WPI/200000/43/912/2016 - Ustalenie prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od podstawy wymiaru w wysokości zadeklarowanej kwoty nie niższej jednak niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 584 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 963) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznaje za prawidłowe stanowisko przedstawione we wniosku złożonym w dniu 19 sierpnia 2016 r. przez przedsiębiorcę: (...) w sprawie prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od podstawy wymiaru w wysokości zadeklarowanej kwoty nie niższej jednak niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W dniu 19 sierpnia 2016 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek przedsiębiorcy: (...) o wydanie pisemnej interpretacji przepisów w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Wnioskodawczyni wskazała, że od (...) stycznia 2009 r. do dnia dzisiejszego jest zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w (...). Do 2011 r. pracowała na stanowisku specjalisty ds. prawnych, po tym okresie objęła stanowisko zastępcy kierownika działu prawnego. Wnioskodawczyni w okresie zatrudnienia związana jest zakresem obowiązków obejmującym następujące zadania:

Wnioskodawczyni wskazała, ze przez cały okres zatrudnienia jej przez spółkę, spółka korzysta ze stałej i doraźnej obsługi prawnej świadczonej przez kancelarie prawne. Zewnętrzne kancelarie prawne prowadzą wszystkie postępowania sądowe i egzekucyjne, w których stroną jest spółka. Kierownikiem działu prawnego i bezpośrednim przełożonym Wnioskodawczyni jest radca prawny, reprezentujący spółkę przed organami sądowymi i egzekucyjnymi. Obowiązki nałożone na Wnioskodawczynię wykonywane są we współpracy z radcami prawnymi prowadzącymi obsługę prawną spółki, ponadto obejmują sporządzanie projektów umów, normatywnych aktów wewnętrznych np. regulaminy, instrukcje, wzory umów, porozumień, procedury. Wszystkie czynności wykonywane przez Wnioskodawczynię w ramach stosunku pracy podlegają poleceniom służbowym i są wykonywane zgodnie z udzielonymi przez zarząd spółki wytycznymi. Wszelkie dokumenty i opracowania wykonywane przez Wnioskodawczynię są wyłącznie projektami, wnioskodawczyni nie podejmuje samodzielnych decyzji, nie kształtuje samodzielnie treści sporządzanych projektów. Ostateczne decyzje podejmuje zarząd spółki, managerowie odpowiedzialni za zarządzanie w spółce oraz profesjonalni pełnomocnicy procesowi.

Jednocześnie Wnioskodawczyni informuje, że w trakcie okresu zatrudnienia u pracodawcy w latach 2013-2015 r., bez wpływu na zmianę zakresu obowiązków, czy też objęte stanowisko pracy, odbyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych (...). Zgodnie z art. 32 ust. 3 ustawy o radcach prawnych z dn. 6 lipca 1982 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 233 z dnia 2016.02.25 z późn. zm.) aplikant radcowski może w okresie aplikacji pozostawać w stosunku pracy w jednostkach organizacyjnych, stąd wnioskodawczyni nie była zobowiązana do dokonania w zakresie zawodowym jakichkolwiek zmian. W marcu 2016 r. Wnioskodawczyni przystąpiła do egzaminu radcowskiego i uzyskała pozytywny wynik. W dniu (...) maja br. Wnioskodawczyni została wpisana na listę radców prawnych przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych, a (...) czerwca br. Wnioskodawczyni złożyła przed Dziekanem Okręgowej Izby Radców Prawnych (...) ślubowanie, co łącznie uprawnia Wnioskodawczynię do wykonywania zawodu radcy prawnego. W konsekwencji powyższego, oraz faktu, iż pracodawca Wnioskodawczyni posiada stałe umowy z profesjonalnymi pełnomocnikami świadczącymi dla niego obsługę prawną oraz braku zainteresowania ze strony pracodawcy w zatrudnieniu Wnioskodawczyni na stanowisku radcy prawnego, w dniu (...) maja 2016 r. w odpowiedzi na wniosek złożony przez Wnioskodawczynię, pracodawca i Wnioskodawczyni zawarli porozumienie w przedmiocie rozwiązania stosunku pracy, przy zachowaniu 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia. Stosunek pracy zakończy się w dniu (...) sierpnia 2016 r. Jednocześnie wnioskodawczyni podkreśla, iż po zakończeniu aplikacji i uzyskaniu wpisu na listę radców prawnych, jej zakres obowiązków wynikających ze stosunku pracy ze spółką nie uległ zmianie, Wnioskodawczyni nie świadczy na rzecz pracodawcy usług prawnych jako radca prawny, spółka nadal bez zmian, współpracuje z profesjonalnymi pełnomocnikami, którzy świadczą na rzecz spółki pomoc prawną.

W dniu (...) lipca br. Wnioskodawczyni otworzyła działalność gospodarczą pod firmą Kancelaria Radcy Prawnego (...), w ramach której nie wykonuje czynności na rzecz pracodawcy. Jednocześnie Wnioskodawczyni oświadcza, iż w okresie 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej nie prowadziła innej działalności pozarolniczej. Prowadzona działalność gospodarcza jest pierwszą działalnością gospodarczą Wnioskodawczyni.

W dniu (...) sierpnia 2016 r., zgodnie z propozycją złożoną przez Wnioskodawczynię, zakończy się stosunek pracy Wnioskodawczyni ze spółką. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej Wnioskodawczyni ma zamiar zawrzeć umowę ze spółką (de facto byłym pracodawcą) w przedmiocie świadczenia pomocy prawnej. Wnioskodawczyni wskazuje, iż poza nią, tak jak dotychczas obsługę prawną prowadzić będą także inne profesjonalne kancelarię.

W ramach przyszłej umowy współpracy wnioskodawczyni będzie świadczyć pomoc prawną polegająca na sporządzaniu opinii prawnych oraz udzielania ustnych porad prawnych, opiniowaniu projektów umów zawieranych przez spółkę, przygotowywaniu projektów aktów prawnych, asystowaniu i wspieraniu spółki w trakcie negocjacji biznesowych, w ramach dodatkowego umocowania procesowego także reprezentowaniu przed polskimi sądami i innymi organami postępowania sądowego i egzekucyjnego. Wnioskodawczyni będzie wykonywać umowę w siedzibie swojej kancelarii, a ze spółką będzie kontaktować się przede wszystkim drogą elektroniczną i telefoniczną.

W świetle zakreślonego stanu faktycznego Wnioskodawczyni zwraca się o wydanie pisemnej interpretacji przepisu art. 18a ust. 2 pkt 2 w związku z art. 18a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez wskazanie czy art. 18a ust. 1 ustawy będzie miał dla wnioskodawczyni zastosowanie w celu ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej pomimo zawarcia w przyszłości przez Wnioskodawczynię jako radca prawny, umowy o świadczenie obsługi prawnej ze spółką, w której Wnioskodawczyni była uprzednio zatrudniona jako specjalista do spraw prawnych i zastępca kierownika działu prawnego.

Wnioskodawczyni przedstawiła własne stanowisko w sprawie. Zdaniem Wnioskodawczyni, po zakończeniu stosunku pracy w spółce, tj. od dnia 1 września 2016 r., będzie uprawniona do zadeklarowania podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w kwocie 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę tj. zgodnie z art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, pomimo wykonywania działalności gospodarczej na rzecz spółki, z którą w okresie od 4 stycznia 2009 r. do 31 sierpnia 2016 r. pozostaje w stosunku pracy. Wnioskodawczyni uzasadnia swoje stanowisko następującymi faktami: Przepis art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - ustala na okres 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, preferencyjną stawkę wymiaru składek obliczaną od podstawy wymiaru wynoszącej 30% minimalnego wynagrodzenia zamiast 60%. Konstrukcja art. 18a ust. 2 wskazanej ustawy wprowadza następujące ograniczenia:

Mając na uwadze powyższe, w tym złożone przez Wnioskodawczynię oświadczenia, Wnioskodawczyni wskazuje, iż nie wymaga dalszego uzasadnienia stanowisko, iż nie dotyczą jej ograniczenia wymienione w pkt a-b. Ograniczenie wskazane w pkt c nie znajduje także zastosowania wobec Wnioskodawczyni, a to dlatego, że czynności, które Wnioskodawczyni będzie podejmować na rzecz byłego pracodawcy jako radca prawny, nie odpowiadają czynnościom obecnie wykonywanym na rzecz pracodawcy na stanowisku zastępcy kierownika działu prawnego oraz uprzednio na stanowisku specjalisty ds. prawnych. Wykonywanie obowiązków wynikających z umowy o pracę na stanowisku zastępcy kierownika działu prawnego nie polega na świadczeniu pomocy prawnej w rozumieniu ustawy o radcach prawnych. Artykuł 6 ustawy o radcach prawnych w ust. 1 stanowi, iż wykonywanie zawodu radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed urzędami i sądami w charakterze pełnomocnika lub obrońcy. Co istotne i tym samym co stanowczo odróżnia wykonywanie zawodu radcy prawnego od wykonywania pozostałych zawodów, bez względu na to, czy jest to wykonywanie zawodu w ramach stosunku pracy, czy innych stosunków cywilnoprawnych, zawód radcy prawnego na mocy art. 13 i 14 ustawy o radcach prawnych wykonywany jest samodzielnie oraz niezależnie, co oznacza, iż radca prawny przy świadczeniu usług prawnych nie jest związany poleceniem co do treści opinii prawnej. Wnioskodawczyni podkreśla, iż aplikacja radcowska ma charakter szkoleniowy i taki też charakter mają czynności podejmowane przez aplikanta radcowskiego. Istnieje zasadnicza różnica pomiędzy czynnościami wykonywanymi przez radcę prawnego w ramach świadczonej przez niego pomocy prawnej, a czynnościami wykonywanymi przez aplikanta radcowskiego. Radca prawny, jak wskazano powyżej, działa samodzielnie, niezależnie, ponosząc za to odpowiedzialność, objętą obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej, natomiast aplikant radcowski działa niesamodzielnie i niezależnie, zawsze pod kierunkiem i z upoważnienia radcy prawnego. Co za tym idzie, Wnioskodawczyni mimo posiadania w ostatnim okresie zatrudniania w spółce status aplikanta, zatrudniona na stanowisku zastępcy kierownika działu prawnego, nie świadczy pomocy prawej na rzecz byłego pracodawcy, a więc dokonuje różnych czynności, aniżeli te, które wykonywać będzie w ramach działalności gospodarczej jako radca prawny. Wnioskodawczyni pozostając w stosunku pracy, wykonuje czynności zgodnie z poleceniem pracodawcy, jego wytycznymi, a wszystkie decyzje wiążące spółkę nie zależą od jej decyzji, a wyłącznie od zarządu spółki lub radców prawnych obsługujących spółkę. Wnioskodawczyni wskazuje także, iż jej stanowisko oparte jest na orzeczeniach Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 12 lutego 2013 r. sygn. akt II UK 184/12 wskazuje na oczywistą różnicę między czynnościami wykonywanymi przez radcę prawnego w ramach świadczenia przez niego pomocy prawnej, a czynnościami wykonywanymi przez aplikanta radcowskiego w trakcie odbywania przez niego aplikacji. Sąd Najwyższy we wspominanym wyroku szeroko uzasadnia, iż aplikacja radcowska to jedynie etap w karierze zawodowej prawnika, forma stażu zawodowego, wykonywana pod kierunkiem patrona, bez możliwości samodzielnego, niezależnego świadczenia pomocy prawnej na rzecz podmiotu zlecającego usługę świadczenia pomocy prawnej.

Ponadto Wnioskodawczyni wskazuje, że w kontekście stanu faktycznego fakt odbywania aplikacji radcowskiej, był czynnością dodatkową, podjętą przez wnioskodawczynię z własnej inicjatywy, niezwiązany ze stosunkiem pracy, a przez sam fakt odbywania aplikacji w trakcie trwania stosunku pracy nie można twierdzić, iż Wnioskodawczyni wykonuje na rzecz pracodawcy czynności mieszczące się w pojęciu "świadczenie pomocy prawnej" w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy o radcach prawnych. Stanowisko przedstawione we wskazanym wyroku, Sąd Najwyższy potwierdził także w uchwale z dnia 10 kwietnia 2013 r. sygn. akt II UZP 2/13, w którym przedstawił tezę, iż "Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe adwokata wykonującego działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 z późn. zm.) w okresie pierwszych 24 miesięcy od dnia rozpoczęcia wykonywania tej działalności może stanowić zadeklarowana kwota, nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 18a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), także wówczas gdy działalność tę wykonuje na rzecz byłego pracodawcy, u którego był zatrudniony jako aplikant adwokacki (art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych)". Sąd Najwyższy uzasadnił swoje stanowisko, wskazując przede wszystkim na brak tożsamości pomiędzy czynnościami wykonywanymi jako aplikant adwokacki w ramach stosunku pracy, a świadczeniu pomocy prawnej jako adwokat. Jednocześnie zdaniem Wnioskodawczyni należy wskazać, iż w uzasadnieniu uchwały Sąd powołuje się na powyżej wymieniony wyrok tegoż Sądu z dnia 12 lutego 2013 r. dotyczący aplikanta radcowskiego i radcy prawnego, wskazując na ścisłe podobieństwo tych dwóch zawodów, co w konsekwencji pozwala na przyjęcie, iż powołana uchwała ma także zastosowanie do stanu faktycznego dotyczącego Wnioskodawczyni, tym bardziej także dlatego, iż Wnioskodawczyni nie jest zatrudniona u pracodawcy jako aplikant radcowski, tylko jako zastępca kierownika działu prawnego.

Wobec powyższego, Wnioskodawczyni stoi na stanowisku, iż w okresie pierwszych 24 miesięcy od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. - Ustawa o radcach prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 233 z dnia 2016.02.25 z późn. zm.) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe może stanowić na podst. art. 18a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) zadeklarowana kwota, nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, także wówczas gdy działalność tę wykonywać będzie na rzecz pracodawcy, u którego była zatrudniona w okresie trwania aplikacji radcowskiej na stanowisku zastępcy kierownika działu prawnego (uprzednio specjalisty do spraw prawnych).

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Stosownie do ustępu 5 powołanego powyżej artykułu w związku z art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązującym od dnia 1 stycznia 2013 r., udzielenie interpretacji dotyczącej ustalania podstawy wymiaru składek następuje w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W myśl art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Stosownie do ustępu 2 pkt 1 i 2 tego artykułu, z opłacania składek od podstawy wymiaru w wysokości zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, nie mogą skorzystać osoby, które:

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyjaśnia, iż z treści art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, iż aby osoba rozpoczynająca prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej miała prawo do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy wymiaru składek nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia niezbędne jest, aby nie wykonywała tożsamych czynności na rzecz byłego pracodawcy w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym.

Powyższe oznacza, iż zakres wykonywanych czynności na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, na rzecz którego wykonywana jest działalność, nie może pokrywać się z zakresem czynności wykonywanych w ramach stosunku pracy. Przez zwrot "czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności" należy rozumieć czynności powierzone przez pracodawcę i wykonywane przez pracownika w ramach stosunku pracy.

Z treści wniosku z dnia 19 sierpnia 2016 r. wynika, że Wnioskodawca w najbliższym okresie czasu zamierza świadczyć na rzecz byłego pracodawcy usługi radcy prawnego w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, a wykonywane czynności są odmienne od zadań wykonywanych wcześniej w ramach umowy o pracę.

W tym miejscu należy wskazać, jak słusznie podniosła Wnioskodawczyni, iż w kwestii określenia, czy czynności wykonywane w ramach stosunku pracy przez aplikantów radcowskich są tożsame z czynnościami wykonywanymi na rzecz tego samego podmiotu przez osoby posiadające uprawnienia radców prawnych wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 lutego 2013 r. (sygn. akt II UK 184/12) - przywołanym również w uzasadnieniu swojego stanowiska w sprawie przez Wnioskodawcę, a następnie w uchwale z dnia 10 kwietnia 2013 r. (sygn. akt II UZP 2/13). We wskazanym orzecznictwie Sąd Najwyższy wyraził pogląd, zgodnie z którym "wykonywanie przez radcę prawnego (...) w ramach nowo otwartej działalności gospodarczej obsługi prawnej byłego pracodawcy, u którego poprzednio pracował on jako aplikant bez wpisu na listę radców prawnych, nie jest wykonywaniem czynności wchodzących w zakres działalności gospodarczej w rozumieniu art. 18a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (...) co uprawnia takiego radcę prawnego do skorzystania z preferencyjnej podstawy składek na ubezpieczenia społeczne".

W konsekwencji, mając na uwadze przedstawiony we wniosku złożonym w dniu 19 sierpnia 2016 r. o wydanie interpretacji indywidualnej stan faktyczny, obowiązujące przepisy prawne oraz prezentowaną linię orzeczniczą należy uznać, że przedsiębiorca rozpoczynając po raz pierwszy prowadzenie działalności gospodarczej oraz wykonując usługi radcy prawnego w ramach tej działalności na podstawie umowy zawartej z byłym pracodawcą, które nie są tożsame z zakresem czynności, jakie u niego wykonywał w ramach stosunku pracy - ma możliwości opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania tej działalności od podstawy wymiaru w wysokości zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W świetle powyższego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznał stanowisko przedstawione przez Wnioskodawczynię za prawidłowe.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jego zaistnienia.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana. Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do Sądu Okręgowego (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.