WPI/200000/451/1127/2013 - Obowiązek ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznaje za nieprawidłowe stanowisko zawarte we wniosku złożonym w dniu 8 sierpnia 2013 r. przez przedsiębiorcę (...) w sprawie obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej oraz odmawia wydania interpretacji w części dotyczącej obowiązków innego płatnika, z którym wnioskodawca zawarł umowę o świadczenie usług (kontrakt menedżerski).

W dniu 12 sierpnia 2013 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął kompletny wniosek płatnika (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

1. Wnioskodawca wskazał, iż w dniu 27 maja 2013 r. zawarł z (...) z siedzibą w (...) (dalej: "spółką") umowę o świadczenie usług - kontrakt menedżerski, (dalej "umowa").

2. Wnioskodawca od dnia 28 maja 2013 r. prowadzi pod firmą (...) działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej tj. na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej prowadzonej przez Ministra Gospodarki, (dalej "CEIDG"). Wykonywana przez wnioskodawcę działalność gospodarcza polega w szczególności na zarządzaniu przedsiębiorstwem Spółki.

3. Umowa zobowiązuje wnioskodawcę do kierowania przedsiębiorstwem spółki oraz zarządzania jej majątkiem, a w szczególności:

* gospodarowanie mieniem Spółki i zapewnienie jego ochrony,

* współdziałanie z pozostałymi organami Spółki,

* wykonywanie uchwał pozostałych organów Spółki

* prowadzenie polityki kadrowej Spółki.

4. Zgodnie z Umową Wnioskodawca ponosić będzie wobec Spółki oraz osób trzecich odpowiedzialność za szkodę wynikłą z podejmowanych w wykonaniu Umowy czynności. Przez cały czas trwania Umowy Wnioskodawca zobowiązuje się, że będzie na własny koszt ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej powstałej w związku z zarządzaniem. Dowód korzystania z ochrony ubezpieczeniowej Wnioskodawca będzie okazywał Spółce bezzwłocznie na każde jej żądanie. Brak ochrony ubezpieczeniowej będzie zgodnie z postanowieniami Umowy stanowił podstawę do jej rozwiązania z winy wnioskodawcy.

5. Umowa zobowiązuje menedżera do zachowania najwyższej staranności przy jej wykonaniu, z uwzględnieniem charakteru działalności Spółki oraz z zachowaniem troski o wszelkie interesy majątkowe i niemajątkowe Spółki i będzie wykonywana w czasie niezbędnym do jej należytego wykonania.

6. Wnioskodawca zobowiązany jest do osobistego wykonywania umowy, za co otrzyma wynagrodzenie stałe miesięczne oraz premię roczną, stanowiącą 50% wynagrodzenia stałego miesięcznego za dany rok obrotowy, po osiągnięciu określonych warunków Umowy. Ponadto, zgodnie z Umową wynagrodzenie stałe i premia roczna będzie powiększana o należną stawkę podatku VAT.

7. Wnioskodawca wskazał, że działając w oparciu o poradnik ZUS Spółka dokonała zgłoszenia go do ubezpieczenia społecznego z tytułu umowy zlecenia.

W związku z przedstawionym stanem faktycznym wnioskodawca wnosi o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:

1. Czy w przedstawionym stanie faktycznym wnioskodawca jest płatnikiem składek, to znaczy czy na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, (dalej "ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych") ma obowiązek obliczania, rozliczania i przekazywania co miesiąc do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe chorobowe i wypadkowe, jeżeli nie to czy spółka ma obowiązek obliczania, rozliczania i przekazywania co miesiąc do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe?

2. Czy w przedstawionym stanie faktycznym przesłanie przez Spółkę do ZUS zgłoszenia wnioskodawcy do ubezpieczeń społecznych z tytułu zawartych umów, na zasadach przewidzianych dla umów zlecenia, jest prawidłowe?

3. Czy w razie uznania, że zgłoszenie wnioskodawcy przez spółkę do ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy zlecenia jest nieprawidłowe, Spółka powinna wygłosić menedżerów z ubezpieczenia społecznego z tytułu umowy zlecenia oraz zwrócić się o zwrot nienależnie uiszczonych składek?

Wnioskodawca przedstawił własne stanowisko w sprawie.

1. Zdaniem wnioskodawcy, świadczone w ramach prowadzonej działalności gospodarczej usługi zarządzania na rzecz Spółki, zgodnie z zasadą automatyzmu, stanowiły bezwzględny tytuł do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pozarolniczej działalność (art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

2. Wnioskodawca ma zatem obowiązek do samodzielnego zgłoszenia do ZUS faktu rozpoczęcia działalności gospodarczej oraz obliczania i przekazywania składek ubezpieczeniowych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności. Wobec powyższego, przesłanie przez Spółkę do ZUS zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu umowy, na zasadach przewidzianych dla umów zlecenia jest nieprawidłowe.

3. Wnioskodawca opiera swoje stanowisko na art. 6 ust. 1 pkt 5 wymieniający osoby podlegające odrębnie ubezpieczeniom społecznym oraz art. 8 ust. 6 definiujący pozarolniczą działalność, zgodnie z którą za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.

4. Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zawierają wyczerpujący katalog źródeł powstania obowiązku ubezpieczeń (tytułów). Wymienione w art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych tytuły do ubezpieczeń społecznych wskazują osoby odrębnie podlegające ubezpieczeniom społecznym. Tytuł do ubezpieczenia dla osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, wskazuje art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Natomiast tytuł do ubezpieczeń społecznych osób prowadzących pozarolniczą działalność wskazany został w art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

5. Wnioskodawca uważa, iż interpretując przepisy o charakterze publicznoprawnym, a takimi są przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, należy kierować się wykładnią językową, zakładając racjonalność ustawodawcy. Przepis art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w sposób wiążący ustala na potrzeby tej ustawy, co należy rozumieć przez pojęcie pozarolniczej działalności i kogo uznawać za wykonującego pozarolniczą działalność. Zgodnie z tym przepisem za osobę prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Oznacza to, że dla zakwalifikowania danej osoby jako prowadzącej pozarolniczą działalność w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeni społecznych wystarczy sam fakt, że dana osoba prowadzi działalność gospodarcza na podstawie przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wynika z tego również, że dla uznania danej osoby za prowadzącą pozarolniczą działalność nieistotny jest materialnoprawny charakter wykonywanych przez nią czynności lecz sam fakt jej prowadzenia.

6. Wnioskodawca wskazuje, iż zgodnie z poradnikiem ZUS, warunkiem aby umowa zlecenia (lub o świadczenie usług) mogła być traktowana jako wykonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej jest opodatkowanie przychodu z tej umowy jak przychodu z działalności gospodarczej, w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Powyższe stanowisko ZUS, zdaniem wnioskodawcy należy uznać za błędne. Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są przepisami autonomicznymi w stosunku do przepisów podatkowych. Przypadki przenikania norm wynikających z ustaw podatkowych do sytuacji opisanych przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych muszą znajdować wyraźną podstawę w normach prawnych (zgodnie z art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za przychód na potrzeby ustawy uznaje się przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Zdaniem wnioskodawcy, wskazane powyżej przepisy, mają charakter norm publicznoprawnych, w przypadku których zasadą jest bezwzględne związanie adresatów norm ich treścią. Zatem menedżer posiadający wpis do CEEDG w zakresie zarządzania i wykonujący w ramach pozarolniczej działalności umowę, w ramach której świadczy usługi zarządzania podlega bezwzględnie obowiązkowi ubezpieczeń z tytułu pozarolniczej działalności. Wynika to bezpośrednio z faktu, że obowiązków publicznoprawnych nakładanych na jednostki nie można domniemywać, ani wyprowadzać w drodze analogii z innych norm prawnych. Za niedozwolone należy uznać stosowanie podatkowej kwalifikacji źródeł przychodu na potrzeby ustalania tytułu do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Ilekroć zatem ustawodawca zamierza posłużyć się rozwiązaniami właściwymi prawu podatkowemu na potrzeby ubezpieczeń społecznych, wyraźnie wskazuje na to w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Oznacza to w szczególności, że nieprawidłowe i bezpodstawne jest przyjmowanie kryteriów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dla oceny, że dana umowa jest wykonywana w ramach działalności gospodarczej przedsiębiorcy, czy nie.

Powyższe stanowisko, w opinii wnioskodawcy, w całości potwierdza jednolita linia orzecznicza Sądu Najwyższego oraz sądów administracyjnych. Wnioskodawca powołał następujące wyroki, cytując obszerne fragmenty ich uzasadnień we wniosku o interpretację: wyrok z dnia 9 grudnia 2008 r., sygnatura akt SN I UK 138/08, wyrok z dnia 23 czerwca 2009 r., sygnatura akt III UK 24/09, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 lipca 2009 r., sygnatura akt VI SA/Wa 612/09.

Zdaniem wnioskodawcy wykonywana przez niego w ramach pozarolniczej działalności umowa nie stanowi odrębnego od tej działalności tytułu do ubezpieczeń społecznych, co z kolei powoduje, że wnioskodawca pełni, zgodnie z art. 17 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, funkcję płatnika składek, tym samym na spółce nie spoczywa obowiązek zgłoszenia menedżerów do ubezpieczeń społecznych. Konsekwencją powyższego, jest obowiązek wyrejestrowania wnioskodawcy z ubezpieczeń społecznych przez spółkę, z tytułu umowy zlecenia i samodzielne zgłoszenie wnioskodawcy do ubezpieczeń społecznych z tytułu pozarolniczej działalności wskazanej w art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji, co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie.

W myśl art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2013 r. - Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne. Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Natomiast Zakład nie wydaje decyzji w zakresie objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym.

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym regulują przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 tejże ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polski są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, w tym stosownie do art. 8 ust. 6 pkt 1 - osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.

Kontrakt menedżerski jest umową nienazwaną, dotychczas nie uregulowaną w przepisach prawa cywilnego. Zawarta umowa wynika ze stosunku cywilnoprawnego określonego w art. 750 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Kontrakt menedżerski to umowa, w której jedna strona zobowiązuje się do prowadzenia przedsiębiorstwa drugiej strony na jej rachunek i ryzyko we własnym bądź cudzym imieniu za wynagrodzeniem.

Zgodnie z art. 13 ust. 9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się, na równi z przychodami uzyskiwanymi z tytułu wykonywanych umów zlecenia czy umów o dzieło, przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej - z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7 (tekst jedn.: przychodów otrzymywanych przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych).

W rezultacie powyższego dla menedżera, który ma wpis do ewidencji działalności gospodarczej w zakresie zarządzania i jednocześnie ma zawartą umowę kontraktu menedżerskiego na zarządzenie, przychód uzyskiwany z tej umowy - dla potrzeb opłacania podatku dochodowego od osób fizycznych - jest przychodem z działalności wykonywanej osobiście.

Powyższe znajduje potwierdzenie m.in. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 3 lutego 2011 r. sygnatura akt II FSK 1730/09, zgodnie z którym "Przychodami z umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze są przychody z działalności wykonywanej osobiście również wtedy, gdy są one zawierane w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej".

Podnieść należy także, że istnienie formalnych znamion wykonywania działalności gospodarczej tj. zgłoszenie do ewidencji nie decyduje o charakterze wykonywania danych czynności jako działalności gospodarczej. Zgodnie z wyrokiem NSA z dnia 20 czerwca 1997 r. sygnatura akt III SA 248/96, "przyjęcie przez organ samorządowy zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej wykonywanej przez konkretny podmiot nie przesądza o sposobie opodatkowania uzyskanych przez ten podmiot przychodów lub dochodów".

Umowa kontraktu menedżerskiego jest traktowana jako odrębny tytuł do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych, a nie jako umowa wykonywana w ramach działalności gospodarczej. Powyższe skutkuje zaistnieniem dla takiej osoby fizycznej obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy kontraktu menedżerskiego, w sytuacji gdy w ramach posiadanego wpisu do ewidencji działalności gospodarczej uzyskuje wyłącznie przychody z tytułu tejże umowy.

Natomiast w przypadku, gdy w ramach posiadanego wpisu dana osoba osiąga również przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej (w rozumieniu przepisów podatkowych) następuje zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych pozwalający po spełnieniu określonych ustawowo warunków wybrać tytuł do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych.

W konsekwencji, odnosząc się do stanu faktycznego przedstawionego we wniosku tj. w sytuacji gdy wnioskodawca będzie wykonywał jedynie pracę na podstawie umowy - kontraktu menedżerskiego i nie będzie wykonywał innych czynności w ramach zarejestrowanej działalności gospodarczej, na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wnioskodawca nie będzie podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności.

Biorąc powyższe pod uwagę Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznał stanowisko wnioskodawcy za nieprawidłowe.

Jednocześnie Oddział odmawia wydania interpretacji w części dotyczącej obowiązków innego płatnika, z którym wnioskodawca zawarł umowę o świadczenie usług (kontrakt menedżerski), ponieważ w świetle art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedmiotem wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako państwowej jednostki organizacyjnej pisemnej interpretacji może być wyłącznie sposób zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne lub brak takiego obowiązku. Zatem Oddział nie może odnieść się do sfery uprawnień i obowiązków podmiotu trzeciego tj. Spółki, na rzecz której wnioskodawca świadczy kontrakt menedżerski.

Ponadto, Oddział podkreśla, iż nie każda sprawa leżąca we właściwości organu lub państwowej jednostki organizacyjnej jest możliwa do rozstrzygnięcia poprzez wydanie interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, co oznacza, że Zakład nie jest uprawniony do rozstrzygania o zasadach składania dokumentów ubezpieczeniowych, zarówno zgłoszeniowych jak i wyrejestrowujących oraz warunków zwrotu nienależnie opłaconych składek, w powyższym trybie. Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

Decyzja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu jej wydania.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana.

Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do Sądu Okręgowego w (...).

Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.