WPI/200000/43/779/2020 - Możliwość zastosowania tzw. "małego ZUSu".

Na podstawie art. 34 ust. 1 i ust. 5 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1292 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 266 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych stanowisko przedstawione we wniosku złożonym 15 października 2020 r. przez Przedsiębiorcę (...) w uznaje za nieprawidłowe w przedmiocie możliwości ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na podstawie art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tzw. "Mały ZUS".

Wnioskiem złożonym 15 października 2020 r. w (...) (zwana dalej "Przedsiębiorcą") wystąpiła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (zwanego dalej "Zakładem") o wydanie interpretacji indywidualnej w trybie art. 34 ustawy - Prawo przedsiębiorców.

Opis stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego

Od 2020 r. Wnioskodawczym została wpisana na listę adwokatów Izby Adwokackiej w. Od dnia 2020 r. wykonuje zawód adwokata.

W okresie od 2018 r. do 2020 r. zatrudniona była przez (...) Kancelarię Adwokacką Adwokat na umowę o pracę na stanowisku aplikant

adwokacki. Umowa ta obejmowała pracę w pełnym wymiarze czasu pracy i została zawarta na czas nieokreślony. W ramach stosunku pracy u byłego pracodawcy do jej obowiązków należało sporządzanie projektów pism procesowych, opinii prawych oraz zastępstwo byłego pracodawcy na rozprawach sądowych. W czasie trwania stosunku pracy odbywała także spotkania z klientami i brała udział w czynnościach przed organami administracyjnymi i organami ścigania. Każdorazowo jej pracodawca sprawdzał pisma procesowe i opinie prawne, często zmieniając sporządzony przez nią projekt. Przed każdą czynnością przed sądem, organem bądź spotkaniem z klientem, pracodawca odbywał z Wnioskodawczynią rozmowy wskazując obrany przez niego kierunek prowadzenia sprawy.

Obecnie jako adwokat Wnioskodawczym, wynajmuje pomieszczenie biurowe od jej byłego pracodawcy i zawarła z nim umowę wspólnoty biurowej. Byty pracodawca z uwagi na fakt, iż posiada wielu klientów zaproponował Wnioskodawczyni przekazanie niektórych spraw jako adwokatowi do samodzielnego prowadzenia (na zasadzie pełnomocnictwa substytucyjnego). Wówczas Wnioskodawczyni mogłaby prowadzić daną sprawę, według jej najlepszej wiedzy i zgodnie z obranym przez nią kierunkiem. Wnioskodawczyni mogłaby również sporządzać pisma procesowe, które byłyby przez nią podpisywane. W ramach prowadzonych przez nią spraw mogłaby występować jako pełnomocnik, a nie jedynie zastępca pełnomocnika, jak miało to miejsce podczas odbywania aplikacji i zatrudnienia na umowę o pracę. Dodatkowo jako adwokat, ma możliwość zlecania zastępstw aplikantom adwokackim, za których wówczas odpowiada. Jednocześnie w ramach prowadzonych spraw Wnioskodawczyni mogłaby występować przed Naczelnym Sądem Administracyjnym i Sądem Najwyższym (czego dotychczas nie mogła robić jako aplikant adwokacki). Z byłym pracodawcą za poszczególne czynności rozliczałaby się na podstawie wystawionej przez nią faktury VAT. Z uwagi na brzmienie art. 18c ust. 11 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a także różny zakres obowiązków aplikanta i adwokata, do zlecenia przez jej byłego pracodawcę wyżej wymienionych czynności nie doszło.

Stanowisko Wnioskodawcy

Zgodnie z art. 18c ust. 11 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przepis art. 18c ustawy, które dotyczą tzw. ",małego zus-u" nie mają zastosowania do osób, które "wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej".

W niniejszej sprawie konieczna jest interpretacja zwrotu "czynności wchodzące w zakres wykonywania działalności gospodarczej" w odniesieniu do aplikantów adwokackich. Status aplikanta adwokackiego i adwokata znacząco różni się od siebie. Do aplikanta adwokackiego nie mają zastosowania art. 4 ustawy - Prawo o adwokaturze, art. 89 § 1 k.p.c. i art. 129 § 2 k.p.c. i inne mające zastosowanie do pełnomocników i obrońców. Także w ustawie - Prawo o adwokaturze brak jest regulacji pozwalających na stosowanie ww. przepisów do aplikantów adwokackich. W powołanych przepisach mowa jest jedynie o kwalifikowanych pełnomocnikach - adwokatach, radcach prawnych, rzecznikach patentowych i radcach Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Zauważyć należy, iż katalog ten jest zamknięty. Ustawodawca zatem tylko tym wymienionym podmiotem dał uprawnienie do poświadczania dokumentacji za zgodność z oryginałem. Brak jest podstaw do stosowania w tym miejscu wykładni rozszerzającej, w związku z tym inni pełnomocnicy nie mają omawianego uprawnienia. Dodatkowo w doktrynie przyjmuje się, iż aplikant adwokacki jest jedynie zastępcą pełnomocnika i nie uzyskuje statusu pełnomocnika procesowego. Jakiekolwiek czynności podjęte przez aplikanta wywołują skutek wobec strony, jednak nie dlatego, że jest on pełnomocnikiem strony, a dlatego że działa w imieniu pełnomocnika. Zastępowanie przez aplikanta adwokata odbywa się na podstawie pisemnego upoważnienia określającego zakres tego upoważnienia. Owo upoważnienie nie jest pełnomocnictwem, gdyż aplikant zastępuje adwokata a nie stronę. Przepisy prawa nie przewidują sytuacji, w której aplikant mógłby być samodzielnym pełnomocnikiem. Takie stanowisko przedstawił także Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 10 kwietnia 2013 r. w sprawie II UZP 2/13, wskazując, iż "obowiązki i uprawnienia (także procesowe) aplikanta adwokackiego w trakcie aplikacji zasadniczo różnią się od czynności wykonywanych przez adwokata w ramach świadczenia przez niego pomocy prawnej, co wynika bezpośrednio z przepisów ustawy - Prawo o adwokaturze. Aplikacja jest przede wszystkim formą nauki, mającą na celu przygotowanie do zawodu adwokata".

Dodatkowo zgodnie z art. 77 ust. 5 prawa o adwokaturze aplikant adwokacki może sporządzać i podpisywać pisma procesowe związane z występowaniem adwokata przed sądami, organami ścigania, organami samorządowymi, państwowymi i innymi - z wyraźnego upoważnienia adwokata, przy czym aplikanta nie może podpisać apelacji, skargi kasacyjnej i skargi konstytucyjnej.

Podkreślić należy, iż na adwokata został nałożony obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC, albowiem adwokat odpowiada za ewentualne zaniedbania, podczas gdy aplikant nie ma obowiązku zawarcia takiej umowy i wówczas za jego ewentualną szkodę odpowiada osoba zlecająca (adwokat, który upoważnił aplikanta).

Zakres obowiązków aplikanta i adwokata nie jest tożsamy. Adwokat prowadzi sprawę, nawet powierzoną przez innego adwokata, ponosząc za nią pełną odpowiedzialność, działając zgodnie z nabytą przez siebie wiedzą, a aplikant adwokacki jest jedynie zastępcą adwokata do "danej czynności" i wykonuje czynności pod nadzorem zlecającego (adwokata, który go upoważnił). W związku z powyższym Wnioskodawczym stoi na stanowisku, iż - w opisanym przez Wnioskodawczynię stanie faktycznym - spełnia warunki do skorzystania z preferencyjnego zusu.

Ze względu na brzmienie art. 18c ust. 11 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wnioskodawczym prosi o wydanie interpretacji indywidualnej czy powierzenie jej przez byłego pracodawcę spraw do prowadzenia bądź zastępowania go w ramach pełnomocnictwa substytucyjnego (a nie upoważnienia), w obliczu odmiennego zakresu obowiązków aplikanta adwokackiego i adwokata, nie powoduje automatycznie utraty przez nią uprawnień do skorzystania z tzw. "preferencyjnego zusu", o którym mowa w art. 18c przedmiotowej ustawy.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zważył, co następuje:

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym, ustalania prawidłowej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz opłacania składek na te ubezpieczenia regulują przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ww. ustawy, osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Dyspozycja art. 13 pkt 4 ustawy wskazuje, iż osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności z wyjątkiem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36aa ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców. Natomiast, zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, osoby prowadzące pozarolniczą działalność podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu na swój wniosek.

Zakład zaznacza, że wydając niniejszą interpretację indywidualną odniósł się do stanowiska własnego przedstawionego przez Przedsiębiorcę i wskazanej w niej podstawy prawnej wyrażonej w art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - "Maty ZUS". Zaznacza się również, że ulga "Mały ZUS" nie jest tożsama z ulgą "preferencyjne składki" (takim określeniem posłużyła się również Wnioskodawczyni we wniosku). "Preferencyjne składki" wynikają z art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi: podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Natomiast z art. 18c ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (wskazany jako podstawa prawna własnego stanowiska Przedsiębiorcy) stanowi: podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120 000 złotych, uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej "dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej", uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Podstawa wymiaru składek, nie może przekraczać 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku - art. 18c ust. 2 ww. cytowanej ustawy.

Zatem, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą na niewielką skalę jest uzależniona od uzyskanego dochodu z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym.

Dotyczy to tylko osób prowadzących działalność gospodarczą (działalności wpisanej do CEIDG), nie dotyczy natomiast osób prowadzących inną pozarolniczą działalność, tj.: twórców i artystów, osób prowadzących działalność w zakresie wolnego zawodu, wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, osoby prowadzącej publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów ustawy - Prawo oświatowe.

W art. 18c ust. 11 ustawy został zawarty katalog negatywnych przesłanek, uniemożliwiających osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą skorzystanie z możliwości zastosowania prawa do ustalenia najniższej podstawy wymiaru składek. W konsekwencji przepisy art. 18c ust. 11 nie mają zastosowania do osób, które lub do których:

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawczym 2020 r. została wpisana na listę adwokatów Izby Adwokackiej w. Od dnia (...) 2020 r. wykonuje zawód adwokata. W okresie od 2018 r. do (...) 2020 r. zatrudniona była przez Kancelarię Adwokacką na umowę o pracę na stanowisku aplikant adwokacki. Umowa ta obejmowała pracę w pełnym wymiarze czasu pracy i została zawarta na czas nieokreślony. Obecnie jako adwokat Wnioskodawczym, wynajmuje pomieszczenie biurowe od jej byłego pracodawcy i zawarła z nim umowę wspólnoty biurowej. Były pracodawca z uwagi na fakt, iż posiada wielu klientów zaproponował Wnioskodawczyni przekazanie niektórych spraw jako adwokatowi do samodzielnego prowadzenia. W ocenie Wnioskodawczyni zakres obowiązków aplikanta i adwokata nie jest tożsamy. Adwokat prowadzi sprawę, nawet powierzoną przez innego adwokata, ponosząc za nią pełną odpowiedzialność, działając zgodnie z nabytą przez siebie wiedzą, a aplikant adwokacki jest jedynie zastępcą adwokata do "danej czynności" i wykonuje czynności pod nadzorem zlecającego (adwokata, który go upoważnił). W związku z powyższym Wnioskodawczyni stoi na stanowisku, iż - w opisanym przez Wnioskodawczynię stanie faktycznym - spełnia warunki do skorzystania z "preferencyjnego zusu" na podstawie art. 18c ust. 11 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Jak przedstawiono wyżej art. I8c ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wyszczególnia przesłanki negatywne, uniemożliwiających osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą skorzystanie z możliwości zastosowania prawa do ustalenia najniższej podstawy wymiaru składek. Wnioskodawczyni skupiła się wyłącznie na przesłance przedstawionej w pkt 5 pomijając zupełnie pozostałe przesłanki np. przesłankę przedstawioną w pkt 3, w brzmieniu: (...) w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych. Wnioskodawczyni wykonuje zawód adwokata od dnia 2020 r., tym samym w jej przypadku występuje przesłanka negatywna uniemożliwiających osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą skorzystanie z możliwości zastosowania prawa do ustalenia najniższej podstawy wymiaru składek w oparciu o art. 18c ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Uwzględniając powyższe, należy uznać stanowisko Przedsiębiorcy za nieprawidłowe w przedmiocie możliwości ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na podstawie art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tzw. "Mały ZUS".

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Przedsiębiorcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu jego zaistnienia.

Wydana decyzja wiąże Zakład wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana. Stosownie do art. 35 ust. 1 i ust. 2 ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 34 ust. 5 ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców, odwołanie do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w (...)

Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.