WPI/200000/43/414/2015 - Brak obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne od przyznanego uchwałą zarządu wynagrodzenia z tytułu pełnienia, niezależnie od wykonywanej umowy o pracę, funkcji prokurenta.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 672 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 październiku 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 121) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie rozpatrując wniosek złożony w dniu 2 kwietnia 2015 r. przez przedsiębiorcę: (...) uznaje za prawidłowe stanowisko wnioskodawcy w sprawie braku obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne od przyznanego uchwałą zarządu wynagrodzenia z tytułu pełnienia, niezależnie od wykonywanej umowy o pracę, funkcji prokurenta.

W dniu 2 kwietnia 2015 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek przedsiębiorcy (...) reprezentowanego przez (...) o wydanie pisemnej interpretacji przepisów-w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Wnioskodawca wskazał, że spółka kapitałowa w chwili obecnej na podstawie umowy o pracę zatrudnia osobę fizyczną na stanowisku dyrektora ds. handlowych. Jednocześnie obok umowy o prace spółka powołała tę osobę na stanowisko prokurenta. Z tytułu pełnienia tej funkcji osoba ta nie otrzymuje na chwilę obecną żadnego wynagrodzenia. Ponadto zakres obowiązków wynikający z umowy o pracę nie pokrywa się z zakresem przedmiotowym wynikającym z prokury, tym samym osoba ta w ramach obowiązków pracowniczych wynikających z umowy o pracę nie wykonuje czynności wynikających z powołania do pełnienia funkcji prokurenta w rozumieniu ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (tekst jedn.: Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.; dalej k.s.h.).

W ramach planowanych procesów restrukturyzacyjnych spółka zamierza zmienić warunki pracy i płacy w ten sposób, że dotychczasowy czas pracy zostanie zmieniony, a wynagrodzenie znacznie obniżone. Osoba ta zatem będzie wykonywała równolegle obowiązki pracownicze na podstawie umowy o pracę oraz funkcji prokurenta, z tym zastrzeżeniem, iż czynności wynikające pełnienia funkcji prokurenta będą w odróżnieniu od dotychczasowej praktyki wynagradzane. Zatem w wyniku tej czynności obowiązki wynikające z umowy o pracę będą nadal wykonywane, ale w zmniejszonym etacie i wynagrodzeniu, natomiast z tytułu pełnienia funkcji prokurenta osoba otrzyma wynagrodzenie na podstawie uchwały zarządu.

W przedstawionym zdarzeniu przyszłym wnioskodawca zwrócił się z zapytaniem, czy od wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji prokurenta spółka powinna naliczyć, pobrać i odprowadzić składki na ubezpieczenie zdrowotne, jeżeli ta osoba będzie otrzymywała od lego samego płatnika równoległe wynagrodzenie z umowy o pracę, której zakres przedmiotowy (zakres czynności wykonywanych na podstawie tej umowy) nie będzie pokrywał się z zakresem czynności wykonywanych jako prokurent na podstawie powołania do pełnienia tej funkcji.

Zdaniem wnioskodawcy, wyłącznie wypłacane wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę będzie stanowiło podstawę do wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne. Ubezpieczeniu temu nie będzie podlegało wynagrodzenie z tytułu wykonywania funkcji prokurenta.

Stanowisko wnioskodawcy w powyższej kwestii podsumowuje on wskazując, że w przypadku powierzenia danej osobie fizycznej funkcji prokurenta spółki oraz równoczesnego zawarcia z tą osobą innego rodzaju umowy, w szczególności umowy o pracę, to przy założeniu, że zakres przedmiotowy (zakres wykonywanych czynności z świadczeń) nie pokrywa się z czynnościami wykonywanymi przez tę osobę jako prokurenta - spółka jako płatnik będzie zobowiązana do naliczenia, pobrania i odprowadzania składek jedynie z tytułu umowy o pracę.

Uzasadniając przedstawione stanowisko wnioskodawca wskazuje, że ustawodawca na gruncie przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych założył, że ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega obowiązkowo osoba, która posiada określony tytuł do ubezpieczeń wskazany przepisami prawa. W innych przypadkach, tj. w sytuacjach, w których ten tytuł nie mieści się w obrębie określonym przez ustawodawcę jako obowiązkowy tytuł do ubezpieczeń zdrowotnych, ustawodawca dopuścił ubezpieczenie fakultatywne. Zgodnie z art. 66 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ustawodawca wskazał wszystkie podmioty objęte obowiązkiem obligatoryjnego ubezpieczenia zdrowotnego. Oznacza to, iż osoba, której cechy podmiotu ubezpieczenia zdrowotnego zostały określone w tym przepisie, zostaje objęta tymi ubezpieczeniami i staje się stroną stosunku ubezpieczeniowego. Wyliczenie to jest wyczerpujące i ma charakter zamknięty, co oznacza, iż tytuł do wynagrodzenia nie wymieniony w tym przepisie nie może stanowić samodzielnej podstawy do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Nie oznacza to bynajmniej, iż inne tytuły nieobjęte obligatoryjnym ubezpieczeniem zdrowotnym nie mogą korzystać z dobrodziejstw polskiego systemu ubezpieczeń zdrowotnych na zasadach dobrowolnych. W przedmiotowej sprawie rozważane jest jednak ubezpieczenie zdrowotne i wynikające z. tego obowiązki przymusowo nałożone przepisami prawa.

Wnioskodawca wskazuje, że ani powołanie do pełnienia funkcji prokurenta spółki kapitałowej w rozumieniu k.s.h. ani też ustanowienie prokury jako szczególnego rodzaju pełnomocnictwa wynikającego z przepisów ustawy kodeks cywilny me stanowi samoistnego tytułu rodzącego obowiązek w zakresie ubezpieczeń zdrowotnych. Przy tym prokurent może pełnić swą funkcję bez umowy, wyłącznie na mocy samego aktu powołania. Godzi się przy tym zaznaczyć, że powołanie prokurenta na mocy art. 208 § 6 k.s.h. nie oznacza powołania w rozumieniu art. 68 kodeksu pracy ani też zawarcia umowy cywilnoprawnej (umowy zlecenia). Dlatego też na podstawie aktu powołania prokurenta między spółką a prokurentem powstanie stosunek organizacyjno - prawny, który nie rodzi obowiązku ubezpieczenia, a w konsekwencji przychód z tytułu wynagrodzenia za wykonywanie funkcji prokurenta powołanego na podstawie samych tylko przepisów k.s.h. (bez zawierania umowy na podstawie kodeksu pracy lub kodeksu cywilnego) nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, nawet wówczas, gdy jednocześnie ta sama osoba posiada inny tytuł do wypłaty wynagrodzenia, który obligatoryjnie stanowi podstawę objęcia składkami na ubezpieczenie zdrowotne. Nie ma bowiem w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych takiego przepisu, który nakazywałby oskładkowanie innych tytułów prawnych do wypłaty wynagrodzenia w przypadku ich zbiegu z tytułem, który obligatoryjnie tym obowiązkom podlega. Odmienna wykładnia nie tylko pogwałciłaby zasady wykładni językowej, ale również kłóciłaby się z wykładnią funkcjonalną i systemową. Nie po to, bowiem ustawodawca wprowadził koncepcję ubezpieczeń dobrowolnych dla tytułów prawnych niepodlegających reżimowi art. 66 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, aby bez wyraźnego ich oskładkowania łączyć je z przychodami podlegającymi obligatoryjnemu oskładkowaniu bez wyraźnego wskazania. Za powyższym przemawia również odmienny zakres wykonywanych czynności na podstawie umowy o pracę oraz powołania do pełnienia funkcji prokurenta - które przedmiotowo się nie pokrywają.

Wniosek, że samo tylko ustanowienie prokury oraz powołanie do pełnienia funkcji prokurenta nie powodują powstania obowiązku ubezpieczeniowego w ubezpieczeniu zdrowotnym wywieść można, zdaniem wnioskodawcy, z orzecznictwa sądowego jak też z interpretacji organów ubezpieczeniowych Nim wspomniane orzecznictwo zostanie przytoczone, wnioskodawca zaznacza, że odnosi się ono zasadniczo do ubezpieczenia społecznego, lecz mając na względzie oczywiste podobieństwo w konstrukcji przepisów dotyczących podmiotów podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu i zdrowotnemu, jak też mając na uwadze, że wnioskowanie na zasadzie analogii (tj.: wnioskowanie z podobieństwa) jest uprawnionym i powszechnie stosowanym sposobem wnioskowania prawniczego, wnioski wynikające z powyższych wyroków i interpretacji mogą również znaleźć zastosowanie do ubezpieczenia zdrowotnego. Co do samego orzecznictwa, to tytułem przykładu Sad Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 5 marca 2008 r. (sygn. III AUa 651/07) stwierdził, iż prokura stanowi szczególny rodzaj pełnomocnictwa i nie skutkuje obowiązkami przewidzianymi w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Stanowisko Oddziału ZUS w Lublinie dotyczące przedmiotowego zakresu było wedle interpretacji indywidualnej z dnia 12 lipca 2013 r. znak: WPI/200000/451/966/2013 takie, że katalog osób podlegających obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym określono w art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Dla rozstrzygnięcia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym konieczne jest ustalenie, czy dana osoba posiada jeden z tytułów ubezpieczenia określonych tym przepisem. Powołany przepis nie zalicza do ubezpieczonych osoby pełniące funkcję prokurenta pod warunkiem, że funkcja ta nie jest wykonywana w ramach stosunku prawnego określonego w tym przepisie (np. na podstawie umowy o pracę). Wnioskodawca przywołuje również stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku, gdyż interpretacja indywidualna tego organu z. dnia 22 października 2013 r., znak: DI/100000/451/1287/2013 zawiera elementy bardzo bliskie również niniejszej sprawie. W przywołanej interpretacji ZUS zauważył, że poprzez ustanowienie prokurenta pomiędzy spółka a prokurentem powstaje stosunek organizacyjno prawny, który nie rodzi obowiązku ubezpieczeń, a w konsekwencji przychód z tytułu wynagrodzenia za pełnienie funkcji prokurenta spółki nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Bez znaczenia prawnego w kontekście obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu pełnienia funkcji prokurenta na podstawie powołania jest fakt równoległego świadczenia pracy w oparciu o umowę o pracę. Co do braku obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu wykonywania prokury wypowiedział się również ZUS O/Gdańsk w decyzji z dnia 26 września 2014 r. znak DI/100000/43/1096/2014 stwierdzając, że powołanie bezumowne powierzenie pełnienia funkcji prokurenta nie stanowi samoistnego tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczenia. Nie zaistnieje zatem obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od wynagrodzenia, które będzie otrzymywał prokurent zapełnienie swojej funkcji. Prokura bowiem sama w sobie stanowi szczególny rodzaj pełnomocnictwa i nie rodzi obowiązków przewidzianych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Jak już wyjaśniono powyżej przywołane orzeczenia i interpretacje dotyczą wprawdzie braku obowiązku ubezpieczeń społecznych, lecz na zasadzie analogii będącej uprawnionym i powszechnie stosowanym sposobem wnioskowania prawniczego wynikające z nich wnioski są również w pełni adekwatne dla obowiązku - a ściślej jego braku - w ubezpieczeniu zdrowotnym.

Konkludując, w ocenie wnioskodawcy tylko zawarty z tymi osobami stosunek pracy zgodnie z wskazanym art. 66 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych sumowi tytuł do obowiązkowego podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zatem gdy ta sama osoba u płatnika będzie jednocześnie pełniła funkcję prokurenta na podstawie samych tylko przepisów k.s.h. i jednocześnie świadczyła pracę innego rodzaju na podstawie zawartej umowy o pracę na innym stanowisku, to warunki podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu będą spełnione wyłącznie z tytułu umowy o pracę, zaś stosunek organizacyjno-prawny pełnienia funkcji prokurenta na podstawie przepisów k.s.h. będzie neutralny w zakresie podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, gdyż powierzenie tej funkcji nie będzie stanowić tytułu podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne dla takiej osoby stanowić będzie zatem wyłącznie przychód uzyskiwany z umowy o pracę. Skoro zaś nie będzie obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne z samego tylko tytułu wykonywania prokury, to tym samym słuszny i logicznie z tego wynikający jest zdaniem wnioskodawcy brak obowiązku obliczania, pobierania i odprowadzania składek na ubezpieczenie zdrowotne przez spółkę jako płatnika.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wyniku obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie Stosownie do art. 83d ustawy z. dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 powołanej powyżej ustawy, wyłącznie w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne. Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Zakład nie jest natomiast uprawniony do wypowiadania się w kwestiach dotyczących podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu, gdyż zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) w powyższym zakresie sprawy rozpatruje dyrektor właściwego miejscowo oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia, do którego to wnioskodawca w sytuacji powzięcia wątpliwości w powyższej kwestii jest uprawniony do wystąpienia z wnioskiem.

Ponadto Zakład podkreśla, iż wydając decyzję w trybie określonym treścią art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie prowadzi postępowania wyjaśniającego ani dowodowego, w całości opierając się na treści przedstawionego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego Przedstawiając pisemną interpretację przepisów Zakład przyjmuje więc jako prawdziwe wskazane przez wnioskodawcę informacje, dotyczące m.in. charakteru i formy prawnej działań, zwracając jednocześnie uwagę, iż wiążący charakter niniejszej decyzji ograniczony został jedynie do zdarzeń przyszłych opisanych we wniosku.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (tekst jedn.: Dz. U. I 2013 r. poz. 1030 z późn. zm.), spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest spółką handlową o kapitałowym charakterze, mającą osobowość prawną, działającą w oparciu o kapitał zakładowy podzielony na udziały i ponosząca odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Zdolność do czynności prawnych spółki z o.o. realizuje zarząd spółki a jego kompetencje określone są generalnie jako prowadzenie spraw i reprezentacja.

Jednocześnie z treści ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z. 2014 r. poz. 121 z późn. zm.) wynika, że prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. W konsekwencji prokura, jako szczególna forma pełnomocnictwa, wynika z oświadczenia woli mocodawcy przedsiębiorcy, natomiast nie musi wynikać z umowy o pracę łub umowy cywilnoprawnej. Stosowne do treści art. 208 § 6 ustawy z dnia 15 wrześnie 2000 r. Kodeks spółek handlowych, prokurent w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością jest powoływany przez zarząd.

Z treści wniosku złożonego w dniu 2 kwietnia 2015 r. wynika, że osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, której zakres przedmiotowy nie pokrywa się z zakresem czynności prokurenta, będzie dodatkowo pełnić funkcję prokurenta w spółce na podstawie powołania W konsekwencji, w opinii wnioskodawcy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne będzie stanowić dla tej osoby wyłącznie wynagrodzenie z tytułu stosunku pracy, natomiast brak będzie obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne od wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji prokurenta wypłaconego na podstawie uchwały zarządu.

Stosownie do treści art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. nr 164 poz. 1027 z późn. zm.) w związku z art. 18 ust. 1 ustawy systemie ubezpieczeń społecznych, do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, w konsekwencji uzależniając powyższe od wysokości przychodu osiągniętego ze stosunku pracy.

Należy ponadto zauważyć, że katalog osób, za które płatnicy składek są zobowiązani do naliczania i odprowadzania składki na ubezpieczenie zdrowotne reguluje wskazana ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, uzależniając zaistnienie tegoż obowiązku nie od finansowego wymiaru pełnionej funkcji a od formy, w jakiej opisana osoba została powołany na stanowisko. Wskazane przepisy nie zaliczają do ubezpieczonych osoby pełniącej funkcję prokurenta spółki pod warunkiem, że funkcja ta nie jest wykonywana w ramach stosunku prawnego określonego w ich treści (up. umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej). W rezultacie samo pełnienie funkcji prokurenta spółki nie skutkuje jeszcze powstaniem obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne. Ponadto do pełnienia zadań prokurenta może zostać również powołana osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę na stanowisku o zakresie czynności odmiennym niż wynikające z pełnionej funkcji. W konsekwencji, jeżeli funkcja prokurenta pełniona jest wyłącznie na podstawie stosunku organizacyjnego i nie wynika z wykonywanej umowy o pracę to pomimo pobierania ustalonego przez zarząd wynagrodzenia z tego tytułu, wynagrodzenie to nie będzie stanowiło podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne.

W rezultacie powyższego, pełnienie funkcji prokurenta na podstawie powołania uchwałą zarządu przez osobę świadczącą niezależnie od ww. funkcji pracę na podstawie umowy o pracę, nie będzie skutkowało zaistnieniem obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenie zdrowotne wynagrodzenia z tytułu prokury przyznanego przez zarząd i nie mającego źródła w wykonywanym odrębnie stosunku pracy o innym zakresie czynności niż wynikające z powołania.

W konsekwencji, w świetle powyżej przedstawionego zdarzenia przyszłego i obowiązującego stanu prawnego Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznał za prawidłowe stanowisko wnioskodawcy w sprawie braku obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne od przyznanego uchwałą zarządu wynagrodzenia z tytułu pełnienia, niezależnie od wykonywanej umowy o pracę, funkcji prokurenta.

Decyzja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu jej wydania.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana. Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.