WPI/200000/451/443/2013 - Brak obowiązku ubezpieczeń społecznych.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.). Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie stanowisko przedsiębiorcy (...) zawarte we wniosku złożonym w dniu 29 marca 2013 r.:

W dniu 29 marca 2013 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek płatnika (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wniosek został uzupełniony pismem z dnia 26 kwietnia 2013 r. (wpływ do Oddziału w dniu 6 maja 2013 r.).

Wnioskodawca poinformował, iż jest stowarzyszeniem wpisanym do Rejestru Przedsiębiorców, którego zadaniem statutowym jest m.in. wspieranie nauki polskiej. Stowarzyszenie w ramach wykonywania działalności statutowej, będzie realizować projekt badawczy finansowany na podstawie stosownej umowy przez (...)

Projekt dotyczy opracowania zbiorów zgromadzonych w (...) którymi opiekuje się (...) z siedzibą (...)

Zadanie to będzie realizowane począwszy od maja 2013 r.

W celu wykonania wyżej opisanego zadania, wnioskodawca zamierza zawrzeć z odpowiednimi wykwalifikowanymi osobami umowy o dzieło, których przedmiotem będzie wykonanie poszczególnych części zadania. Umowy o dzieło będą wykonywane w okresie od maja 2013 r. przy czym termin wykonywania dzieła określony w umowach z poszczególnymi osobami będzie dłuższy niż 1 miesiąc. Każde z dzieł wykonywanych przez osobę, z którą zostanie zawarta umowa, będzie wykonywane w całości na terytorium (w ...). Opisane umowy o dzieło będą zawierane również z jej własnymi pracownikami, zatrudnionymi na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, przy czym:

- przedmiot umowy o dzieło będzie wykraczał poza zakres obowiązków pracowników wynikający z zawartych umów o pracę, lub

- przedmiot umowy o dzieło będzie zbliżony lub będzie się pokrywał z zakresem obowiązków pracownika wynikającym z zawartych umów o pracę (...)

Wnioskodawca poinformował również, że pracownicy, z którymi zostaną zawarte umowy o dzieło, wyjadą w celu ich wykonania do (...), a w okresie wykonywania tych umów korzystać będą z urlopu bezpłatnego i nie będą wykonywać obowiązków pracowniczych na rzecz stowarzyszenia.

Pismem z dnia 26 kwietnia 2013 r. (wpływ do Oddziału w dniu 6 maja 2013 r.) wnioskodawca uzupełnił wniosek o informację, iż ustawodawstwem właściwym w zakresie zabezpieczenia społecznego dla opisanych we wniosku osób wykonujących pracę na podstawie umowy o dzieło jest ustawodawstwo polskie.

W związku z powyższym wnioskodawca powziął wątpliwość w kwestii czy pracownik zatrudniony w stowarzyszeniu na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, który korzysta z urlopu bezpłatnego, a który w okresie trwania tego urlopu wykonuje na rzecz stowarzyszenia świadczenia na podstawie umowy o dzieło z nim zawartej:

Zdaniem wnioskodawcy, pracownik w opisanych powyżej sytuacjach w okresie przebywania na urlopie bezpłatnym i wykonywania na rzecz pracodawcy świadczeń na podstawie umowy o dzieło, nie podlega ubezpieczeniom społecznym ani z tytułu pozostawania w stosunku pracy, ani z tytułu umowy o dzieło.

Wnioskodawca uważa, że za podstawę ubezpieczenia nie może zostać uznany stosunek pracy. Zgodnie z powszechnie przyjętymi poglądami, okres urlopu bezpłatnego stanowi przerwę w podleganiu przez pracownika ubezpieczeniom społecznym, a za okres ten nie są odprowadzane składki z tego tytułu. W czasie urlopu bezpłatnego pracownik, choć formalnie pozostaje w stosunku pracy, to jednak pracy tej faktycznie nie wykonuje, zaś o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu decyduje nie tyle sam fakt. zawiązania i trwania umowy o pracę, lecz właśnie faktyczne świadczenie pracy w ramach stosunku pracy. W konsekwencji pracodawca (płatnik składek) nie jest zobowiązany do odprowadzania składek za pracownika korzystającego z urlopu bezpłatnego, lecz jego jedynym obowiązkiem jest poinformowanie właściwego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o początku i ustaniu przerwy w podleganiu przez pracownika ubezpieczeniu społecznemu.

Podstawą podlegania ubezpieczeniu społecznemu nie może być również umowa o dzieło zawarta z pracownikiem korzystającym z urlopu bezpłatnego. Co do zasady osoba wykonująca świadczenia na podstawie umowy o dzieło nie podlega obowiązkowo

Ubezpieczeniu społecznemu (art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Osoba taka może podlegać obowiązkowi ubezpieczeń tylko w sytuacji opisanej w art. 8 ust. 2a powołanej wyżej ustawy, zgodnie z którym za pracownika uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Wnioskodawca uznał jednakże, że stosownie do przyjętych powszechnie poglądów w sytuacji, gdy pracodawca zatrudnia na podstawie umowy o dzieło swojego pracownika przebywającego na urlopie bezpłatnym, z tytułu wykonywania umowy o dzieło nie podlega ort ubezpieczeniom społecznym. Statusu "własnego pracownika" nie mają bowiem osoby przebywające na urlopie macierzyńskim, urlopie wychowawczym lub urlopie bezpłatnym, a tym samym w odniesieniu do tych osób nie ma zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Tak: Ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Poradnik wydany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Data aktualizacji: 15 stycznia 2013 r., s. 53 i nast.).

Ponadto, zdaniem wnioskodawcy, w okresie przebywania na urlopie bezpłatnym i wykonywania na rzecz pracodawcy świadczeń na podstawie umowy o dzieło, pracownik po upływie 30 dni od daty rozpoczęcia urlopu bezpłatnego, traci uprawnienie do korzystania na koszt NFZ z niezbędnych świadczeń zdrowotnych w czasie pobytu na terenie innego państwa UH/EFTA w oparciu o Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego wydaną na podstawie przepisów 7. zakresu koordynacji systemów ochrony zdrowia w poszczególnych państwach UE/EFTA (rozporządzenie nr 883/2004 i 987/2009). Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ), potwierdza prawo do korzystania na koszt NFZ z niezbędnych świadczeń zdrowotnych w czasie pobytu na terenie innego państwa UE/EFTA (z wyjątkiem tzw. kosztów własnych pacjenta), Zgodnie z przepisami z zakresu koordynacji systemów ochrony zdrowia w poszczególnych państwach UE/EFTA (rozporządzenie nr 883/2004 i 987/2009) EKUZ może zostać wydana wyłącznie tym osobom, które posiadają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej zgodnie z ustawodawstwem jednego z państw UE/EFTA, W odniesieniu do Polski oznacza to, że EKUZ może być wydana osobom ubezpieczonym w Narodowym Funduszu Zdrowia i zachowuje ważność do momentu określonego w niej, jako data końcowa ważności karty, chyba, że w czasie, w którym była ważna dana osoba utraciła status osoby ubezpieczonej w NFZ. W takiej sytuacji EKUZ traci ważność w tym samym dniu, co utrata statusu osoby ubezpieczonej w Funduszu.

Wnioskodawca wskazał, że zgodnie z art. 69 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych stosownie do którego pracownik korzystający z urlopu bezpłatnego traci prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego po upływie 30 dni od rozpoczęcia urlopu. Z tym samym dniem pracownik traci prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych w krajach UE/EFTA. Natomiast skoro zawarta przez pracownika umowa o dzieło nie rodzi żadnych uprawnień w zakresie świadczeń z ubezpieczeń społecznych to tym samym nie rodzi uprawnień do korzystania ze świadczeń zdrowotnych w krajach UE/EFTA.

Mając na uwadze obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Stosownie do ust. 5 cytowanego przepisu, w związku z art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązującego od dnia 1 stycznia 2013 r. Zakład wydaje w drodze decyzji interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polski są pracownikami; za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Jednakże stosownie do art. 174 § 1 i 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego. Okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. W rezultacie pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym nie podlega z tytułu stosunku pracy obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, czego potwierdzeniem jest m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 października 2005 r. (sygn. akt III AUa 1383/04), zgodnie z którym "Okres urlopu bezpłatnego jest, zgodnie z Kodeksem pracy - art. 174 § 2, okresem, który stanowi przerwę w realizacji obowiązków i praw pracowniczych u pracodawcy, czyli pracodawca nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za pracownika".

Ponadto w świetle obowiązujących przepisów, w tym art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, osoba, która wykonuje pracę wyłącznie na podstawie umowy o dzieło nie podlega ubezpieczeniom społecznym. Należy jednakże zauważyć, że w myśl art. 8 ust. 2a tejże ustawy, za pracownika uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Wyjątkiem od powyżej przedstawionej zasady jest sytuacja, gdy pracodawca zatrudnia na podstawie umowy o dzieło swojego pracownika przebywającego na urlopie bezpłatnym. Osoby przebywające na urlopie bezpłatnym nie posiadają statusu "własnego pracownika" co skutkuje brakiem możliwości zastosowania do tych osób wskazanego powyżej art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W rezultacie osoby takie z tytułu wykonywania umów o dzieło również nie podlegają ubezpieczeniom społecznym.

Jednocześnie Oddział wskazuje, iż w trybie wydania decyzji z wniosku o wydanie pisemnej interpretacji Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie dokonuje rozstrzygnięcia kwestii ustalenia ustawodawstwa właściwego w zakresie zabezpieczenia społecznego, dlatego też dokonując wykładni przepisów w przedstawionym zdarzeniu przyszłym oparł się na oświadczeniu wnioskodawcy, zgodnie z którym wskazane we wniosku osoby świadczące prace w ramach zawartych w okresie przebywania na urlopie bezpłatnym umów o dzieło podlegają ustawodawstwu polskiemu w zakresie zabezpieczenia społecznego.

W rezultacie, biorąc pod uwagę przedstawione zdarzenie przyszłe i obowiązujący stan prawny Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznał za prawidłowe stanowisko wnioskodawcy w części dotyczącej braku obowiązku ubezpieczeń społecznych dla pracowników wykonujących w okresie urlopu bezpłatnego umowy o dzieło zawarte z własnym pracodawcą.

Ponadto Zakład wskazuje, iż w myśl art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązującego od dnia 1 stycznia 2013 r. Zakład wydaje interpretacje indywidualne; o których mowa w art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz

Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Powyższe oznacza, iż wiążące interpretacje w formie decyzji mogą zostać wydano tylko w odniesieniu do wskazanych w cytowanym przepisie spraw. W przypadku, gdy wniosek o wydanie pisemnej interpretacji zostanie złożony w sprawie nie odnoszącej się do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę w jego indywidualnej sprawie daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, Zakład obowiązany jest odmówić wydania takiej interpretacji.

W świetle powyższego, brak jest możliwości wydania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych pisemnej interpretacji przepisów w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w zakresie uprawnienia osób opisanych we wniosku do korzystania ze świadczeń zdrowotnych w czasie pobytu na terenie innego państwa UE/EFTA na podstawie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

Decyzja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu jej wydania.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana.

Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r., o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do właściwego Wydziału Ubezpieczeń Społecznych Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.