WPI/200000/43/527/2018 - Ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 2168) w związku z art. 196 ust. 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. przepisy wprowadzające ustawę - Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 650) i art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 z późn. zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie stanowisko przedstawione we wniosku złożonym w dniu 23 kwietnia 2018 r. przez przedsiębiorcę: (...) uznaje za prawidłowe w sprawie ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej.

W dniu 23 kwietnia 2018 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek przedsiębiorcy (...) o wydanie pisemnej interpretacji przepisów w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

W opisie zdarzenia przyszłego Wnioskodawca wskazał:

Przedsiębiorca prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą opłaca składki wyliczone od podstawy wymiaru nie niższej niż minimalne podstawy ogłaszane przez ZUS. To jednak nie oznacza, że nie może opłacać wyższych składek. Ponieważ zasiłek jaki przedsiębiorca będzie otrzymywał w razie np. choroby czy macierzyństwa jest uzależniony m.in. od wysokości opłacanych składek. Prowadzący działalność gospodarczą często decydują się na podwyższenie podstawy ubezpieczenia chorobowego, by zapewnić sobie w przyszłości wyższe świadczenia. Z takim zamiarem nosi się wnioskodawczyni (będąca przedsiębiorcą prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą, w związku z planowanym przejściem na zasiłek macierzyński po urodzeniu dziecka.

Zwiększając podstawę wymiaru składek społecznych w celu podwyższenia składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, przedsiębiorca automatycznie zwiększa składki na pozostałe ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe i dobrowolne chorobowe), a takie Funduszu Pracy, który płacony jest na podstawie tej samej kwoty wymiaru.

Podwyższeniu natomiast nie ulega składka na ubezpieczenie zdrowotne, gdyż jest ona wyliczana w oparciu o inną podstawę wymiaru.

Podstawę bowiem wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących działalność pozarolniczą (oraz osób z nimi współpracujących), które spełniają warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym z tego tytułu, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Składka w nowej wysokości obowiązuje dla tych osób w okresie od 1 stycznia do dnia 3 1 grudnia danego roku (art. 81 ust. 2 w zw. z art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c) u.ś.o.z.).

Generalnie prawo do zwiększenia podstawy wymiaru składek przysługuje zarówno w odniesieniu do składek społecznych, jak i składki zdrowotnej.

Jednakże, można je modyfikować niezależnie od siebie - zatem np. zwiększenie wymiaru składki społecznej nie rzutuje automatycznie na składkę zdrowotną i odwrotnie. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą nie jest bowiem powiązana z właściwą dla nich podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne.

Wypada podkreślić, iż osoba prowadząca działalność pozarolniczą może zadeklarować jako podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne kwotę wyższą niż 75% przeciętnego wynagrodzenia. Jednak przypadki deklarowania przez osoby prowadzące działalność pozarolniczą wyższej kwoty podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne niż minimalna należą obecnie do rzadkości. Zgodnie bowiem z obowiązującą w powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym zasadą solidarności społecznej prawo do świadczeń w ramach ubezpieczenia zdrowotnego nie jest uzależnione od wysokości odprowadzanej składki na ubezpieczenie zdrowotne. Deklarowaniu wyższej podstawy nie sprzyja także brak możliwości odliczenia od podatku całości składki na ubezpieczenie zdrowotne. Można bowiem odliczyć jedynie 7,75% (podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (a składka jest odprowadzana w wysokości 9% podstawy jej wymiaru).

Własne stanowisko w sprawie:

Jak wynika z obowiązujących przepisów, prawo do zwiększenia podstawy wymiaru składek przysługuje zarówno w odniesieniu do składek społecznych, jak i składki zdrowotnej. Można je modyfikować niezależnie od siebie-zatem np. zwiększenie wymiaru składki społecznej nie rzutuje automatycznie na składkę zdrowotną i odwrotnie.

Jeżeli zatem osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą (dalej: "przedsiębiorca") decyduje się na zwiększenie podstawy wymiaru składek społecznych, wzrośnie kwota wszystkich tych składek (emerytalnej, rentowej, wypadkowej i dobrowolnej chorobowej), a także składki Funduszu Pracy, który płacony jest na podstawie tej samej kwoty wymiaru. Podwyższeniu natomiast nie ulega składka na ubezpieczenie zdrowotne, gdyż jest ona wyliczana w oparciu o inną podstawą wymiaru.

Nie jest zatem wymagane by przedsiębiorcą, który deklaruje wyższą podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, jednocześnie tę samą zwiększoną podstawę deklarował również przy składce zdrowotnej. Nic nie stoi bowiem na przeszkodzie by w takim wypadku przedsiębiorca zadeklarował minimalną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (która w całym 2018 r. stanowi 75% przeciętnego miesięczna wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, w czwartym' kwartale 2017 r., tj. 3554,93 zł). Zadeklarowanie przez przedsiębiorcę podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości niższej niż deklarowana przezeń podstawa wymiaru składek społecznych (jednak nie niższej niż 3.554,93 zł), nie wpłynie negatywnie na warunki udzielania przedsiębiorcy, jako ubezpieczonemu, i zakres świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, jak również na ustalenie jego prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego oraz na wysokość tych świadczeń.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 192 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. przepisy wprowadzające ustawę - Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 650) od dnia 30 kwietnia 2018 r. traci moc ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Jednakże stosownie do art. 196 ust. 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. przepisy wprowadzające ustawę - Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej - do wniosków o wydanie interpretacji, o których mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, w stosunku do których nie wydano interpretacji przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, stosuje się przepisy dotychczasowe.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji, co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. W myśl ustępu 5 powołanego powyżej artykułu udzielenie interpretacji następuje w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jednocześnie stosownie do art. 83d ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje interpretacje indywidualne, wyłącznie w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych podkreśla, iż ocena stanowiska Wnioskodawcy w trybie niniejszej decyzji, dokonywana jest wyłącznie pod kątem prawidłowości zaprezentowanej przez Przedsiębiorcę wykładni przepisu prawa, czyniona jest w oparciu o kompletny opis stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) zawarty w treści wniosku o wydanie pisemnej interpretacji. Podkreślenia przy tym wymaga fakt, iż rozpoznając wniosek o wydanie pisemnej interpretacji Zakład nie prowadzi postępowania wyjaśniającego, w szczególności nie przeprowadza postępowania dowodowego. Granice sprawy rozpatrywanej na podstawie złożonego wniosku o wydanie pisemnej interpretacji, jak zauważono wyżej, zakreślają jedynie ramy zaprezentowanego opisu stanu faktycznego bądź zdarzenia przyszłego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - na gruncie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej - zobligowany jest jedynie do oceny przedstawionego przez przedsiębiorcę stanowiska oraz dokonanej przez przedsiębiorcę oceny przepisów prawa, z których wynika obowiązek świadczenia składek na ubezpieczenia społeczne mających zastosowanie na tle zaistniałego stanu faktycznego, którego Zakład nie może uzupełniać ani weryfikować poprzez prowadzenie postępowania, tak by umożliwić przedsiębiorcy prawidłowe wypełnianie spoczywających na nim obowiązków nałożonych przez ustawodawcę w tym zakresie.

Jednocześnie Zakład wskazuje, iż nie jest właściwy do wydawania interpretacji w zakresie spraw dotyczących objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym, jednakże na podstawie art. 109a ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1938 z późn. zm.) sprawy dotyczące obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne należą do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: (...) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu na swój wniosek (art. 11 ust. 2 ustawy) natomiast ubezpieczenie wypadkowe jest dla nich obowiązkowe, (art. 12 ust. 1 ustawy).

Dla tych osób w myśl art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Składka w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.

Zgodnie z art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dla osób rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Podana zasada ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie ma jednak zastosowania do osób, które:

* już prowadzą działalność lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność,

* wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz, którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe została ograniczona w skali roku. Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe osób prowadzących pozarolniczą działalność stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe nie stosuje się ograniczenia górnej rocznej podstawy wymiaru składek, które obowiązuje dla podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jednak podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia przyjętą do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Jednocześnie w myśl art. 104 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1065 z późn. zm.) obowiązkowe składki na Fundusz Pracy, w przypadku zaistnienia obowiązku ich opłacania ustala się od wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne reguluje ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - cyt. powyżej. Na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c ww. ustawy - obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

W myśl art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku. Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest dla wszystkich ubezpieczonych jednakowa i wynosi 9% podstawy wymiaru. Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna. Składka ta nie podlega proporcjonalnemu pomniejszeniu do liczby dni podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym miesiącu kalendarzowym.

Natomiast w myśl art. 84 ust. 1 tejże ustawy składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca osoba podlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Z opisu zdarzenia przyszłego wniosku wynika, że wnioskodawczyni ma zamiar dokonać podwyższenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Jej wątpliwość dotyczy konieczności równoczesnego zwiększenia podstawy na ubezpieczenie zdrowotne. Zdaniem wnioskodawczyni zadeklarowanie przez przedsiębiorcę wyższej podstawy na ubezpieczenia społeczne nie ma wpływu na automatyczne ustalenie wyższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Oddział wskazuje, że minimalna podstawa wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolnicza działalność gospodarczą jest ściśle określona przez brzmienie przepisu art. 18 ust. 8 oraz z art. 18a ustawy o sus, co nie oznacza iż nie może być ona ustalona przez przedsiębiorcę w kwocie wyższej od minimalnej. Ten fakt nie ma przełożenia na jednoczesne zwiększenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, gdyż art. 82 ust. 2 ustawy zdrowotnej definiuje minimalną podstawę na ubezpieczenie zdrowotne dla osób które prowadzą pozarolnicza działalność gospodarczą i są to przepisy autonomiczne, które wskazują jedynie minimalną kwotę podstaw wymiaru składek i nawzajem na siebie nie oddziałują. Przedsiębiorca ma prawo do zwiększenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w kwocie wyższej niż kwota minimalna określona w art. 18 ust. 8 oraz art. 18a ustawy o sus bez konieczności równoczesnego podwyższania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, której wysokość minimalna została określona w art. 81 ust. 2 ustawy zdrowotnej.

Wobec przedstawionego przez wnioskodawczynię opisu zdarzenia przyszłego i prezentowanego stanowiska oraz w oparciu o obowiązujące przepisy prawne Oddział uznał stanowisko wnioskodawcy (...), za prawidłowe w sprawie ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Decyzja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie wydania decyzji.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana. Stosownie do art, 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.