WPI/200000/43/167/2023 - Opłacanie składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za okresy, w których była świadczona praca przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze

Na podstawie art. 34 ust. 1 i ust. 5 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 221 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 z późn. zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (dalej: Zakład) stanowisko przedstawione we wniosku złożonym 17 lutego 2023 r. przez spółka (...) z ograniczoną odpowiedzialnością (dalej: Przedsiębiorca) uznaje za prawidłowe w przedmiocie opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za okresy, w których była świadczona praca przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Wnioskiem złożonym 17 lutego 2023 r., Przedsiębiorca wystąpił do Zakładu o wydanie interpretacji indywidualnej w trybie art. 34 ustawy - Prawo przedsiębiorców.

Opis stanu faktycznego Przedsiębiorcy

Przedsiębiorca jest spółką prawa handlowego, (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z/s w, zarejestrowaną w Rejestrze Przedsiębiorców KRS pod numerem (...) Działalność Przedsiębiorcy dotyczy między innymi transportu drogowego towarów, wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i handlu energią elektryczną, rozbiórki i przygotowywania terenu pod budowę czy sprzedaży hurtowej drewna, materiałów budowlanych i wyposażenia sanitarnego. Szczegółowy przedmiot działalności Przedsiębiorcy określony został w Dziale 3 Rejestru Przedsiębiorców KRS.

W ramach prowadzonej działalności Przedsiębiorca zatrudnia kierowców, którzy realizują zlecenia transportu drogowego. Kierowcy realizują transport pojazdami o masie powyżej tony, co do zasady, w zakresie towarów neutralnych, ale czasem również przewóz towarów ADR - towarów niebezpiecznych.

Zdarza się w działalności Przedsiębiorcy, że przez przeważającą część danego miesiąca kierowca realizuje przewóz towarów neutralnych, a tylko przez jeden czy kilka dni realizuje przewóz towarów ADR. Zdarzają się jednak również takie miesiące, w których kierowca nie wykonuje przewozów towarów niebezpiecznych ADR w ogóle.

Przedsiębiorca dotychczas regularnie opłacał składkę w wysokości 1.50% na Fundusz Emerytur Pomostowych zgodnie z uregulowaniem art. 35 ustawy o emeryturach pomostowych. Przepis ten w ust. 1 stanowi bowiem, że składki na FEP opłaca się za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki:

Z kolei w myśl art. 36 ust. 1-4 ww. ustawy, stopa składki na FEP wynosi 1,5% podstawy wymiaru (ust. 1). Podstawę wymiaru składki na FEP stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, określona w art. 18 ust. 1-2 i ust. 8 oraz w art. 21 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (ust. 2). Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na FEP stosuje się ograniczenie, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (ust. 3). Składka na FEP jest finansowana w całości przez płatnika składek (ust. 4). Ponadto, jak stanowi dyspozycja art. 37 ustawy o emeryturach pomostowych, składkę na FEP oblicza, rozlicza i opłaca co miesiąc płatnik składek.

Tym samym, w myśl art. 35 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, obowiązek opłacania składek na FEP za pracownika, o którym mowa w ust. 1, powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania przez niego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac. Okres od dnia rozpoczęcia wykonywalna pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia zaprzestania wykonywania takiej pracy należy rozumieć jako okres od dnia zatrudnienia pracownika na stanowisku pracy, na którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, do dnia ustania zatrudnienia na tym stanowisku pracy.

Jak wynika z wyjaśnień ZUS dotyczących zasad rozliczania i opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych (Bieżące wyjaśnienia - www.zus.pl), składka na FEP powinna być opłacana od wszelkich wynagrodzeń stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przysługujących za okres zatrudnienia w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. Zatem ostatnią składkę na FEP należy odprowadzić od ostatniego wynagrodzenia przysługującego za okres pracy w warunkach szczególnych, tj. od wynagrodzenia należnego za kwiecień.

Wobec powyższego Przedsiębiorca występuje do Zakładu z następującym pytaniem: - czy składka na Fundusz Emerytur Pomostowych w wysokości 1,50% zgodnie z uregulowaniami ustawy o emeryturach pomostowych powinna być obliczana proporcjonalnie do ilości dni faktycznie przepracowanych w danym miesiącu w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (przewóz materiałów niebezpiecznych ADR) czy jednak wysokość składki jest stała i obliczana jest niezależnie od tego czy dany pracownik-kierowca pracował w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w miesięcznym ujęciu ?

Stanowisko Przedsiębiorcy

W ocenie Przedsiębiorcy żaden z przepisów ustawy o emeryturach pomostowych ani innych krajowych aktów prawnych w Polsce nie stanowi o tym, czy składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych należy obliczać i uiszczać w wysokości proporcjonalnej co do liczby dni przepracowanych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze czy bez znaczenia ma to, ile dni czy ile czasu rzeczywiście kierowca w danym miesiącu świadczył pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,

Tym samym, powstaje uzasadniona wątpliwość czy składkę w wysokości 1,50% oblicza się od miesięcznego wynagrodzenia niezależnie od tego przez jaki okres czasu pracownik wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, czy jednak składka powinna być liczona proporcjonalnie do rzeczywiście przepracowanych dni w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w miesięcznym ujęciu.

Wiadomym jest, że składka na FEP powinna być opłacana od wszelkich wynagrodzeń stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przysługujących za okres zatrudnienia w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, Tym samym, obowiązek opłacania składki na FEP nie dotyczy tych składników wynagrodzeń, które są należne za okres pracy, w którym praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie była wykonywana. W każdym przypadku, gdy od otrzymanego przez pracownika wynagrodzenia za okres zatrudnienia na stanowisku pracy, na którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, istnieje obowiązek opłacenia składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, każdorazowo istnieje także obowiązek opłacenia składki na FEP. Jeśli pracownik rozpoczął lub zakończył prace w szczególnym charakterze w trakcie miesiąca, to składkę na FEP liczy się tylko od części wynagrodzenia, które przysługuje mu za okres świadczenia tej pracy.

W ocenie Przedsiębiorcy składka powinna być obliczana i uiszczana w wysokości proporcjonalnie obliczonej co do ilości rzeczywiście przepracowanych dni w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a nie w odniesieniu do całego miesiąca, w którym dni pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze występują jednostkowo albo nie występują w ogóle, W ocenie Przedsiębiorcy takie rozumienie przedmiotowych regulacji powinno dać wyraz temu, iż wysokość składki 1,50% nie będzie obliczana od miesięcznego wynagrodzenia pracownika wykonującego pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ale ustalana będzie proporcjonalnie do pracy rzeczywiście wykonanej w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Istotnym jest bowiem to, w jaki sposób należy w tym konkretnym zakresie rozumieć pojęcie zatrudnienia, czy pojęcie to odnosić się będzie do zakresu obowiązków pracownika, których będzie miał również zapisane to, że wykonuje on pracę również w szczególnych warunkach czy jednak pod pojęciem zatrudnienie należy rozumieć stan faktyczny, w którym dany pracownik rzeczywiście wykonuje czynności jako pracownik i czynności te kwalifikuje się, jako wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

W ocenie Przedsiębiorcy zwrot "z dniem rozpoczęcia wykonywania przez niego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac" należy rozumieć w sposób literalny i bezpośredni, a zatem, że ma on konkretne odniesienie do dni, w których faktycznie pracownik wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a nie w globalnym odniesieniu do zakresu umowy o pracę danego pracownika, gdzie wskazano, że w okresie zatrudnienia będzie on mógł wykonywać pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnych charakterze. Taka wykładnia i interpretacja powyższego uregulowania powodowałaby zatem, że składkę, o której stanowi przepis art. 35 ustawy, jak wyżej, powinno obliczać się proporcjonalnie do ilości dni przepracowanych w danym miesiącu w warunkach szczególnych, a nie w odniesieniu do całego miesiąca, w którym dla przykładu pracownik nie przepracował ani jednego dnia w szczególnych warunkach bądź przeprowadzał Jeden lub dwa dni. Takie stanowisko powinno być w pełni zasadne, albowiem w przeciwnym razie, dochodziłoby do pewnej fikcji prawnej i jednocześnie do powstania po stronie pracodawcy obowiązku odprowadzania składek za pracownika, który - co prawda - ma w umowie zawarte regulacje odnoszące się do pracy w szczególnych warunkach, jednakże faktycznie pracy tej nie wykonuje z różnych przyczyn, niezależnych ani od niego samego, ani od pracodawcy.

Dlatego też Przedsiębiorca stoi na stanowisku, że obowiązek opłacania składki na FEP nie dotyczy tych składników wynagrodzenia, które są należne za okresy pracy, w których praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie była wykonywana. Ponadto wskazać trzeba stanowczo, że o tym, czy praca wykonywana przez konkretnego pracownika, powinna być uznana za pracę w szczególnych warunkach czy o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych, nie powinna decydować nazwa stanowiska pracy, na którym praca ta jest wykonywana. Ważniejsza jest jej charakterystyka zgodna z kryteriami zawartymi w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy oraz innymi przepisami nierozerwalnie z nimi związanymi.

Potwierdzeniem stanowiska Przedsiębiorcy może być chociażby pismo Centrali Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 lipca 2016 r., o nr Dl/100000/43/649/2016, gdzie organ wyraźnie wskazał, że składka na Fundusz Emerytur Pomostowych powinna być opłacana od wszelkich wynagrodzeń stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przysługujących za okres zatrudnienia w warunkach szczególnych lub 0 szczególnym charakterze. Tym samym, obowiązek opłacania składki na Fundusz Emerytur Pomostowych nie dotyczy tych składników wynagrodzeń, które są należne za okresy pracy, w którym praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie była wykonywana. Zatem w sytuacji, gdy pracownik, który jest zatrudniony w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze zostaje skierowany do innej pracy nie będącej pracą w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, to od wynagrodzenia należnego za okres skierowania nie istnieje obowiązek opłacania składki na Fundusz Emerytur Pomostowych.

Analiza stanu faktycznego w świetle stanu prawnego

Zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia, co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (interpretacja indywidualna).

Jednocześnie, stosownie do art. 83d ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 34 ust. 5 ustawy - Prawo przedsiębiorców, Zakład wydaje w drodze decyzji interpretacje indywidualne, o których mowa wart. 34 ustawy - Prawo przedsiębiorców, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Zasady i tryb opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych oraz zasady finansowania emerytur pomostowych określają przepisy ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 164).

Zgodnie z art. 36 ust. 1 i ust. 2 powołanej wyżej ustawy - stopa składki na FEP wynosi 1,5% podstawy wymiaru, a podstawę wymiaru składki na FEP stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, określona w art. 18 ust. 1-2 i ust. 8 oraz w art. 21 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na FEP stosuje się ograniczenie, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 36 ust. 3 ustawy).

Stosownie do art. 35 ust. 1 i 2 powołanej ustawy składki na Fundusz Emerytur Pomostowych opłaca się za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki: urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r. oraz wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Obowiązek ten powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywania przez niego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 3 powołanej ustawy jednakże nie wcześniej nią od 1 stycznia 2010 r., a ustaje z dniem zaprzestania wykonywania tych prac.

Składka na FEP jest opłacana od wszelkich wynagrodzeń stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przysługujących za okres zatrudnienia w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. Okres od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia zaprzestania wykonywania tej pracy, należy rozumieć jako okres od dnia zatrudnienia na stanowisku pracy, na którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia ustania zatrudnienia na tym stanowisku. Zatem w przypadku wypłat wynagrodzenia przysługujących w części za okres wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, obowiązek opłacania składki na FEP powstaje tylko od części wynagrodzenia przysługującego za okres wykonywania takich prac. Wobec powyższego podstawę wymiaru składki na Fundusz Emerytur Pomostowych należy ustalić proporcjonalnie w stosunku do okresu wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w tym miesiącu.

Ponadto w przypadku, gdy rozpoczęcie lub zakończenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przypada w trakcie miesiąca tj. gdy data rozpoczęcia lub zakończenia wykonywania tego rodzaju pracy nie jest tożsama odpowiednio z datą nawiązania lub ustania stosunku pracy, to składka na Fundusz Emerytur pomostowych jest należna tylko od części wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, przysługującego za ten miesiąc.

Z treści złożonego wniosku wynika, że Przedsiębiorca zatrudnia kierowców, którzy realizują zlecenia transportu drogowego. Kierowcy realizują transport pojazdami o masie powyżej tony, co do zasady w zakresie towarów neutralnych, ale czasem wykonują również przewóz towarów ADR - towarów niebezpiecznych. Zdarza się, że przez przeważającą część danego miesiąca kierowca realizuje przewóz towarów neutralnych, a tylko przez jeden lub kilka dni realizuje przewóz towarów ADR. Zdarzają się również miesiące, w których kierowca nie wykonuje przewozów towarów niebezpiecznych ADR w ogóle.

Zdaniem Przedsiębiorcy składka na Fundusz Emerytur Pomostowych powinna być obliczona i uiszczona w wysokości proporcjonalnie obliczonej co do ilości rzeczywiście przepracowanych dni w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a nie w odniesieniu do całego miesiąca, w którym dni pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze występują jednostkowo, albo nie występują w ogóle. W ocenie Przedsiębiorcy składka na Fundusz Emerytur Pomostowych w wysokości 1,50% nie będzie obliczana od miesięcznego wynagrodzenia pracownika wykonującego pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ale ustalana będzie proporcjonalnie do pracy rzeczywiście wykonywanej w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Stanowisko Zakładu

Mając powyższe na uwadze, przedstawiony we wniosku złożonym 17 lutego 2023 r. przez Przedsiębiorcę opis stanu faktycznego oraz obowiązujące przepisy Zakład uznaje za prawidłowe stanowisko w przedmiocie opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za okresy, w których była świadczona praca przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego, przedstawionego przez Przedsiębiorcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu jego zaistnienia oraz w dniu wydania decyzji.

Wydana decyzja wiąże Zakład wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana. Stosownie do art. 35 ust. 1 i ust. 2 ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców niniejsza decyzja nie wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast Jest wiążąca dla Zakładu, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 34 ust. 5 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, odwołanie do Sądu Okręgowego w (...).

Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.