WPI/200000/43/24/2019

Na podstawie art. 34 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2018 r. poz. 646 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 z późn. zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznaje za prawidłowe stanowisko przedstawione we wniosku złożonym w dniu 9 stycznia 2019 r. przez Panią (...) w sprawie możliwości ustalenia w bieżącym roku kalendarzowym najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na zasadach wynikających z art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W dniu 9 stycznia 2019 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej w trybie art. 34 ustawy - Prawo przedsiębiorców złożony przez przedsiębiorcę: (...)

Powyższy wniosek został uzupełniony w zakresie merytorycznym pismem z 16 stycznia 2019 r. (wpływ do Oddziału w dniu 18 stycznia 2019 r.).

Wnioskodawczyni poinformowała, że jest adwokatem prowadzącym działalność gospodarczą w formie kancelarii adwokackiej od października 2015 r. W okresie od lutego 2014 r. do lutego 2015 r. Wnioskodawczyni była zatrudniona na umowę o pracę w wymiarze pół etatu na czas określony w (...) na stanowisku aplikanta.

W ramach stosunku pracy u byłego pracodawcy do obowiązków Wnioskodawczyni należało sporządzanie projektów pozwów, sporządzanie projektów pism procesowych, sporządzanie projektów opinii prawnych, udzielanie ustnych porad w ramach dyżurów pełnionych w jednostce budżetowej oraz zastępstwo byłego pracodawcy na rozprawach sądowych. Następnie po uzyskaniu tytułu zawodowego adwokata i rozpoczęciu własnej działalności Wnioskodawczyni czasami nadal współpracuje z byłym pracodawcą w ramach umowy o współpracy. W 2018 r. Wnioskodawczyni wystawiła jedną fakturę VAT na byłego pracodawcę w związku z wykonaniem usługi prawnej polegającej na sporządzeniu kilku opinii prawnych. Dnia stycznia 2018 r. Wnioskodawczyni dokonała zgłoszenia ubezpieczenia w ZUS z kodem 0590 xx w celu korzystania z tzw. "małego zusu". Dodatkowo Wnioskodawczyni poinformowała, że osiągnęła przychód w 2018 r. w wysokości (...) zł, prowadziła działalność gospodarczą przez cały rok 2018, rozliczała się w systemie podatkowej księgi przychodów i rozchodów, spełnia warunki określone w art. 18a ustawy, w 2018 r. nie prowadziła pozarolniczej działalności, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2-5 ustawy oraz nie ustalała najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z art. 18c ustawy przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Dodatkowo w piśmie z 16 stycznia 2019 r. Wnioskodawczyni doprecyzowała przedstawiony stan faktyczny wskazując, że: W poprzednim roku kalendarzowym Wnioskodawczyni osiągnęła przychód z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w wysokości (...) zł tj. nieprzekraczającej trzydziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku. Wnioskodawczyni nie spełnia warunków wynikających z art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, gdyż rozpoczęła działalność dnia października 2015 r. Ponadto Wnioskodawczyni poinformowała, że dokonała zgłoszenia od 1 stycznia 2019 r. do ubezpieczeń z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej z kodem 0590 00 z dniem 7 stycznia 2019 r.

Wnioskodawczyni przedstawiając własne stanowisko w sprawie wskazała, że zgodnie z art. 18c ust. 11 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przepisy artykułu 18c o tzw. "małym zusie" nie mają zastosowania do osób, które: 5) wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej. W przedmiotowej sprawie konieczna jest interpretacja zwrotu "czynności wchodzące w zakres wykonywanie działalności gospodarczej" w odniesieniu do aplikantów adwokackich. Wyjaśnienia wymaga, iż w ramach zatrudnienia Wnioskodawczyni wykonywała czynności jako aplikant adwokacki, a obecnie wykonuje uprawnienia adwokata. Zdaniem Wnioskodawczyni status aplikant adwokackiego i adwokata różni się od siebie znacząco. Do aplikanta adwokackiego nie ma zastosowania przepis art. 4 ustawy prawo o adwokaturze ani też art. 89 § 1 i art. 129 § 2 k.p.c. Ponadto w powołanej ustawie korporacyjnej brak jest przepisów, które pozwalałyby stosować wymienione regulacje do aplikantów. Przepis art. 4 ust. Ib ustawy prawo o adwokaturze odsyła do przepisów szczególnych, w tym między innymi do art. 89 § 1 i art. 129 § 2 k.p.c. W tych przepisach mowa jest natomiast jedynie o kwalifikowanych pełnomocnikach stron: adwokatach, radcach prawnych, rzecznikach patentowych i radcach Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Jest to katalog zamknięty pełnomocników, którzy mają uprawnienia do poświadczania dokumentów na gruncie postępowania cywilnego. Jako przepisy szczególne nie mogą być one interpretowane rozszerzająco. To prowadzi do wniosku, iż inni pełnomocnicy procesowi wymienieni w art. 87 § 1 k.p.c. nie posiadają omawianego uprawnienia. Skoro zaś prawo to zostało przyznane jedynie pełnomocnikom stron, a aplikanci jedynie zastępują pełnomocników, to już z tego tylko względu nie mogą być wobec nich stosowane wymienione przepisy. W doktrynie postępowania cywilnego i orzecznictwie przyjmuje się, że aplikant adwokacki nie uzyskuje statusu pełnomocnika procesowego i jakkolwiek jego czynności wywołują skutek wobec strony, to jednak nie dlatego, że jest jej pełnomocnikiem, lecz dlatego, że działa w imieniu pełnomocnika. Zastępowanie przez aplikanta adwokata lub radcę odbywa się na podstawie pisemnego upoważnienia określającego w swej treści zakres upoważnienia. Owo upoważnienie nie jest pełnomocnictwem, gdyż aplikant zastępuje wyłącznie adwokata lub radcę, a nie stronę procesu. Przepisy proceduralne nie przewidują sytuacji, w której aplikant mógłby być samodzielnym pełnomocnikiem. Takie stanowisko przedstawił także Sąd Najwyższy w uchwale wyjaśniając, iż "obowiązki i uprawnienia (także procesowe) aplikanta adwokackiego w trakcie aplikacji, zasadniczo różnią się od czynności wykonywanych przez adwokata w ramach świadczenia przez niego pomocy prawnej, co wynika bezpośrednio z przepisów praw a o adwokaturze. Aplikacja to bowiem przede wszystkim forma nauki zawodu, mająca na celu przygotowanie do pełnienia samodzielnej funkcji adwokata." (tak: uchwała Sądu Najwyższego z 10 kwietnia 2013 r. (sygn. akt II UZP 2/13). Z kolei wyrok Sądu Najwyższego z 12 lutego 2013 r. (sygn. akt II UK 184/12), wskazuje, że "wykonywanie przez radcę prawnego prowadzącego samodzielną kancelarię radcowską w ramach nowo otwartej działalności gospodarczej obsługi prawnej na rzecz tego pracodawcy, u którego pracował jako prawnik (aplikant) bez wpisu na listę radców prawnych, nie jest wykonywaniem czynności wchodzących w zakres działalności gospodarczej w rozumieniu art. 18a ust. 2 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 1 u.s.u.s.". Co prawda orzeczenia odnoszą się do tzw. "preferencyjnego Zusu", o którym mowa w art. 18a ustawy, jednakże oba przepisy są niemal identyczne i dotyczą tej samej materii. Dodatkowo zgodnie z art. 77 ust. 5 prawa o adwokaturze aplikant adwokacki może sporządzać i podpisywać pisma procesowe związane z występowaniem adwokata przed sądami, organami ścigania i organami państwowymi, samorządowymi i innymi instytucjami - z wyraźnego upoważnienia adwokata, z wyłączeniem apelacji, skargi kasacyjnej i skargi konstytucyjnej. Przepis ten stanowi o wyjątkowych sytuacjach, w których pewne czynności na zasadzie wyjątku mogą być powierzone aplikantom. Podkreślenia jednak wymaga, że Wnioskodawczyni takiego upoważnienia nie otrzymała i nigdy nie podpisywała żadnego pisma procesowego ani opinii prawnej za byłego pracodawcę. Wnioskodawczyni sporządzała jedynie projekty pozwów czy pism, które następnie były sprawdzane przez byłego pracodawcę, poprawiane i podpisywane przez niego. Obecnie Wnioskodawczyni samodzielnie sporządza pisma procesowe czy opinie prawne i je podpisuje. Ponadto w stosunku do profesjonalnych pełnomocników - adwokatów lub radców prawnych możliwe jest wyciągnięcie odpowiedzialności dyscyplinarnej, gdzie sankcją może być nawet pozbawienie prawa wykonywania zawodu. Odpowiedzialność ta dotyczy jednak tylko pełnomocników profesjonalnych a nie osób, które przygotowują się do wykonywania zawodu adwokata. Zdaniem Wnioskodawczyni czynności jakie wykonywała w ramach zatrudnienia u byłego pracodawcy nie są tożsame z tymi wykonywanymi w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej i art. 18c ust. 11 pkt 5 nie ma zastosowania do Wnioskodawczyni. Tym samym biorąc pod uwagę, iż spełnia ona inne wymagania wskazane w ustawie, może skorzystać z najniższej podstawy wymiaru składek wskazanej w art. 18c ustawy.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia, co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (interpretacja indywidualna). W myśl art. 34 ust. 5 tej ustawy udzielenie interpretacji indywidualnej następuje w drodze decyzji. Jednocześnie stosownie do art. 83d ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje interpretacje indywidualne w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Zagadnienia dotyczące obowiązku opłacania i ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne regulowane są za pośrednictwem przepisów ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 18 ust. 8 wskazanej ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla osób prowadzących działalność pozarolniczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Zauważyć należy dalej, że od 1 stycznia 2019 r., treść przepisów regulujących zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą uległa zmianie w związku z wejściem w życie zmian ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wprowadzonych ustawą z 20 lipca 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne osób fizycznych wykonujących działalność na mniejszą skalę (Dz. U. z 2018 r. poz. 1577).

Zgodnie z obowiązującym od 1 stycznia 2019 r. art. 18c ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, których roczny przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył trzydziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku, uzależniona jest od tego przychodu. Najniższa podstawa wymiaru składek nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku.

Jednocześnie art. 18c ust. 11 wskazanej ustawy zawiera katalog przesłanek uniemożliwiających osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą skorzystanie z prawa do opłacania składek od podstawy wymiaru ustalanej w oparciu o uzyskany w poprzednim roku przychód. Przepisy art. 18c nie mają zastosowania do osób, które / do których:

Z treści wniosku z 9 stycznia 2019 r., uzupełnionego pismem z 16 stycznia 2019 r., wynika, że Wnioskodawczyni spełnia przesłanki uprawniające do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne na zmienionych zasadach, natomiast powzięła wątpliwość w zakresie interpretacji jednego z warunków zawartego w art. 18c ust. 11 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z ww. przepisem prawa do opłacania składek od podstawy wymiaru nie niższej niż wynikająca z art. 18c nie mają osoby, które wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej. Wnioskodawczyni poinformowała, że prowadzi od października 2015 r. działalność gospodarczą w formie kancelarii adwokackiej, natomiast przed rozpoczęciem tej działalności była zatrudniona na podstawie umowy o pracę na stanowisku aplikanta. Po rozpoczęciu działalności gospodarczej Wnioskodawczyni nadal czasami współpracuje z byłym pracodawcą w ramach umowy o współpracy. Wnioskodawczyni podkreśla jednakże, w oparciu m.in. o orzecznictwo sądowe i przepisy prawa o adwokaturze, że obowiązki i uprawnienia aplikanta adwokackiego w trakcie aplikacji, zasadniczo różnią się od czynności wykonywanych przez adwokata w ramach świadczenia przez niego pomocy prawnej.

Mając na uwadze brzmienie powyżej wskazanych przepisów zauważyć należy, że wskazany art. 18c ust. 11 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych uzależnia możliwość skorzystania przez przedsiębiorcę z nowowprowadzonej ulgi od spełnienia warunku niewykonywania w ramach prowadzonej działalności na rzecz byłego pracodawcy czynności tożsamych do uprzednio (w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym przed rozpoczęciem działalności gospodarczej) wykonywanych w ramach stosunku pracy. Zgodnie ze wskazaniem Wnioskodawczyni, jak również przytoczonym orzecznictwem sądowym, dotyczącym wprawdzie art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ale odnoszącym się do zawartej w nim tożsamej przesłanki uprawniającej do skorzystania z tzw. "preferencyjnych składek", czynności wykonywane przez adwokata w ramach świadczenia przez niego pomocy prawnej różnią się od czynności wykonywanych przez aplikanta adwokackiego w trakcie odbywania przez niego aplikacji. W rezultacie należy uznać, że Wnioskodawczyni nie spełnia wynikającej z art. 18c ust. 11 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych negatywnej przesłanki uniemożliwiającej opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru ustalonej na zasadach określonych w art. 18c.

W konsekwencji, uwzględniając wskazanie Wnioskodawczyni co do spełnienia pozostałych warunków zawartych w art. 18c, stanowisko Wnioskodawczyni w kwestii możliwości ustalenia w bieżącym roku kalendarzowym najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne na zasadach wynikających z art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych uznać należy za prawidłowe.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie jego zaistnienia.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana. Stosownie do art. 35 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 34 ust. 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, odwołanie do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.