WPI/200000/451/1496/2013 - Zadośćuczynienie z tytułu wypadku przy pracy a składki na ubezpieczenia społeczne.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznaje za prawidłowe stanowisko zawarte we wniosku złożonym w dniu 30 października 2013 r. przez przedsiębiorcę (...) w sprawie nieuwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne kwoty wypłaconego byłemu pracownikowi zadośćuczynienia z powodu wypadku przy pracy wraz z odsetkami ustawowymi za doznanie krzywdy oraz rozstroju zdrowia na podstawie art. 444 k.c. i art. 445 k.c.

W dniu 30 października 2013 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek przedsiębiorcy (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w przedmiocie ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.

Wnioskodawca we wniosku z dnia 28 października 2013 r. przedstawił stan faktyczny, zgodnie z którym były pracownik wnioskodawcy w związku z wypadkiem przy pracy wniósł przeciwko wnioskodawcy pozew o zasądzenie zadośćuczynienia za ból, krzywdę i cierpienie, które były następstwem ww. zdarzenia. Wnioskodawca wskazał, że sąd I instancji po rozpoznaniu sprawy (wyrokiem z dnia 28 czerwca 2013 r.) zasądził na rzecz byłego pracownika zadośćuczynienie wraz z odsetkami ustawowymi za doznanie krzywdy oraz rozstrój zdrowia powołując się na art. kodeksu cywilnego dotyczące szkody w razie uszkodzenia ciała lub rozstrój zdrowia (art. 444 k.c. i art. 445 k.c.). Wnioskodawca poinformował, że w dniu 16 października 2013 r. sąd II instancji podtrzymał wyrok z dnia 28 czerwca 2013 r.

W związku z zaprezentowanym stanem faktycznym powstała u wnioskodawcy następująca wątpliwość:

Czy zasądzone na rzecz byłego pracownika zadośćuczynienie za doznaną krzywdę stanowi podstawę wymiaru składek na powszechne ubezpieczenie społeczne (ubezpieczenie emerytalne, rentowe, ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych) oraz ubezpieczenie zdrowotne?

Wnioskodawca przedstawił własne stanowisko w sprawie.

Zdaniem wnioskodawcy ww. zadośćuczynienie nie stanowi podstawy wymiaru składek na powszechne ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne. Wnioskodawca wyraził pogląd, ze były pracownik w związku z wypadkiem przy pracy ma prawo dochodzić od pracodawcy dodatkowych roszczeń w związku z utratą krzywdą i cierpieniem jakiego doznał w związku z ww. zdarzeniem. Roszczeń tych, zdaniem wnioskodawcy pracownik może dochodzić opierając się na przepisach prawa cywilnego, a nie przepisach kodeksu pracy. Wnioskodawca wskazał, że w toczącym się postępowaniu były pracownik powoływał się na wypadek przy pracy, gdyż na jego podstawie wykazał przesłanki do odpowiedzialności wnioskodawcy za poniesioną przez byłego pracownika szkodę niemajątkową (uszczerbek na zdrowiu, cierpienie, ból fizyczny) oraz związek przyczynowy między wypadkiem przy pracy, a poniesioną przez byłego pracownika szkodą niemajątkową. Wnioskodawca zacytował fragment uzasadnienia wyroku sądu, zgodnie z którym "Roszczenie powoda to roszczenie o zadośćuczynienie oparte na art. 445 k.c. Przepis ten w § 1 stanowi, iż w wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym (444 k.c.) Sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Dla pełnego obrazu podstawy dochodzenia roszczenia należy przytoczyć zapis art. 444 § 1 k.c., który mówi, ze w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszta. Zadośćuczynienie stanowi formę rekompensaty pieniężnej z tytułu szkody niemajątkowej w postaci ujemnych przeżyć związanych z cierpieniami psychicznymi i fizycznymi pokrzywdzonego wynikające z naruszenia dóbr osobistych wskazanych w tym przepisie. Zatem zakres przedmiotowy zastosowania art. 445 k.c. obejmuje zarówno przypadki naruszenia dóbr określonych w art. 44 k.c. (uszkodzenia ciała, rozstrój zdrowia) jak i inne wskazane w § 2 tego przepisu."

Wnioskodawca wskazał, że zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe podstawę do odprowadzania ww. składek stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz § 2. Wnioskodawca wskazał na art. 12 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalent za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Zdaniem wnioskodawcy przyznane przez Sąd Pracy zadośćuczynienie za doznaną krzywdę (szkodę niemajątkową) jest roszczeniem cywilnoprawnym, a nie roszczeniem wynikającym ze stosunku pracy regulowanego kodeksem pracy. W związku z powyższym nie stanowi przychodu ze stosunku pracy rozumieniu w ustawy o podatku dochodowym oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wnioskodawca stwierdził, że w przypadku składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są pracownikami w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 81 ww. ustawy do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób. W związku z wcześniejszą argumentacją nie stanowi podstawy wymiaru na powszechne składki na ubezpieczenia społeczne, nie stanowi więc również podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne zgodnie z art. 81 ww. ustawy.

W dniu 31 października 2013 r. do wnioskodawcy skierowano wezwanie o uzupełnienie braków formalnych wniosku o pisemna interpretację w postaci wykazania, że wniosek został podpisany przez osoby umocowane do wystąpienia z wnioskiem, z uwagi na sposób reprezentacji wskazany w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz o wskazanie, czy wzmiankowane we wniosku o interpretację zadośćuczynienie za doznaną krzywdę (szkodę niemajątkową) stanowi przychód ze stosunku pracy w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W dniu 13 listopada 2013 r. wnioskodawca udzielił odpowiedzi na wezwanie poprzez złożenie wniosku o interpretację podpisanego przez osoby upoważnione zgodnie z reprezentacją wykazaną w KRS. Wnioskodawca w odpowiedzi na wezwanie stwierdził, że zadośćuczynienie za doznaną krzywdę (szkodę niemajątkową) nie stanowi przychodu ze stosunku pracy w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych tj. art. 12 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. Zdaniem wnioskodawcy wymieniony artykuł ustawy podatkowej nie wykazuje zadośćuczynienia za krzywdę jako przychodu pracownika ze stosunku pracy.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji, co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Stosownie do ustępu 5 powołanego powyżej artykułu w związku z art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązującym od dnia 1 stycznia 2013 г., udzielenie interpretacji dotyczącej ustalania podstawy wymiaru składek następuje w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uznaje się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wartość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Jednocześnie katalog przychodów nie stanowiących podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe został zawarty we wskazanym rozporządzeniu z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Powyższe zwolnienia stanowią odstępstwo od zasady powszechności oskładkowania i jako mające charakter przywileju powinny być interpretowane bez dokonywania wykładni rozszerzającej.

Wymienione rozporządzenie ma wyłącznie zastosowanie do przychodów pracownika wynikających ze stosunku pracy, które stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Wśród wyłączeń przewidzianych ww. rozporządzeniem nie ma wartości zadośćuczynienia zasądzonego na rzecz pracownika na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, z tytułu wypadku przy pracy, ponieważ roszczenie takie nie jest roszczeniem ze stosunku pracy a roszczeniem cywilnoprawnym dochodzonym na drodze powództwa cywilnego przed sądem powszechnym.

Zgodnie z art. 444 § 1 Kodeksu cywilnego z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz. U. z dnia 18 maja 1964 r. z późn. zm.) stanowi, w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.

Artykuł 445 § 1 Kodeksu cywilnego przewiduje, że w wypadkach przewidzianych w art. 444 k.c. sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Uregulowania dotyczące podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne mają zastosowanie również do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne. Zgodnie bowiem z art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164 poz. 1027) do ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Przy czym w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne uwzględnia się wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, pomniejsza się ją o składki na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez pracownika oraz nie stosuje się ograniczenia do rocznej kwoty ograniczenia (art. 81 ust. 5 і 6 ustawy zdrowotnej).

Wnioskodawca w opisie stanu faktycznego wniosku wskazał, że były pracownik wnioskodawcy w związku z wypadkiem przy pracy wniósł przeciwko wnioskodawcy pozew cywilny o zasądzenie zadośćuczynienia za ból, krzywdę i cierpienie w związku г wypadkiem. Wnioskodawca poinformował, że sąd zasądził na rzecz byłego pracownika zadośćuczynienia wraz z odsetkami ustawowymi za doznanie krzywdy i rozstrój zdrowia na podstawie art. 444 i art. 445 k.c. Wnioskodawca stwierdził, że przyznane przez sąd zadośćuczynienie za doznana krzywdę {szkodę niemajątkowa) jest roszczeniem cywilnoprawnym a nie roszczeniem wynikający ze stosunku pracy i nie stanowi przychodu pracownika ze stosunku pracy w rozumieniu art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r.

W związku z powyższym Oddział uznał stanowisko wnioskodawcy za prawidłowe w zakresie braku obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od kwoty zasądzonego przez sąd na rzecz byłego pracownika wnioskodawcy zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za doznaną krzywdę na mocy art. 444 i 445 Kodeksu cywilnego.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

Decyzja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania decyzji.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana.

Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia. Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r., o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.