konsekwencji, klient może poprosić o szerszy zakres informacji, np. w 2020 roku zgłosić się po zestawienie za 2019 r. Jednak dostawca nie będzie obowiązany, aby taką prośbę uwzględnić.

16. Czy na zestawieniu opłat powinny znajdować się prowizje pobierane za niestandardowe usługi (np. duplikat transakcji, powiadomienia o odmowie transakcji, zastrzeżenie karty i wydanie PINu do karty, powiadomienia sms, dyspozycje na wypadek śmierci) oraz za wszystkie usługi związane z limitem w rachunku (czy tylko wybrane usługi związane z limitem, np. opłata za obsługę tego limitu)?

Zestawienie opłat obejmuje opłaty za usługi powiązane z rachunkiem płatniczym pobrane w okresie objętym zestawieniem, a w przypadku udzielania kredytu w rachunku płatniczym - także informację o stopie oprocentowania kredytu w rachunku płatniczym oraz całkowitej kwocie odsetek pobranych z tego tytułu w tym okresie, a także informację o stopie oprocentowania środków pieniężnych na rachunku płatniczym oraz całkowitej kwocie odsetek należnych za dany okres (art. 32b ust. 1 u.u.p.).

Powyższe oznacza, że w zestawieniu opłat nie należy wskazywać opłat za usługi niepowiązane z rachunkiem płatniczym, którego dotyczy zestawienie ani opłat za usługi powiązane z innymi produktami (w tym rachunkami płatniczymi, których zestawienie nie dotyczy).

W konsekwencji, na zestawieniu opłat powinny znajdować się prowizje pobierane za niestandardowe usługi oraz za usługi związane z limitem w rachunku, o ile usługi te są powiązane z rachunkiem płatniczym, do którego przekazywane jest zestawienie opłat. Jeśli więc dostawca pobierze prowizję związaną z kredytem w rachunku płatniczym, to wówczas należy ją wykazać w zestawieniu opłat do tego rachunku, gdyż kredyt w rachunku jest powiązany z tym rachunkiem, a więc i prowizje z tytułu kredytu w rachunku są z nim powiązane.

Natomiast, jeżeli z danego rachunku pobierane są prowizje z tytułu np. przedterminowej spłaty kredytu, to nie należy ich wykazywać w zestawieniu opłat dla tego rachunku, ponieważ są one powiązane z innym produktem, tj. z kredytem, a nie z rachunkiem płatniczym.

Podobnie, opłaty za udzielenie kredytu konsumenckiego (innego niż kredyt w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym) lub inne opłaty związane z takim kredytem (np. opłata za wydanie zaświadczenia o kredycie), jeżeli są pobierane z rachunku płatniczego klienta, nie powinny być wskazywane w zestawieniu opłat. Zestawienia opłat nie należy bowiem wiązać z obciążeniem rachunku płatniczego, ale z tytułem obciążenia, którym powinna być opłata za usługę powiązaną z tym rachunkiem (oraz oprocentowanie i odsetki - zgodnie z art. 32b u.u.p.), która może być pobrane także w gotówce.

IX. INFORMACJE HANDLOWE I REKLAMOWE ORAZ POSTANOWIENIA UMÓW

1. Czy dostawca ma obowiązek stosować nazwy usług zgodne z wykazem usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p. również w systemach transakcyjnych czy na ekranach dla klienta?

Zgodnie z brzmieniem zapisów z art. 32d ust. 1 u.u.p. w informacjach handlowych i reklamowych kierowanych do konsumentów oraz postanowieniach umów zawieranych z konsumentami dostawca jest obowiązany posługiwać się pojęciami zawartymi w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p. i definicjami określonymi w tych przepisach, jeżeli odnoszą się do tych usług. Wykładnia powyższego przepisu prowadzi do wniosku, iż nie odnosi się on do posługiwania się pojęciami i definicjami z wykazu reprezentatywnych usług zawartych w rozporządzeniu MF również w systemach transakcyjnych i na ekranach dla klienta.

Skoro przepisy ustawowe nie określają obowiązku posługiwania się w systemach bankowości elektronicznej pojęciami zawartymi w wykazie usług reprezentatywnych, to należy uznać, że dopuszczalne jest posługiwanie się w nich tylko nazwami doprecyzowującymi (handlowymi, np. z nawiasów) - w celu skrócenia i uproszczenia używanych nazw. Użycie w tym wypadku jedynie nazw handlowych nie może jednak wprowadzać konsumenta w błąd. Koniecznie należy dodatkowo zastrzec, że wszelkie zamieszczane w systemach bankowych umowy, regulaminy, TOiP itp. powinny operować pełnymi nazwami usług zgodnymi wykazem usług reprezentatywnych (nazwa z wykazu oraz nazwa handlowa).

Patrz też punkt V.11 Wyjaśnień.

2. Jak należy rozumieć możliwość stosowania w informacjach handlowych i reklamowych oraz postanowieniach umów, oprócz pojęć z wykazu reprezentatywnych usług, także nazw handlowych?

Dostawca może używać nazw handlowych, w sytuacji, gdy informacja handlowa czy reklamowa będzie wskazywać odpowiadającą danej nazwie handlowej nazwę usługi uwzględnionej w wykazie usług reprezentatywnych określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 14f ust. 1 u.u.p. Stanowi o tym art. 32d ust. 1 zd. 2 u.u.p.

Na temat posługiwania się nazwami handlowymi - patrz też: punkt V.12, punkt VII.8 i punkt VIII.3 Wyjaśnień.

X. PRZENIESIENIE RACHUNKU PŁATNICZEGO

1. Czy w przypadku, gdy podstawowy rachunek płatniczy prowadzony przez dostawcę nie będzie miał wielu funkcjonalności dostępnych w ramach rachunków płatniczych prowadzonych przez innych dostawców, dostawca prowadzący PRP będzie zobowiązany do ich zapewnienia, czy też będzie miała zastosowanie zasada, że do rachunku podstawowego stosowany jest taki zakres usług jak dla innych rachunków płatniczych u danego dostawcy?

Rozdział 8 u.u.p. obejmuje swym zakresem wszystkie rodzaje rachunków oferowanych przez dostawcę, w tym w szczególności podstawowy rachunek płatniczy, pod warunkiem, że rachunek płatniczy umożliwia co najmniej (art. 59ij ust. 1 u.u.p.):

Zgodnie z brzmieniem art. 59ij ust. 2 u.u.p., dostawca przyjmujący, który nie świadczy usług świadczonych przez dostawcę przekazującego w ramach prowadzonego rachunku płatniczego, nie jest obowiązany do ich świadczenia w ramach rachunku otwieranego przez niego dla konsumenta w ramach przeniesienia rachunku. Taka regulacja wskazuje, że w przypadku przenoszenia PRP, dostawca przyjmujący nie będzie miał obowiązku świadczenia funkcjonalności podstawowego rachunku płatniczego, które były dostępne w tym rachunku u dostawcy przekazującego na podstawie art. 59ia ust. 5 u.u.p., jeżeli dostawca przyjmujący, uwzględniając zasadę niedyskryminacji wyrażoną w tym przepisie, nie oferuje takich funkcjonalności w PRP oferowanym konsumentom według jego własnej oferty.

Powyższe potwierdza brzmienie art. 59il ust. 1 u.u.p., w myśl którego po złożeniu przez konsumenta upoważnienia do przeniesienia rachunku płatniczego i w zakresie w nim określonym, dostawca przyjmujący podejmuje czynności zmierzające do przeniesienia rachunku płatniczego konsumenta lub usług powiązanych z rachunkiem płatniczym wskazanych przez konsumenta w zakresie, w jakim dostawca przyjmujący świadczy takie usługi.

2. Czy klient może wnioskować o przeniesienie rachunku płatniczego prowadzonego w walucie innej niż polska?

Klient może wnioskować o przeniesienie rachunku podstawowego w walucie innej niż polska, co wynika bezpośrednio z art. 5 ust. 3 u.u.p. Należy przy tym wskazać, iż w artykule tym zamiast: "z wyjątkiem przepisów art. 59ia-59ii" powinno być zapisane: "z wyjątkiem przepisów art. 59ia-59ih" (omyłka legislacyjna - patrz punkt II.2 Wyjaśnień). W związku z tym, do przenoszenia rachunku płatniczego nie ma zastosowania zawarte w art. 5 ust. 3 u.u.p. ograniczenie stosowania określonych przepisów wyłącznie do usług płatniczych dokonywanych w walucie polskiej. Oznacza to, że klient może wnioskować o przeniesienie rachunku płatniczego prowadzonego w walucie innej niż polska. Potwierdza to także treść art. 59ii ust. 1 u.u.p., który stanowi, że klient może wnioskować o przeniesienie rachunku przez co należy rozumieć m.in. przekazanie jakiegokolwiek dodatniego salda w walucie rachunku płatniczego, którego dotyczą przekazywane informacje - bez ograniczenia do waluty polskiej.

3. Czy w ramach przeniesienia można otworzyć rachunek w innej walucie niż rachunek, którego dotyczą przekazywane informacje w ramach przeniesienia, przy założeniu, że rachunek przenoszony zostanie zamknięty jak i przy założeniu, że pozostanie on otwarty?

Zgodnie z art. 59ii u.u.p., przez przeniesienie rachunku płatniczego między dostawcami mającymi siedzibę na terytorium RP należy rozumieć przekazanie, z upoważnienia konsumenta, przez dostawcę przekazującego dostawcy przyjmującemu informacji o wszystkich lub niektórych zleceniach stałych dotyczących poleceń przelewu oraz regularnie przychodzących na rachunek płatniczy prowadzony dla konsumenta przez dostawcę przekazującego poleceniach przelewu i poleceniach zapłaty, w ramach rachunku płatniczego albo jakiegokolwiek dodatniego salda, z rachunku płatniczego prowadzonego przez dostawcę przekazującego na rachunek płatniczy otwarty dla konsumenta przez dostawcę przyjmującego, w walucie rachunku płatniczego, którego dotyczą przekazywane informacje, łącznie z ewentualnym zamknięciem rachunku płatniczego prowadzonego dla konsumenta przez dostawcę przekazującego. W związku z tym, należy uznać, że przeniesienie rachunku powinno następować w walucie rachunku płatniczego, którego dotyczą przekazywane informacje.

4. Czy na wniosku o przeniesienie rachunku zostanie dopisane pole: "rodzaj waluty" przy rachunku?

Jeżeli dostawca przekazujący prowadzi przekazywany rachunek w walucie obcej, dostawca przyjmujący musi otworzyć rachunek przyjmowany w tej samej walucie (art. 59ii u.u.p.). W związku z tym, rodzaj waluty otwieranego rachunku nie będzie dowolny i możliwy do ustalenia w drodze odpowiedniego wypełnienia wniosku o przeniesienie rachunku.

Jeżeli do przenoszonego rachunku prowadzonego w walucie obcej ustanowiono zlecenia stałe w walucie obcej, nie ma przeszkód, aby takie zlecenia również zostały przeniesione. Jednakże, jeżeli dostawca przyjmujący nie posiada w swojej ofercie usługi realizacji zleceń stałych w walucie obcej, to nie ma on obowiązku jej wprowadzenia do oferty dla przyjmowanego rachunku, który miał taką usługę u dostawcy przekazującego.

5. Czy informacja o trybie przeniesienia rachunku płatniczego przekazywana konsumentowi na podstawie art. 59ik u.u.p. stanowi jednocześnie informację przekazywaną zgodnie z art. 27 u.u.p.?

Jak stanowi art. 59ik ust. 1 u.u.p., dostawca przekazujący lub dostawca przyjmujący informują konsumenta, nieodpłatnie, na jego żądanie, w sposób przejrzysty i czytelny, o trybie przeniesienia rachunku płatniczego. Informacje te dostawca przekazuje w postaci papierowej we wszystkich swoich placówkach dostępnych dla konsumentów, albo w postaci elektronicznej, a także udostępnia je na swojej stronie internetowej (art. 59ik ust. 3 u.u.p.).

Informacje przekazywane zgodnie z art. 27 u.u.p. dotyczą natomiast umowy ramowej o usługę płatniczą (znajdują się w rozdziale "Umowa ramowa o usługę płatniczą"). Według art. 26 u.u.p., dostawca jest obowiązany dostarczać użytkownikowi przedmiotowe informacje w postaci papierowej lub na innym trwałym nośniku informacji, z tym że pocztą elektroniczną dostarcza je tylko na wniosek użytkownika. Informacje powinny być sformułowane w przejrzystej i czytelnej formie. Dostawca jest obowiązany dostarczyć je użytkownikowi w odpowiednim czasie przed zawarciem umowy ramowej. Dostawca może za zgodą użytkownika wykonać ten obowiązek przez zamieszczenie przedmiotowych informacji na stronie internetowej, o ile strona taka umożliwia dostęp do niej przez okres właściwy do celów dostarczania tych informacji i pozwala na odtworzenie przechowywanych informacji w niezmienionej postaci. Jeżeli umowa ramowa została zawarta na wniosek użytkownika korzystającego ze środków porozumiewania się na odległość, dostawca dostarcza użytkownikowi przedmiotowe informacje niezwłocznie po zawarciu umowy ramowej, jeżeli nie było możliwe ich dostarczenie w odpowiednim czasie przed zawarciem umowy ramowej. Dostawca może spełnić ww. obowiązki dostarczając projekt umowy ramowej zawierający te informacje.

Informacje, o których mowa w art. 59ik u.u.p., oraz informacje przekazywane zgodnie z art. 27 u.u.p. stanowią odrębne od siebie kategorie informacji. W szczególności, pierwsza z tych kategorii jest przekazywana na żądanie konsumenta i ma związek z wykonywaniem przez niego przysługującego mu na mocy ustawy uprawnienia do przeniesienia rachunku płatniczego. Druga wiąże się natomiast z zawarciem umowy ramowej i jest przekazywana w odpowiednim czasie przed zawarciem tej umowy. W konsekwencji, inny jest też tryb przekazywania tych dwóch kategorii informacji - określony dla każdej z nich odrębnie.

6. Czy przepisy dotyczące przenoszenia rachunków płatniczych odnoszą się również do rachunków oszczędnościowych, mając na uwadze zapisy PSDII, według których rachunek oszczędnościowy stanie się rachunkiem płatniczym? W takim przypadku powstaje wątpliwość co do wysokości oprocentowania przenoszonego rachunku oszczędnościowego, tj. czy poprzez przeniesienie takiego rachunku klient godzi się na przyjęcie warunków oferty u dostawcy przyjmującego?

Jeśli rachunek oszczędnościowy umożliwia przynajmniej dokonywanie wpłat środków pieniężnych na ten rachunek, dokonywanie wypłat gotówki z rachunku oraz zlecanie i odbieranie transakcji płatniczych (art. 59ij u.u.p.), to należy do niego stosować przepisy o przenoszeniu rachunku płatniczego - również przed wdrożeniem do prawa krajowego postanowień PSDII.

Rozważając problem docelowej wysokości oprocentowania przenoszonego rachunku oszczędnościowego w sytuacji, gdy w ofercie dostawcy przekazującego jest ono wyższe niż w ofercie dostawcy przyjmującego, trzeba uznać, że przenoszony rachunek powinien być oprocentowany zgodnie z ofertą dostawcy przyjmującego. Przeniesienie rachunku płatniczego przez konsumenta jest całkowicie dobrowolne, co oznacza, że godzi się on na przyjęcie warunków oferty u dostawcy przyjmującego, zwłaszcza, iż ma możliwość porównania ofert różnych dostawców. W szczególności, konsument wyraża zgodę na wysokość oprocentowania rachunku płatniczego oferowaną przez dostawcę przyjmującego.

7. Czy upoważnienie konsumenta do przeniesienia rachunku płatniczego może być złożone w formie elektronicznej? Co oznacza, że klient jest jednoznacznie elektronicznie zidentyfikowany u dostawcy, do którego chce przenieść rachunek? Czy bank musi udostępnić możliwość złożenia upoważnienia w formie elektronicznej, jeśli zapewniona jest jednoznaczna identyfikacja elektroniczna konsumenta?

Przepis art. 59il ust. 2 u.u.p. stanowi, że upoważnienie do przeniesienia rachunku płatniczego może być złożone w postaci papierowej albo elektronicznej, w przypadku gdy zapewniona jest jednoznaczna identyfikacja elektroniczna konsumenta upoważniającego do przeniesienia rachunku. Jak z tego wynika, złożenie ww. upoważnienia w postaci elektronicznej jest możliwe, pod warunkiem że zapewniona jest jednoznaczna identyfikacja elektroniczna składającego upoważnienie konsumenta.

Jednoznaczna identyfikacja elektroniczna będzie zapewniona nie tylko w przypadku kwalifikowanego podpisu elektronicznego, ale także w bankowości elektronicznej. W systemach bankowości elektronicznej jednoznaczna identyfikacja elektroniczna jest zapewniana w szczególności przez stosowanie odpowiednich loginów i haseł, czy kart kodów jednorazowych. Każdy dostawca określa wewnętrzne procedury w tym zakresie.

Dlatego, jeżeli dostawca prowadzi dla klienta system bankowości elektronicznej (co oznacza, że zapewniona jest jednoznaczna identyfikacja), to powinien umożliwić konsumentowi złożenie upoważnienia w postaci elektronicznej przez bankowość elektroniczną. Wynika to z faktu, że art. 59il ust. 2 u.u.p. daje prawo wyboru postaci, w jakiej składane jest upoważnienie, konsumentowi, a nie dostawcy. To konsument składa upoważnienie, więc to do niego należy decyzja, w jakiej postaci je złoży - z jedynym zastrzeżeniem, że postać elektroniczna musi zapewniać jego jednoznaczną identyfikację.

Zatem, dostawca powinien zawsze przyjmować upoważnienie w postaci elektronicznej z kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Jednocześnie, powinien on przyjmować to upoważnienie w bankowości elektronicznej zawsze, jeżeli taką bankowość prowadzi. Innymi słowy, każdy klient, który ma podpisaną umowę o bankowość elektroniczną (czy o usługi elektroniczne ze skok), powinien mieć możliwość złożenia upoważnienia do przeniesienia rachunku tym kanałem.

Uniemożliwienie konsumentowi przez dostawcę złożenia upoważnienia w kanale bankowości elektronicznej naraża dostawcę na ryzyko zarzutu naruszenia interesów konsumentów. Odesłanie konsumenta do kwalifikowanego podpisu elektronicznego, w sytuacji gdy chce on skorzystać z bankowości elektronicznej, może być bowiem uznane za utrudnianie mu skorzystania z prawa do przeniesienia rachunku poprzez zmuszanie go do złożenia upoważnienia w formie papierowej, w sytuacji gdy są zapewnione ustawowe warunki skorzystania z formy elektronicznej (jednoznaczna identyfikacja). Bankowość elektroniczna jest prostszym i tańszym elektronicznym kanałem komunikacji niż podpis elektroniczny, z którego korzystają tylko nieliczni konsumenci.

Jeżeli natomiast dostawca nie prowadzi bankowości elektronicznej, konsument będzie musiał złożyć upoważnienie w formie papierowej lub z kwalifikowanym podpisem elektronicznym.

W tym miejscu warto dodać, że złożenie wniosku w bankowości elektronicznej będzie dotyczyło obecnych klientów dostawcy przyjmującego, którzy mają aktywną usługę bankowości elektronicznej (np. klient chce mieć drugie konto u tego samego dostawcy), ale nie jest wykluczone, aby dostawca przyjmujący umożliwił dostęp do bankowości elektronicznej nowemu klientowi, aby ten mógł przenieść rachunek.

8. Czy zamknięcie rachunku płatniczego będzie następować zgodnie z umową podpisaną z dostawcą przekazującym, czy też klient będzie wyznaczał datę zamknięcia tego rachunku na wniosku o jego przeniesienie?

Zgodnie z art. 59im ust. 3 u.u.p., jeżeli zamknięcie rachunku płatniczego jest objęte upoważnieniem konsumenta, dostawca przekazujący zamyka rachunek płatniczy w dniu określonym w upoważnieniu, jeżeli nie istnieją na nim nieuregulowane zobowiązania uniemożliwiające jego zamknięcie, i pod warunkiem zakończenia czynności wymienionych w art. 59im ust. 3 pkt 1-3 u.u.p. Zatem, klient wskazuje w upoważnieniu do przeniesienia rachunku płatniczego datę jego zamknięcia przez dostawcę przekazującego.

9. Czy poinformowanie konsumenta o nieuregulowanych zobowiązaniach, zgodnie z art. 59im ust. 4 u.u.p., może nastąpić za pomocą środków komunikacji elektronicznej?

Z art. 59im ust. 4 u.u.p. wynika, że w przypadku gdy w ramach procedury przenoszenia rachunku płatniczego nieuregulowane zobowiązania uniemożliwiają zamknięcie rachunku płatniczego konsumenta w terminie wskazanym przez konsumenta w upoważnieniu, dostawca przekazujący niezwłocznie informuje o tym konsumenta. Poinformowanie może nastąpić z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej (np. przez e-mail), jeżeli przewiduje to obowiązująca umowa rachunku płatniczego.

Trzeba zauważyć, że umowa o prowadzenie rachunku płatniczego zawarta pomiędzy konsumentem a dostawcą przekazującym obowiązuje w trakcie całej procedury przeniesienia tego rachunku. Może ona nadal wiązać strony także po przeniesieniu rachunku do nowego dostawcy, ponieważ przeniesienie nie musi obejmować przekazania salda. Rozwiązanie umowy z dostawcą przekazującym może mieć miejsce, jeżeli konsument upoważni dostawcę przekazującego do zamknięcia prowadzonego przez niego rachunku w wyznaczonym przez niego terminie. Rozwiązanie umowy o prowadzenie rachunku z dostawcą przekazującym nie może więc nastąpić wcześniej niż zamknięcie tego rachunku. Skoro istnienie nieuregulowanych zobowiązań uniemożliwia zamknięcie rachunku we wskazanym przez konsumenta terminie, to poinformowanie konsumenta o tym fakcie musi nastąpić jeszcze w czasie obowiązywania umowy zawartej przez niego z dostawcą przekazującym. Ponieważ przedmiotowa informacja stanowi komunikację związaną z wykonywaniem tej umowy, należy stosować do niej postanowienia umowy w tym zakresie. W konsekwencji, jeżeli konsument w ramach obowiązującej umowy wyraził zgodę na komunikację elektroniczną (np. przez pocztę elektroniczną), to nie jest wymagane uzyskanie od niego oddzielnej zgody na taką komunikację na potrzeby przekazania informacji, o której mowa w art. 59im ust. 4 u.u.p.

10. Co oznacza określenie "regularnie przychodzące polecenia przelewu"? Czy oznacza to przelewy przychodzące co tydzień, co miesiąc, co 6 miesięcy? Czy są to przelewy przychodzące od konkretnych nadawców?

Przepisy dotyczące przenoszenia rachunku płatniczego w kilku miejscach posługują się pojęciem "regularnie przychodzących" na rachunek płatniczy prowadzony dla konsumenta przez dostawcę przekazującego poleceniach przelewu i poleceniach zapłaty. Wskazują one, że przeniesienie rachunku płatniczego oznacza m.in. przekazanie przez dostawcę przekazującego dostawcy przyjmującemu informacji o regularnie przychodzących na rachunek płatniczy prowadzony dla konsumenta przez dostawcę przekazującego poleceniach przelewu i poleceniach zapłaty, w ramach rachunku płatniczego (art. 59ii ust. 1 u.u.p.). Dostawca przyjmujący, w określonym terminie, zwraca się do dostawcy przekazującego o przekazanie mu oraz konsumentowi, w przypadku gdy tego zażądał, dostępnych informacji o regularnie przychodzących poleceniach przelewu oraz zleconych przez wierzyciela poleceniach zapłaty zrealizowanych na rachunku płatniczym konsumenta w ciągu 13 miesięcy poprzedzających dzień zwrócenia się o te informacje (art. 59im ust. 1 pkt 2 u.u.p.). Dostawca przyjmujący, w określonym terminie, informuje płatników wskazanych w upoważnieniu do przeniesienia rachunku i dokonujących regularnie przychodzących poleceń przelewu na rachunek płatniczy konsumenta o danych identyfikujących rachunek płatniczy konsumenta u dostawcy przyjmującego oraz przekazuje płatnikom kopię upoważnienia (art. 59im ust. 6 pkt 4 u.u.p.). Jeżeli konsument poinformuje dostawcę prowadzącego na terytorium RP jego rachunek płatniczy o zamiarze otwarcia rachunku płatniczego u dostawcy prowadzącego działalność w innym państwie członkowskim, dostawca prowadzący rachunek płatniczy, po otrzymaniu tej informacji, przekazuje konsumentowi, nieodpłatnie, m.in. dostępne informacje o regularnie przychodzących poleceniach przelewu oraz zleconych przez wierzyciela poleceniach zapłaty zrealizowanych na rachunku płatniczym konsumenta w ciągu 13 miesięcy poprzedzających dzień otrzymania informacji (art. 59in ust. 1 pkt 1 u.u.p.).

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że punktem odniesienia przy definiowaniu określenia "regularnie" powinna być wola klienta wyrażona w upoważnieniu do przeniesienia rachunku płatniczego. Według art. 59il ust. 1 u.u.p., dostawca przyjmujący podejmuje czynności zmierzające do przeniesienia rachunku płatniczego konsumenta lub usług powiązanych z rachunkiem płatniczym wskazanych przez konsumenta w zakresie określonym w ww. upoważnieniu.

Przekazanie informacji o regularnie przychodzących poleceniach przelewu i zleconych poleceniach zapłaty będzie obciążało dostawcę przekazującego. Wyjątkiem będzie sytuacja przewidziana w art. 59in u.u.p., która nie dotyczy przeniesienia rachunku płatniczego pomiędzy dostawcami mającymi siedzibę na terytorium RP, ale otwarcia takiego rachunku u dostawcy prowadzącego działalność w innym państwie członkowskim. W takim przypadku konsument nie będzie składał upoważnienia do przeniesienia rachunku płatniczego. Mimo tego, można odebrać od niego oświadczenie na temat tego, jakie - w ramach rachunku prowadzonego przez krajowego dostawcę - przychodzące polecenia przelewu oraz zlecone przez wierzyciela polecenia zapłaty uznaje on za regularne.

W braku stosownej informacji ze strony konsumenta, dostawca powinien uwzględnić, że słowo "regularnie" odnosi się do sytuacji powtarzalnych, dokonywanych w sposób przewidywalny, według przyjętych przez danego dostawcę kryteriów, jak np.: tożsamość osoby dłużnika, odstęp czasu pomiędzy transakcjami, tytuł dyspozycji przelewu itp. Przy określaniu znaczenia słowa "regularnie" nie należy kierować się pojedynczym, wybranym kryterium jakim może być np. odstęp czasu pomiędzy realizacją transakcji płatniczych czy tytuł przelewu, ale kilkoma kryteriami łącznie. Korzystanie z jednego kryterium może być bowiem mylące (np. alimenty mogą wpłynąć na rachunek raz w miesiącu, raz na dwa miesiące, 2 razy w miesiącu itd.). Chodzi o możliwość określenia konkretnej reguły wielokrotnego przesłania przelewu na rachunek płatniczy. Nie zawsze uznanie określonej transakcji za regularną będzie wiązało się z jej przynajmniej 2-krotnym wykonaniem, ponieważ również w przypadku jednej transakcji jej tytuł może wskazywać, że jest to pierwsza z wielu planowanych do zrealizowania operacji (np. wskazanie w tytule przelewu: "1-sza transza").

11. Czy wykaz istniejących zleceń stałych dotyczących poleceń przelewu oraz udzielonych przez dłużnika zgodach na realizację poleceń zapłaty, o którym mowa w art. 59in ust. 1 pkt 1 u.u.p., służy tylko i wyłącznie na potrzeby przeniesienia rachunku płatniczego do dostawcy w innym państwie członkowskim? Czy będzie opracowany jednolity wzór takiego wykazu?

W sytuacji gdy konsument zechce przenieść swój rachunek płatniczy do innego państwa członkowskiego zastosowanie znajdzie art. 59in u.u.p. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli konsument poinformuje dostawcę prowadzącego na terytorium RP jego rachunek płatniczy o zamiarze otwarcia rachunku płatniczego u dostawcy prowadzącego działalność w innym państwie członkowskim, dostawca prowadzący rachunek płatniczy, po otrzymaniu tej informacji m.in. przekazuje konsumentowi, nieodpłatnie, wykaz istniejących zleceń stałych dotyczących poleceń przelewu oraz udzielonych przez dłużnika zgodach na realizację poleceń zapłaty, o ile są dostępne, a także dostępne informacje o regularnie przychodzących poleceniach przelewu oraz zleconych przez wierzyciela poleceniach zapłaty zrealizowanych na rachunku płatniczym konsumenta w ciągu 13 miesięcy poprzedzających dzień otrzymania informacji (art. 59in ust. 1 pkt 1 u.u.p.). Przedmiotowy wykaz znajduje zatem zastosowanie wyłącznie w przypadku zgłoszenia przez konsumenta zamiaru otwarcia rachunku płatniczego u dostawcy prowadzącego działalność w innym niż RP państwie członkowskim. Nie będzie to procedura przeniesienia rachunku płatniczego określona w art. 59ii u.u.p., ponieważ, w myśl tego ostatniego przepisu, przeniesienie następuje między dostawcami mającymi siedzibę na terytorium RP.

Ze względu na znaczny stopień indywidualizacji ww. wykazu, za niecelowe trzeba uznać opracowywanie jego jednolitego wzoru.

Dodatkowo, należy zauważyć, że dostawca przekazuje przedmiotowy wykaz konsumentowi, a nie innemu dostawcy. Wykaz ten nie będzie więc wykorzystywany do pozyskiwania informacji o posiadanych przez konsumenta usługach przez banki krajowe (do tego służy OGNIVO).

12. Jakie opłaty może pobierać dostawca przekazujący i dostawca przyjmujący?

Według art. 59ip ust. 2 u.u.p., opłaty pobierane od konsumenta przez dostawcę przekazującego lub dostawcę przyjmującego za czynności inne niż przekazywanie informacji, o których mowa w art. 59ip ust. 1 u.u.p. oraz w art. 59im ust. 1 pkt 1 i 2 u.u.p., wykonywane zgodnie z art. 59il i art. 59im u.u.p., nie mogą być wyższe niż rzeczywiste koszty ponoszone przez danego dostawcę z tytułu wykonywanych czynności. Przedmiotowe wyłączenie nie oznacza, że dostawca może pobierać od konsumenta opłaty za czynności objęte wyłączeniem w dowolnej wysokości. W odniesieniu do tych czynności zostało bowiem wskazane, że mają one być dokonywane nieodpłatnie. Zgodnie z art. 59ip ust. 1 u.u.p., dostawca przekazujący i dostawca przyjmujący, na żądanie konsumenta, udostępniają mu, nieodpłatnie, dane dotyczące istniejących zleceń stałych i poleceń zapłaty, powiązanych z prowadzonymi przez tych dostawców rachunkami płatniczymi konsumenta, które są objęte przeniesieniem. Natomiast, w myśl art. 59im ust. 5 u.u.p., dostawca przekazujący nie może pobierać opłat od konsumenta oraz dostawcy przyjmującego za przekazywanie informacji, o które zwrócił się ten dostawca zgodnie z art. 59im ust. 1 pkt 1 i 2 u.u.p. Zakaz pobierania opłat, a także ich ograniczenie do wysokości rzeczywistych kosztów nie odnosi się natomiast do czynności podejmowanych przez dostawcę na podstawie art. 59in u.u.p., z wyjątkiem art. 59in ust. 1 pkt 1 u.u.p., który przewiduje nieodpłatne przekazanie konsumentowi wykazu istniejących zleceń stałych dotyczących poleceń przelewu oraz udzielonych przez dłużnika zgodach na realizację poleceń zapłaty, o ile są dostępne, a także dostępnych informacji o regularnie przychodzących poleceniach przelewu oraz zleconych przez wierzyciela poleceniach zapłaty zrealizowanych na rachunku płatniczym konsumenta w ciągu 13 miesięcy poprzedzających dzień otrzymania informacji.

Warto także zauważyć, że dostawca będzie mógł pobierać opłaty, nie wyższe niż rzeczywiste koszty ponoszone przez niego z tytułu wykonywanych czynności, za przekazanie salda z rachunku płatniczego prowadzonego przez dostawcę przekazującego na rachunek płatniczy prowadzony przez dostawcę przyjmującego. Wynika to z treści art. 59ip ust. 1 u.u.p. oraz art. 59im ust. 1 pkt 1 i 2 u.u.p., które wykluczają pobieranie opłat jedynie za przekazywanie informacji, nie zaś salda. Tymczasem, w myśl art. 59ii u.u.p., przeniesienie rachunku obejmuje przekazanie informacji albo jakiegokolwiek dodatniego salda.

Jednocześnie wymaga zwrócenia uwagi, że art. 59ip ust. 2 u.u.p., który ogranicza wysokość możliwych do pobrania opłat do rzeczywistych kosztów ponoszonych przez dostawcę, odnosi się jedynie do opłat związanych z przenoszeniem rachunku płatniczego. Nie wynika z niego konieczność wprowadzenia górnego limitu w stosunku do opłat za usługi niepowiązane z przenoszeniem rachunku. Wskazuje na to usytuowanie art. 59ip ust. 2 u.u.p. w rozdziale zatytułowanym "Przeniesienie rachunku płatniczego", jak również fakt, iż przedmiotowy przepis mówi o opłatach pobieranych przez dostawcę przyjmującego i przez dostawcę przekazującego, w której to roli dostawcy występują wyłącznie w trakcie procedury przenoszenia rachunków płatniczych.

13. Jak należy rozumieć obowiązek odpowiedniego stosowania przepisów o przenoszeniu rachunków płatniczych pomiędzy dostawcami mającymi siedzibę na terytorium RP do przenoszenia rachunku płatniczego w ramach tego samego dostawcy?

Jak stanowi art. 59ir u.u.p., przepisy art. 59ii-59im i art. 59io-59iq u.u.p. stosuje się odpowiednio do przenoszenia rachunku płatniczego w ramach tego samego dostawcy. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że przeniesienie rachunku pomiędzy oddziałami jednego dostawcy zgodnie z ww. przepisami może być utrudnieniem dla konsumenta, który musiałby składać stosowne upoważnienie do przeniesienia rachunku, co wydłużyłoby znacznie całą procedurę.

W praktyce stanowi regułę, że przeniesienie rachunku płatniczego w ramach tego samego dostawcy odbywa się w drodze konwersji jednego rachunku, co odbywa się w ramach tego samego centralnego systemu informatycznego. W związku z tym, art. 59ir u.u.p. można obecnie uznać za pusty.

Możliwa jest także interpretacja przedmiotowego przepisu, zgodnie z którą odpowiednie stosowanie art. 59ii-59im i art. 59io-59iq u.u.p. do przenoszenia rachunku płatniczego w ramach tego samego dostawcy oznacza stosowanie ich w części, tj. z pominięciem regulacji dotyczących upoważnienia konsumenta.

14. Zasady przenoszenia rachunków bankowych a kwestie ustawowych terminów na dokonanie określonych czynności. Czy wejście SKOK do Systemu Ognivo spowoduje zmiany zasad przenoszenia rachunków?

Zgodnie z art. 59im ust. 1 u.u.p., dostawca przyjmujący, w terminie 2 dni roboczych od dnia otrzymania upoważnienia konsumenta do przeniesienia rachunku płatniczego, zwraca się do dostawcy przekazującego o dokonanie określonych czynności objętych tym upoważnieniem. Przedmiotowy przepis odnosi się do dostawców, a zatem zarówno do banków jak i do spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. W związku z tym wskazany w tym przepisie 2-dniowy termin obowiązuje obie te kategorie dostawców. Zgodnie z brzmieniem ustawy, w ramach procedury przenoszenia rachunków musi być zapewniona możliwość transferu pomiędzy bankami a spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi, zatem tych ostatnich nie obowiązuje żaden inny termin niż, ten który jest określony w art. 59im ust. 1 u.u.p.

W przypadku spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych inny jest jedynie początek biegu terminu na zwrócenie się do dostawcy przekazującego o dokonanie czynności objętych tym upoważnieniem. Wynika to z art. 59im ust. 2 u.u.p., który stanowi, że jeżeli dostawca przyjmujący jest spółdzielczą kasą oszczędnościowo-kredytową i dokonuje weryfikacji członkostwa konsumenta, termin określony w art. 59im ust. 1 u.u.p., jest liczony od dnia dokonania pozytywnej weryfikacji członkostwa.

15. Na kim spoczywa obowiązek weryfikacji tożsamości klienta składającego upoważnienie do przeniesienia rachunku w postaci papierowej oraz elektronicznej?

Przepis art. 59il ust. 2 u.u.p. stanowi, że upoważnienie do przeniesienia rachunku płatniczego może być złożone w postaci papierowej albo elektronicznej, w przypadku gdy zapewniona jest jednoznaczna identyfikacja elektroniczna konsumenta upoważniającego do przeniesienia rachunku. Upoważnienie jest składane dostawcy przyjmującemu, który na jego podstawie zwraca się do dostawcy przekazującego o dokonanie objętych upoważnieniem czynności, o których mowa w art. 59im ust. 1 u.u.p. W przedmiotowym przepisie mowa jest o czynnościach, które dotyczą majątku konsumenta, m.in. o przekazaniu środków pieniężnych pozostających na rachunku płatniczym prowadzonym przez dostawcę przekazującego. Dlatego, niezwykle istotna jest prawidłowa weryfikacja upoważnienia do przeniesienia rachunku składanego przez konsumenta - tak, aby nie było wątpliwości, że pochodzi ono rzeczywiście od niego.

W związku z tym, że upoważnienie jest składane dostawcy przyjmującemu, to na nim ciąży odpowiedzialność za weryfikację tożsamości konsumenta wnioskującego o przeniesienie rachunku, który podpisuje ww. upoważnienie. Mimo iż ustawa nie stanowi o tym wprost, wniosek taki można przyjąć w oparciu o art. 59im oraz 59il u.u.p.

Natomiast, dostawca przekazujący musi polegać na weryfikacji przeprowadzonej przez dostawcę przyjmującego. W tym celu dostawca przyjmujący powinien złożyć dostawcy przekazującemu oświadczenie, iż konsument, który złożył upoważnienie do przeniesienia rachunku został przez niego pozytywnie zweryfikowany.

W przypadku gdy upoważnienie udzielane dostawcy przyjmującemu jest składane w postaci elektronicznej, dostawca przekazujący polega wyłącznie na oświadczeniu dostawcy przyjmującego, iż ten zweryfikował konsumenta. Postać elektroniczna to zarówno kwalifikowany podpis elektroniczny jak i autoryzacja w e-bankowości (e-skok) w sposób przyjęty u danego dostawcy, określony w umowie o bankowość elektroniczną czy usługi elektroniczne skok (np. login, hasło, karta kodów jednorazowych), jeśli tą drogą zapewniona jest jednoznaczna identyfikacja elektroniczna konsumenta. Należy przy tym uznać, że każdy klient, który ma podpisaną umowę o bankowość elektroniczną (czy o usługi elektroniczne ze skok), powinien mieć możliwość złożenia upoważnienia tym kanałem.

W przypadku gdy upoważnienie udzielane dostawcy przyjmującemu jest składane w postaci papierowej, dostawca przekazujący powinien dodatkowo, poza pozyskaniem oświadczenia dostawcy przyjmującego o prawidłowej weryfikacji konsumenta, zweryfikować zgodność podpisu konsumenta złożonego pod tym upoważnieniem (oraz pod załączonym do niego wnioskiem o przeniesienie rachunku) z wzorem podpisu złożonym przez tego konsumenta u dostawcy przekazującego, o ile dostawca przekazujący posiada wzór tego podpisu. Niezgodność posiadanego przez dostawcę przekazującego wzoru podpisu spowoduje odmowę realizacji procesu przeniesienia rachunku przez dostawcę przekazującego. W takim wypadku uprawnienie dostawcy przekazującego do odmowy przeniesienia rachunku należy wywieść z przepisów, które nakładają na dostawców obowiązek ochrony środków klienta przed wypłaceniem ich przez osoby nieupoważnione (np. art. 50 ust. 2 ustawy - Prawo bankowe, art. 45 u.u.p.). Ponadto, konsument powinien przed podpisaniem upoważnienia otrzymać od dostawcy przyjmującego szczegółowe informacje o konsekwencjach złożenia podpisu niezgodnego ze wzorem podpisu złożonym u dostawcy przekazującego w związku z przenoszonym rachunkiem.

16. Czy brak karty wzoru podpisu może być powodem odrzucenia wniosku o przeniesienie rachunku przez dostawcę przekazującego?

W sytuacji, gdy upoważnienie ma formę pisemną (tj. z własnoręcznym podpisem), a dostawca przekazujący, który otrzyma to upoważnienie od dostawcy przyjmującego, nie posiada wzoru podpisu konsumenta, ponieważ prowadzi dla niego rachunek internetowy, wówczas brak KWP (karty wzoru podpisu) nie może być powodem odrzucenia wniosku o przeniesienie rachunku przez dostawcę przekazującego. Odrzucenie takiego wniosku jest możliwe, jeśli dostawca przekazujący posiada wzór podpisu konsumenta związany z przenoszonym rachunkiem i może go porównać z podpisem pod upoważnieniem oraz wynik porównania jest negatywny.

17. Jak należy rozumieć regulacje ustawowe w zakresie obowiązku jednoznacznej weryfikacji klienta (art. 59il ust. 2 u.u.p.)?

Zgodnie z art. 59il ust. 2 u.u.p., upoważnienie do przeniesienia rachunku płatniczego może być złożone w postaci papierowej albo elektronicznej, w przypadku gdy zapewniona jest jednoznaczna identyfikacja elektroniczna konsumenta upoważniającego do przeniesienia rachunku.

Wobec tego, że ww. przepis mówi o postaci elektronicznej, a nie o formie elektronicznej, należy uznać, że postać elektroniczna może obejmować zarówno formę elektroniczną, czyli oświadczenie woli w postaci elektronicznej opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym (art. 78¹ § 1 Kodeksu cywilnego), jak również oświadczenie woli w postaci elektronicznej, które nie spełnia wymogu formy elektronicznej. Warunkiem przyjęcia takiego rozwiązania jest jednak zapewnienie przez nie jednoznacznej identyfikacji elektronicznej konsumenta upoważniającego do przeniesienia rachunku.

Należy uznać, że upoważnieniem do przeniesienia rachunku płatniczego złożonym w postaci elektronicznej zapewniającym jednoznaczną identyfikację konsumenta będzie upoważnienie złożone przez tego konsumenta w bankowości elektronicznej (czy e-skok), w której nastąpi weryfikacja jego tożsamości w sposób przyjęty u danego dostawcy, określony w umowie o bankowość elektroniczną czy w umowie o usługi elektroniczne zawartej ze skok (np. login, hasło, karta kodów jednorazowych).

Należy uznać, że jednoznaczna weryfikacja elektroniczna, dokonana w powyższy sposób przez dostawcę przyjmującego (w szczególności w jego systemie bankowości elektronicznej czy e-skok) jest pewna (jest ona jednoznaczna). Dostawca przekazujący powinien więc polegać w jej wypadku na oświadczeniu dostawcy przyjmującego, iż ten zweryfikował konsumenta. Tym samym, dostawca przekazujący nie będzie mógł odmówić przeniesienia rachunku, jeżeli otrzyma od dostawcy przekazującego oświadczenie, iż ten ostatni pozytywnie zweryfikował konsumenta w przyjęty u niego sposób, określony w umowie o bankowość elektroniczną (umowie o e-skok).

Jak wskazano w punkcie wyżej, każdy klient, który ma podpisaną umowę o bankowość elektroniczną (czy o usługi elektroniczne ze skok), powinien mieć możliwość złożenia upoważnienia tym kanałem. Sposób jednoznacznej weryfikacji elektronicznej konsumenta powinien być określony w tej umowie.

18. Czy jest wymagana zgoda klienta na przesyłanie przez dotychczasowego dostawcę informacji, których przekazanie zostało nałożone przez ustawodawcę na tego dostawcę obligatoryjnie?

Ustawodawca wskazuje, iż dostawca przekazujący powinien w określonych sytuacjach informować klienta. Przykładowo, jak stanowi art. 59im ust. 4 u.u.p., w przypadku gdy nieuregulowane zobowiązania uniemożliwiają zamknięcie rachunku płatniczego konsumenta w terminie, o którym mowa w art. 59im ust. 3 pkt 5 u.u.p., dostawca przekazujący niezwłocznie informuje o tym konsumenta. Zatem, w opisanej sytuacji konieczny jest kontakt dostawcy przekazującego z klientem (np. przez e-mail, sms).

Należy uznać, że wykonanie przez dostawcę przekazującego wobec konsumenta obowiązku informacyjnego nałożonego na niego przez ustawę nie wymaga zgody konsumenta, w szczególności nie jest konieczne uzyskanie od niego zgody na marketing elektroniczny. Zgoda klienta jest wymagana w odniesieniu do działań marketingowych dostawcy, jednakże realizacja ustawowych obowiązków informacyjnych nie stanowi działalności marketingowej.

W ww. zakresie nie jest więc wymagana zgoda konsumenta, ponieważ przekazanie informacji o nieuregulowanych zobowiązaniach uniemożliwiających zamknięcie rachunku płatniczego konsumenta w wymaganym terminie jest wykonaniem przez dostawcę obowiązku wynikającego z art. 59im ust. 4 u.u.p.

Dodatkowo, należy zauważyć, że w punkcie X.9. Wyjaśnień w odniesieniu do obowiązku informacyjnego wynikającego z art. 59im ust. 4 u.u.p. wskazano, że:

"(...) Poinformowanie może nastąpić z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej (np. przez e-mail), jeżeli przewiduje to obowiązująca umowa rachunku płatniczego.

Trzeba zauważyć, że umowa o prowadzenie rachunku płatniczego zawarta pomiędzy konsumentem a dostawcą przekazującym obowiązuje w trakcie całej procedury przeniesienia tego rachunku. Może ona nadal wiązać strony także po przeniesieniu rachunku do nowego dostawcy, ponieważ przeniesienie nie musi obejmować przekazania salda. Rozwiązanie umowy z dostawcą przekazującym może mieć miejsce, jeżeli konsument upoważni dostawcę przekazującego do zamknięcia prowadzonego przez niego rachunku w wyznaczonym przez niego terminie. Rozwiązanie umowy o prowadzenie rachunku z dostawcą przekazującym nie może więc nastąpić wcześniej niż zamknięcie tego rachunku. Skoro istnienie nieuregulowanych zobowiązań uniemożliwia zamknięcie rachunku we wskazanym przez konsumenta terminie, to poinformowanie konsumenta o tym fakcie musi nastąpić jeszcze w czasie obowiązywania umowy zawartej przez niego z dostawcą przekazującym. Ponieważ przedmiotowa informacja stanowi komunikację związaną z wykonywaniem tej umowy, należy stosować do niej postanowienia umowy w tym zakresie. W konsekwencji, jeżeli konsument w ramach obowiązującej umowy wyraził zgodę na komunikację elektroniczną (np. przez pocztę elektroniczną), to nie jest wymagane uzyskanie od niego oddzielnej zgody na taką komunikację na potrzeby przekazania informacji, o której mowa w art. 59im ust. 4 u.u.p."

19. Czy za przelew walutowy (z rachunku u dostawcy przekazującego na rachunek u dostawcy przyjmującego) dostawca może pobierać prowizję?

W świetle brzmienia art. 59ii u.u.p. przez przeniesienie rachunku płatniczego między dostawcami mającymi siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej należy rozumieć przekazanie, z upoważnienia konsumenta, przez dostawcę przekazującego dostawcy przyjmującemu informacji o wszystkich lub niektórych zleceniach stałych dotyczących poleceń przelewu oraz regularnie przychodzących na rachunek płatniczy prowadzony dla konsumenta przez dostawcę przekazującego poleceniach przelewu i poleceniach zapłaty, w ramach rachunku płatniczego albo jakiegokolwiek dodatniego salda, z rachunku płatniczego prowadzonego przez dostawcę przekazującego na rachunek płatniczy otwarty dla konsumenta przez dostawcę przyjmującego, w walucie rachunku płatniczego, którego dotyczą przekazywane informacje, łącznie z ewentualnym zamknięciem rachunku płatniczego prowadzonego dla konsumenta przez dostawcę przekazującego.

W związku z powyższym, dostawca będzie mógł pobierać opłaty, nie wyższe niż rzeczywiste koszty ponoszone przez niego z tytułu wykonywanych czynności (zgodnie z art. 59ip ust. 2 u.u.p.), za przekazanie salda z rachunku płatniczego prowadzonego przez dostawcę przekazującego na rachunek płatniczy prowadzony przez dostawcę przyjmującego. Wynika to z treści art. 59ip ust. 1 u.u.p. oraz art. 59im ust. 1 pkt 1 i 2 u.u.p., które wykluczają pobieranie opłat jedynie za przekazywanie informacji, nie zaś salda. Tymczasem, w myśl art. 59ii u.u.p., przeniesienie rachunku obejmuje przekazanie informacji albo jakiegokolwiek dodatniego salda.

Jednocześnie, trzeba zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 59ii u.u.p., przeniesienie rachunku następuje w walucie rachunku płatniczego, którego dotyczą przekazywane informacje, czyli rachunku u dostawcy przekazującego. Jeśli więc rachunek ten będzie prowadzony w walucie obcej, nastąpi przeniesienie salda w walucie obcej, za co dostawca będzie mógł pobrać prowizję (patrz też punkt X.2, X.3. i X.12. Wyjaśnień).

20. Czy określenie zasad przenoszenia rachunków wymaga formy regulaminu (tzw. wzorca umownego w rozumieniu Kodeksu cywilnego), czy jedynie wypełnienia przez dostawcę obowiązków informacyjnych (art. 59ik u.u.p.)?

Zgodnie z art. 59ik ust. 1 u.u.p., dostawca przekazujący lub dostawca przyjmujący informują konsumenta, nieodpłatnie, na jego żądanie, w sposób przejrzysty i czytelny, o trybie przeniesienia rachunku płatniczego. Natomiast, według art. 59ik ust. 3 u.u.p., informacje, o których mowa w 59ik ust. 1 u.u.p., dostawca przekazuje w postaci papierowej we wszystkich swoich placówkach dostępnych dla konsumentów, albo w postaci elektronicznej, a także udostępnia je na swojej stronie internetowej.

Z przepisów dotyczących przenoszenia rachunków (art. 59ii-59it u.u.p.) nie wynika, aby zawarte w nich reguły (prawa i obowiązki dostawców i klienta) przenoszenia miały być zawarte w treści umowy rachunku ani w żadnym innym wzorcu umownym. Powyższe regulacje wskazują, że przedmiotowe informacje są przekazywane przez dostawcę na żądanie konsumenta, przy czym żądanie takie konsument może zgłosić dopiero po zawarciu umowy ramowej.

Ponieważ informacje określone w art. 59ik u.u.p. nie stanowią wzorca umownego, wystarczającym jest ich ujęcie w dokumencie typowo informacyjnym.

Powyższe jest istotne między innymi w odniesieniu do trybu zmian dokumentu informacyjnego. Brak charakteru wzorca umownego powoduje, że zmieniając ten dokument dostawca nie musi dochowywać trybu zmiany wzorca umownego, określonego w art. 29 u.u.p. Należy uznać, że zmiana przedmiotowego dokumentu ma podobny charakter do zmiany dokumentu dotyczącego opłat, o którym mowa w art. 20a-20b u.u.p. Oba dokumenty pełnią tę samą informacyjną rolę.

21. Na kim spoczywa obowiązek poinformowania płatników i odbiorców, o których mowa w art. 59im ust. 6 pkt 4 i 5 u.u.p, gdy realizują oni transakcje przy użyciu rachunków płatniczych prowadzonych przez instytucje spoza terytorium RP?

Zgodnie z art. 59im ust. 6 pkt 4 i 5 u.u.p., dostawca przyjmujący, w terminie 5 dni roboczych od dnia otrzymania informacji, o których mowa w art. 59im ust. 1 pkt 1 i 2 u.u.p., wykonuje następujące czynności, o ile są objęte upoważnieniem:

- informuje płatników wskazanych w upoważnieniu i dokonujących regularnie przychodzących poleceń przelewu na rachunek płatniczy konsumenta o danych identyfikujących rachunek płatniczy konsumenta u dostawcy przyjmującego oraz przekazuje płatnikom kopię upoważnienia;

- informuje odbiorców określonych w upoważnieniu i stosujących polecenie zapłaty do pobierania środków pieniężnych z rachunku płatniczego konsumenta o danych identyfikujących rachunek płatniczy konsumenta u dostawcy przyjmującego oraz o dniu, od którego polecenia zapłaty mają być realizowane z tego rachunku płatniczego, a także przekazuje tym odbiorcom kopię upoważnienia.

Nie jest wykluczone, że konsument otrzymuje na rachunek płatniczy regularnie przychodzące polecenia przelewu od płatników mających siedzibę poza terytorium RP oraz że polecenie zapłaty do pobierania środków pieniężnych z rachunku płatniczego konsumenta stosują odbiorcy mający siedzibę poza terytorium RP.

Z ww. przepisu wynika, że obowiązek poinformowania płatników i odbiorców, o których mowa w art. 59im ust. 6 pkt 4 i 5 u.u.p., spoczywa na dostawcy przyjmującym - niezależnie od tego, czy ich siedziba jest zlokalizowana na terytorium RP czy też poza terytorium RP.

Dodatkowo, należy zwrócić uwagę na art. 59im ust. 7 u.u.p., według którego dostawca przyjmujący wykonuje ww. czynności w zakresie, w jakim umożliwiają mu to informacje przedstawione przez dostawcę przekazującego lub konsumenta, a w przypadku braku takich informacji zwraca on się o ich przekazanie.

Dostawca przyjmujący nie może ponosić odpowiedzialności za przekazane mu przez dostawcę przekazującego lub klienta błędne lub niepełne dane. W celu dochowania należytej staranności, dostawca przyjmujący powinien jednak wychwycić oczywiste braki przekazanych mu informacji o płatnikach i odbiorcach, np. brak adresu.

22. Czy będzie opracowany w języku angielskim wspólny wzorzec, za pomocą którego dostawca będzie mógł informować instytucje, o których mowa w art. 59im ust. 6 pkt 4 i 5 u.u.p., mające siedzibę poza terytorium RP?

Jak wskazano w punkcie 7 powyżej, obowiązek powiadomienia płatników i odbiorców zgodnie z art. 59im ust. 6 pkt 4 i 5 u.u.p. spoczywa na dostawcy przyjmującym także wtedy, gdy ci płatniczy i odbiorcy posiadają siedzibę poza terytorium RP.

Tym niemniej, ze względu na fakt, iż powiadomienie będzie dotyczyło płatników i odbiorców posiadających siedzibę w różnych państwach, należałoby sporządzić wiele wersji takiego powiadomienia - w różnych językach, w zależności od państwa siedziby danego płatnika czy odbiorcy. Stąd dostawcy będą opracowywać powiadomienia indywidualnie, w zależności od ich konkretnych potrzeb.

23. W jaki sposób należy liczyć termin 5-dniowy wskazany w art. 59im ust. 6 pkt 4 u.u.p.?

Zgodnie z art. 59im ust. 6 pkt 4 i 5 u.u.p., dostawca przyjmujący, w terminie 5 dni roboczych od dnia otrzymania informacji, o których mowa w art. 59im ust. 1 pkt 1 i 2 u.u.p., o ile są objęte upoważnieniem:

W ww. zakresie termin 5-dniowy należy liczyć od dnia otrzymania przez dostawcę przyjmującego od dostawcy przekazującego informacji, o których mowa w art. 59im ust. 1 pkt 1 i 2 u.u.p. Informacje, o których mowa w art. 59im ust. 1 pkt 1 i 2 u.u.p. to:

Dopiero po przekazaniu ww. informacji (oraz - gdy jest to objęte upoważnieniem - anulowaniu zleceń stałych i jeżeli na rachunku nie istnieją nieuregulowane zobowiązania uniemożliwiające jego zamknięcie) dostawca przekazujący może zamknąć rachunek konsumenta (art. 59im ust. 3 pkt 5 u.u.p.). Zatem trzeba uznać, iż chodzi o informacje kompletne (warunek "zakończenia czynności przekazywania informacji").

Ponadto, dostawca przyjmujący informuje płatników i odbiorców w zakresie, w jakim umożliwiają mu to informacje przedstawione przez dostawcę przekazującego lub konsumenta, a w przypadku braku takich informacji zwraca on się o ich przekazanie (art. 59im ust. 7 u.u.p.). Z tego wynika, że w trakcie czynności przekazywania może zajść konieczność uzupełnienia braków. Ty samym, jeśli dostawca przyjmujący będzie zmuszony zweryfikować otrzymane informacje, to czas niezbędny do ustalenia prawidłowych informacji nie jest wliczany do biegu terminu 5 dniowego.

Dla dochowania terminu 5-dniowego wystarczające jest nadanie informacji do płatnika/dostawcy.

24. Czy niezbędne jest żądanie potwierdzenia odbioru przez dostawcę przesyłającego informacje zgodnie z art. 59im ust. 6 pkt 4 i 5 u.u.p.?

Należy uznać, że przekazując informacje, o których mowa w art. 59im ust. 6 pkt 4 i 5 u.u.p., dostawca przyjmujący powinien żądać potwierdzenia ich odbioru przez płatnika czy odbiorcę. Jednakże, w sytuacji gdy płatnik lub odbiorca posiada siedzibę poza terytorium RP, przepisy innego niż RP państwa (siedziby powiadamianego płatnika czy odbiorcy) mogą być odmienne niż prawo polskie i nie przewidywać obowiązku potwierdzenia odbioru. W związku z tym w piśmie przewodnim do odbiorcy/płatnika zagranicznego należy wskazać na konieczność takiego potwierdzenia.

25. Czy rachunki wraz z kartą kredytową mogą być przenoszone?

Rachunek karty kredytowej może być uznany, pod pewnymi warunkami (określonymi w art. 59ij ust. 1 u.u.p.), za rachunek płatniczy. Jednakże, należy pamiętać, że zgodnie z art. 59ij ust. 2 u.u.p., dostawca przyjmujący, który nie świadczy usług świadczonych przez dostawcę przekazującego w ramach prowadzonego rachunku płatniczego, nie jest obowiązany do ich świadczenia w ramach rachunku otwieranego przez niego dla konsumenta w ramach przeniesienia rachunku. Konieczność przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej powoduje, że w przypadku karty kredytowej nie występuje tożsamość świadczonych usług. Należy wskazywać ten fakt w przekazywanej konsumentom informacji o przenoszeniu rachunków.

26. Czy możliwe jest w Ognivie przekazywanie upoważnienia do przeniesienia rachunku, które nie ma formy pdf?

Zgodnie z art. 59il ust. 2 u.u.p., upoważnienie do przeniesienia rachunku może być złożone w postaci papierowej albo elektronicznej, w przypadku gdy zapewniona jest jednoznaczna identyfikacja elektroniczna konsumenta upoważniającego do przeniesienia rachunku. Postać elektroniczna to zarówno kwalifikowany podpis elektroniczny jak i autoryzacja w systemie bankowości elektronicznej w sposób przyjęty u danego dostawcy, określony w umowie o bankowość elektroniczną (np. login, hasło, karta kodów jednorazowych), jeśli tą drogą zapewniona jest jednoznaczna identyfikacja elektroniczna konsumenta.

Należy zauważyć, że upoważnienie złożone w bankowości elektronicznej, co do zasady, nie będzie miało formy PDF, gdyż konsument nie będzie w tej bankowości załączał zeskanowanego upoważnienia papierowego, ale po zalogowaniu się do swojego profilu będzie uzupełniał odpowiednie pola widoczne na monitorze komputera. W ten sposób złożone upoważnienie będzie miało format XML.

Jednocześnie, obecne funkcjonalności Systemu Ognivo prowadzonego przez Krajową Izbę Rozliczeniowa S.A., który jest wykorzystywany do przekazywania upoważnień do przeniesienia rachunku pomiędzy dostawcami, umożliwiają przekazywania tych upoważnień w formie plików PDF, a nie XML. W tej sytuacji dostawca, który otrzymałby upoważnienie w bankowości elektronicznej w formacie XML, chcąc przekazać je do innego dostawcy, byłby zmuszony przetworzyć je na format PDF i dopiero w tej formie wprowadzić upoważnienie do Ogniva, co byłoby dla niego dużą trudnością i znacznie wydłużyłoby cały proces.

W związku z powyższym, aby usprawnić proces obsługi upoważnień do przeniesienia rachunku złożonych przez bankowość elektroniczną, Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A. wprowadzi w Systemie Ognivo nową funkcjonalność, umożliwiającą obsługę upoważnień złożonych w formacie XML. Dzięki temu dostawca nie będzie musiał przetwarzać plików XML na PDF, ale będzie mógł je obsłużyć w Ognivie z poziomu bankowości elektronicznej. Trzeba jednak zaznaczyć, że, aby móc skorzystać z nowej funkcjonalności Ogniva, każdy dostawca będzie musiał wdrożyć po swojej stronie mechanizm zdalnej komunikacji z Systemem Ognivo (do wysyłania i odbierania plików XML).

Równolegle do obsługi w Ognivie plików XML, w dalszym ciągu funkcjonować będzie obsługa plików PDF.

27. Skąd dostawca przekazujący będzie wiedział, że klient złożył upoważnienie z wnioskiem o przeniesienie rachunku w postaci elektronicznej, a nie papierowej, i że w związku z tym nie ma potrzeby sprawdzania jego wzoru podpisu?

W Systemie Ognivo będzie widoczne, czy wniosek klienta ma postać elektroniczną (XML) czy papierową (PDF).

Niezależnie od tego, czy konsument składa upoważnienie w postaci papierowej czy w postaci elektronicznej, dostawca przyjmujący, który zwraca się do dostawcy przekazującego o dostarczenie stosownych informacji i dokonanie określonych czynności w odniesieniu do przenoszonego rachunku, składa wobec dostawcy przekazującego oświadczenie o pozytywnej weryfikacji tożsamości konsumenta.

W przypadku wniosku złożonego w postaci papierowej konsument podpisuje go własnoręcznie, a dostawca przyjmujący składa oświadczenie o pozytywnej weryfikacji tożsamości tego konsumenta. Wówczas dostawca przekazujący, który posiada wzór podpisu konsumenta, mimo że dysponuje oświadczeniem dostawcy przyjmującego o pozytywnej weryfikacji konsumenta składającego upoważnienie, powinien i tak sprawdzić, czy podpis pod wnioskiem zgadza się z posiadanym przez niego wzorem podpisu.

W przypadku wniosku złożonego przez konsumenta w postaci elektronicznej dostawca przekazujący nie może zweryfikować podpisu konsumenta z wzorem podpisu, ponieważ konsument nie składa własnoręcznego podpisu pod wnioskiem, ale składa podpis elektroniczny lub w inny sposób jest jednoznacznie indentyfikowany elektronicznie przez dostawcę przyjmującego (zgodnie ze standardami obowiązującymi u tego dostawcy w zakresie składania oświadczeń woli na odległość, np. przez login i hasło, bądź w drodze przelewu weryfikacyjnego, o ile dostawca przyjmujący stosuje taką formę weryfikacji tożsamości klienta). Dostawca przekazujący musi wówczas polegać na oświadczeniu dostawcy przyjmującego, że ten dokonał weryfikacji tożsamości konsumenta składającego upoważnienie do przeniesienia rachunku.

Oświadczenie dostawcy przyjmującego może być złożone w postaci papierowej lub elektronicznej.

Oświadczenie w postaci papierowej może znaleźć się na papierowym wniosku o przeniesienie rachunku. Zgodnie z wzorem wniosku określonym w "Rekomendacji dotyczącej dobrych praktyk w zakresie przenoszenia rachunków płatniczych konsumentów między dostawcami usług płatniczych mającymi siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej", oświadczenie to ma brzmienie: "Tożsamość konsumenta sprawdzono, zaakceptowano do realizacji." i jest podpisywane przez osobę działającą za dostawcę przyjmującego. Oświadczenie w postaci papierowej będzie również mogło zostać złożone w oddzielnym od wniosku dokumencie, którego skan będzie mógł być dostarczony dostawcy przekazującemu przez Ognivo jako oddzielny od skanu wniosku o przeniesienie rachunku plik PDF. Ograniczeniem jest tutaj maksymalna liczba i objętość załączników możliwa do przesłania przez Ognivo.

Oświadczenie w postaci elektronicznej będzie mogło mieć postać pliku XML, do czego dostosowane zostanie Ognivo. Ażeby dostawca mógł skorzystać z tej funkcjonalności, powinien dostosować w tym celu swoje systemy.

28. Jak powinien postąpić dostawca przekazujący, jeżeli konsument w upoważnieniu do przeniesienia rachunku określi dzień zamknięcia rachunku u dostawcy przekazującego jako późniejszy niż dzień przekazania środków pieniężnych z tego rachunku na rachunek u dostawcy przyjmującego, a jednocześnie w okresie pomiędzy wykonaniem tych czynności na rachunku u dostawcy przekazującego powstaną nieuregulowane zobowiązania uniemożliwiające jego zamknięcie, wynikające np. z naliczenia opłat za prowadzenie rachunku?

Konsument w upoważnieniu do przeniesienia rachunku nie musi określać momentu zamknięcia rachunku u dostawcy przekazującego i momentu przekazania środków pieniężnych z tego rachunku na rachunek u dostawcy przyjmującego na ten sam dzień. Żaden przepis na to nie wskazuje. Oznacza to, że konsument może określić dzień zamknięcia rachunku u dostawcy przekazującego jako późniejszy niż dzień przekazania środków pieniężnych z tego rachunku na rachunek u dostawcy przyjmującego. Powoduje to, iż nie jest wykluczone, że w okresie pomiędzy wykonaniem tych czynności na rachunku u dostawcy przekazującego powstaną nieuregulowane zobowiązania uniemożliwiające jego zamknięcie, wynikające np. z naliczenia opłat za prowadzenie rachunku.

Trzeba zauważyć, że - zgodnie z art. 59im ust. 3 pkt 4 i 5 u.u.p. - dostawca przekazujący dokonuje następujących czynności, o ile są objęte upoważnieniem:

Według art. 59io u.u.p., w przypadku, o którym mowa w art. 59im ust. 3 pkt 5 u.u.p. (i w art. 59in ust. 2 zdanie drugie), czyli przed zamknięciem rachunku płatniczego, dostawca może stwierdzić istnienie nieuregulowanych zobowiązań uniemożliwiających zamknięcie rachunku w terminie, o którym mowa w upoważnieniu (albo w art. 59in ust. 2 zdanie pierwsze).

Z ww. przepisów jednoznacznie wynika, że dostawca przekazujący, który stwierdzi istnienie na rachunku nieuregulowanych zobowiązań może z tego powodu nie zamknąć tego rachunku, nawet gdyby powodowało to przekroczenie terminu wskazanego na zamknięcie przez konsumenta w upoważnieniu.

Warto dodać, że, aby uświadomić konsumentowi możliwość wystąpienia tego rodzaju sytuacji, dostawca przyjmujący może poinformować go o tym przyjmując upoważnienie. W przypadku gdy upoważnienie z wnioskiem jest składane w bankowości elektronicznej możliwe jest wprowadzenie walidacji pól wniosku o przeniesienie rachunku, tak, aby w przypadku wpisania różnych dat przekazania środków i zamknięcia rachunku konsument był informowany, że może to spowodować powstanie nieuregulowanych zobowiązań na przenoszonym rachunku i brak możliwości jego zamknięcia.

Jednocześnie, należy uznać za niewłaściwe rozwiązywanie przedmiotowego problemu poprzez narzucanie konsumentom obowiązku określenia momentu przekazania środków i zamknięcia rachunku na ten sam dzień.

29. Czy dostawca przekazujący ma obowiązek blokowania przelewów przychodzących na przenoszony rachunek na wniosek klienta?

Według art. 59im ust. 1 pkt 3 u.u.p.:

"Dostawca przyjmujący, w terminie 2 dni roboczych od dnia otrzymania upoważnienia, zwraca się do dostawcy przekazującego o dokonanie następujących czynności, o ile zostały objęte upoważnieniem: (...) 3) zaprzestania akceptowania poleceń zapłaty i przychodzących poleceń przelewu, ze skutkiem od dnia określonego w upoważnieniu, w przypadku gdy dostawca przekazujący nie zapewnia automatycznego przekierowywania przychodzących poleceń przelewu i poleceń zapłaty na rachunek płatniczy konsumenta u dostawcy przyjmującego".

Jednocześnie, zgodnie z art. 59im ust. 3 pkt 2 u.u.p., w opisanym wyżej przypadku:

"(...) dostawca przekazujący dokonuje następujących czynności, o ile są objęte upoważnieniem: 2) ze skutkiem od dnia określonego w upoważnieniu zaprzestaje akceptowania przychodzących na rachunek płatniczy poleceń przelewu i poleceń zapłaty w przypadku gdy nie zapewnia automatycznego przekierowywania przychodzących poleceń przelewu i poleceń zapłaty na rachunek płatniczy posiadany lub otwarty przez konsumenta u dostawcy przyjmującego, a w przypadku odmowy przyjęcia transakcji informuje płatnika lub odbiorcę o przyczynach odmowy;".

Jak wynika z powyższych przepisów, dostawca przekazujący ma obowiązek zaprzestania akceptowania (czyli blokowania) przychodzących na rachunek płatniczy poleceń przelewu i poleceń zapłaty w przypadku gdy:

- zwróci się o to dostawca przyjmujący i jednocześnie

- jest to objęte upoważnieniem konsumenta oraz

- dostawca przekazujący nie zapewnia automatycznego przekierowywania przychodzących poleceń przelewu i poleceń zapłaty na rachunek płatniczy konsumenta u dostawcy przyjmującego.

Dostawca przekazujący powinien blokować ww. polecenia przelewu i polecenia zapłaty ze skutkiem od dnia określonego w upoważnieniu do przeniesienia rachunku. Dodatkowo, ma on obowiązek, w omawianej sytuacji, poinformować płatnika lub odbiorcę, wobec których dokonał blokady, o przyczynach odmowy przyjęcia transakcji.

30. Czy dostawca przyjmujący może wymagać od konsumenta, aby określony przez niego w upoważnieniu do przeniesienia rachunku dzień, od którego dostawca przyjmujący ma realizować przenoszone transakcje płatnicze, mieścił się w określonym terminie liczonym od dnia złożenia upoważnienia?

Zgodnie z art. 59il ust. 3 pkt 2 u.u.p., w upoważnieniu konsument może w szczególności określić datę, od której zlecenia stałe dotyczące poleceń przelewu oraz polecenia zapłaty mają być wykonywane z rachunku płatniczego prowadzonego przez dostawcę przyjmującego. Ponadto, według art. 59im ust. 6 pkt 1 i 2 u.u.p., dostawca przyjmujący, w terminie 5 dni roboczych od dnia otrzymania informacji, o których mowa w art. 59im ust. 1 pkt 1 i 2 u.u.p., m.in. ustanawia i realizuje zlecenia stałe dotyczące poleceń przelewu, o których ustanowienie wystąpił konsument, ze skutkiem od dnia wskazanego w upoważnieniu oraz dokonuje niezbędnych przygotowań do akceptowania poleceń zapłaty i akceptuje polecenia zapłaty ze skutkiem od dnia wskazanego w upoważnieniu.

Z powyższych przepisów wynika, że konsument może swobodnie określić datę, od której dostawca przyjmujący ma realizować przenoszone transakcje płatnicze. Ustawa nie limituje przedziału czasowego, w którym powinna mieścić się ww. data, co oznacza dowolność po stronie konsumenta w tym zakresie. Tym samym, wprowadzenie przez dostawcę przedziału czasowego, w którym miałby się zmieścić konsument, mogłoby zostać uznane za ograniczenie uprawnienia konsumenta do samodzielnego wskazania tej daty. Przykładowo, dostawca nie może wymagać, aby data wskazana w upoważnieniu zawierała się w przedziale 21-28 dni od daty złożenia przez konsumenta upoważnienia.

Wyjątek w powyższym zakresie ustanawia art. 59il ust. 4 u.u.p. Według tego przepisu, datę, od której zlecenia stałe dotyczące poleceń przelewu oraz polecenia zapłaty mają być wykonywane z rachunku płatniczego prowadzonego przez dostawcę przyjmującego, ustala się na co najmniej 6 dni roboczych licząc od dnia otrzymania przez dostawcę przyjmującego dokumentów przekazanych przez dostawcę przekazującego zgodnie z art. 59im ust. 3 u.u.p. W przypadku określenia daty na dzień wcześniejszy, zlecenia stałe dotyczące poleceń przelewu oraz polecenia zapłaty dostawca przyjmujący wykonuje po upływie 6 dni roboczych od dnia otrzymania przez dostawcę przyjmującego tych dokumentów. Przedmiotowy wyjątek jest jednak określony wprost w ustawie. Brak innych przepisów ograniczających dowolność ustalenia przez konsumenta daty dotyczącej realizacji transakcji płatniczych przez dostawcę przyjmującego oznacza brak możliwości ograniczania tej dowolności przez dostawcę przyjmującego.

31. W jaki sposób powinien postąpić dostawca przyjmujący, który nie ma w swojej ofercie rachunków płatniczych spełniających funkcjonalności, które posiada rachunek płatniczy objęty upoważnieniem do przeniesienia rachunku?

Według art. 59ij ust. 2 u.u.p., dostawca przyjmujący, który nie świadczy usług świadczonych przez dostawcę przekazującego w ramach prowadzonego rachunku płatniczego, nie jest obowiązany do ich świadczenia w ramach rachunku otwieranego przez niego dla konsumenta w ramach przeniesienia rachunku.

Przywołany przepis znajdzie zastosowanie, w szczególności w przypadku odmiennej konstrukcji rachunku, który konsument chciałby przenieść, i rachunków z oferty dostawcy przyjmującego. Przykładowo, dostawca przyjmujący, który posiada w swojej ofercie wyłącznie rachunki walutowe (czy oszczędnościowe), które samodzielnie nie spełniają wszystkich funkcjonalności rachunku płatniczego i mogą istnieć wyłącznie w powiązaniu z "główną" umową rachunku płatniczego, nie musi przyjmować rachunku płatniczego, który u dostawcy przekazującego jest rachunkiem walutowym samodzielnie spełniającym wszystkie funkcjonalności rachunku płatniczego. Innymi słowy, instytucja przeniesienia rachunku nie może wymuszać na dostawcy przyjmującym poszerzenia oferty o każdy rodzaj rachunku płatniczego, który konsument chciałby przenieść od innego dostawcy.

W omawianej sytuacji, dostawca przyjmujący powinien poinformować konsumenta o braku możliwości przyjęcia rachunku obejmującego usługi świadczone w ramach prowadzenia rachunku przez dostawcę przekazującego. Będzie to zgodne z art. 59ik ust. 2 pkt 3 u.u.p., wskazującego, że dostawca przyjmujący wskazuje konsumentowi, nieodpłatnie, usługi płatnicze, które świadczy, w tym warunki, na jakich je świadczy, oraz możliwe ograniczenia, które mogą wyniknąć w trakcie przeniesienia rachunku płatniczego w powiązaniu z tymi usługami.

32. W jakim terminie i w jaki sposób dostawca przekazujący powinien udzielić konsumentowi informacji o regularnie przychodzących poleceniach przelewu, zleconych poleceniach zapłaty, udzielonych zgodach na realizację poleceń zapłaty i przekazać mu wykaz stałych zleceń?

Przepis art. 59im ust. 1 pkt 1 i 2 u.u.p. stanowi, że dostawca przyjmujący zwraca się do dostawcy przekazującego o przekazanie dostawcy przyjmującemu wykazu istniejących zleceń stałych dotyczących poleceń przelewu oraz dostępnych informacji o udzielonych zgodach na realizację poleceń zapłaty, które mają zostać przeniesione, a także dostępnych informacji o regularnie przychodzących poleceniach przelewu oraz zleconych przez wierzyciela poleceniach zapłaty zrealizowanych na rachunku płatniczym konsumenta w ciągu 13 miesięcy poprzedzających dzień zwrócenia się o te informacje. Przepis ten wskazuje również, że dostawca przyjmujący zwraca się do dostawcy przekazującego o przekazanie ww. informacji konsumentowi, w przypadku gdy tego zażądał.

Odpowiednikiem powyższych obowiązków dostawcy przyjmującego są obowiązki dostawcy przekazującego określone w art. 59im ust. 3 pkt 1 u.u.p., tj. obowiązek, w związku z żądaniem dostawcy przyjmującego, przekazania mu określonych wyżej informacji w terminie 5 dni roboczych od dnia otrzymania upoważnienia. Przepis zobowiązuje dostawcę przekazującego do przekazania tych informacji jedynie dostawcy przyjmującemu - nie odnosi się natomiast do sytuacji, w której ich przekazania zażądał konsument.

Nie oznacza to jednak, że dostawca przekazujący nie ma obowiązku przekazania stosownych informacji konsumentowi, na jego żądanie, ponieważ przeczyłoby to sensowi przepisu art. 59im ust. 1 pkt 1 i 2 u.u.p., według którego dostawca przyjmujący zwraca się o to do dostawcy przekazującego.

Wobec braku wskazań ustawy co do terminu przekazania żądanych informacji konsumentowi, należy przyjąć, analogicznie do przekazania informacji dostawcy przyjmującemu, że dostawca przekazujący powinien przekazać stosowne informacje konsumentowi w terminie 5 dni roboczych od dnia otrzymania żądania konsumenta. Żądanie konsument może zgłosić poprzez wypełnienie odpowiedniej rubryki wniosku o przeniesienie rachunku stanowiącego załącznik do upoważnienia do przeniesienia rachunku.

Informacje należy przesłać konsumentowi na ostatni zgłoszony przez niego adres, chyba że zażądał on przekazania informacji w innej postaci, np. w bankowości elektronicznej.

XI. INNE KWESTIE

1. Czy pod definicją "trwałego nośnika informacji" można rozumieć również przesłanie informacji na maila klienta?

Definicja "trwałego nośnika informacji" znajduje się w art. 2 pkt 30 u.u.p. Stanowi ona, że trwały nośnik informacji to nośnik umożliwiający użytkownikowi przechowywanie adresowanych do niego informacji w sposób umożliwiający dostęp do nich przez okres odpowiedni do celów sporządzenia tych informacji i pozwalający na odtworzenie przechowywanych informacji w niezmienionej postaci. Przesłanie informacji na maila klienta może stanowić przekazanie tych informacji z wykorzystaniem trwałego nośnika informacji, o ile taka forma komunikacji spełnia wszystkie warunki określone w ww. definicji.

2. Czy wszystkie przepisy wprowadzone ustawą PAD należy stosować do rachunku karty kredytowej?

Przepisy wprowadzone ustawą PAD mają zastosowanie do wszystkich rachunków płatniczych, znajdujących się w ofercie dostawcy, za wyjątkiem przepisów zawartych w Rozdziale 7 "Dostęp do podstawowego rachunku płatniczego" i Rozdziale 8 "Przeniesienie rachunku płatniczego". W zakresie obowiązku stosowania przepisów u.u.p. do rachunku karty kredytowej należy wskazać na treść art. 59ij u.u.p. oraz art. 59ia ust. 3 u.u.p.

Pierwszy z wymienionych przepisów stanowi, iż przepisy rozdziału o przeniesieniu rachunku płatniczego mają zastosowanie do rachunków płatniczych umożliwiających co najmniej: dokonywanie wpłat środków pieniężnych na ten rachunek, dokonywanie wypłat z rachunku oraz zlecanie i odbieranie transakcji, co oznacza że rozdział ten będzie miał zastosowanie do rachunku karty kredytowej, jeżeli będzie on rachunkiem płatniczym spełniającym wskazane kryteria.

Przepisy u.u.p. dotyczące przenoszenia rachunków płatniczych będą mogły znaleźć zastosowanie do rachunków kart kredytowych, o ile te ostatnie będą spełniały kryteria określone w art. 59ij u.u.p.

Odnosząc się zaś do regulacji zawartych w Rozdziale 7 "Dostęp do podstawowego rachunku płatniczego" wskazać należy na art. 59ia ust. 3 u.u.p., który określa usługi, które umożliwia podstawowy rachunek płatniczy, tj.:

Przepisy u.u.p. dotyczące podstawowych rachunków płatniczych będą mogły znaleźć zastosowanie do rachunków płatniczych, o ile te ostatnie będą stanowiły podstawowe rachunki płatnicze w rozumieniu art. 59ia ust. 3 u.u.p. Jednakże, polski ustawodawca zdecydował, że nie można łączyć rachunku karty kredytowej z podstawowym rachunkiem płatniczym, co wynika z uzasadnienia do ustawy PAD (strona 3 zawiera wyjaśnienie: "Konsument posiadający rachunek podstawowy będzie mógł dokonywać transakcji kartami płatniczymi, z wyjątkiem transakcji dokonywanych kartami kredytowymi, bowiem z rachunkiem podstawowym nie będą mogły być powiązane żadne produkty kredytowe, co wynika z decyzji o niekorzystaniu z opcji narodowej z art. 17 ust. 8 dyrektywy").

W związku z powyższym, mimo że wielu dostawców oferuje rachunki kart kredytowych, które służą także do wykonywania transakcji płatniczych, takie produkty nie będą mogły być oferowane jako PRP (możliwe jest jedynie przekroczenie środków zgromadzonych na rachunku, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt 4 u.k.k. - patrz punkt II.13 Wyjaśnień).

W pozostałym zakresie obowiązki wynikające z u.u.p. powinny być stosowane adekwatnie do rachunku karty kredytowej, jeśli dany rachunek mieści się w definicji rachunku płatniczego wskazanej w art. 2 pkt 25 u.u.p. tj. pozwala na realizację transakcji płatniczej tj. wpłaty, transferu lub wypłaty środków pieniężnych. W szczególności, mowa tutaj o obowiązkach określonych w art. 20a i art. 20b oraz art. 32b-32e u.u.p.