WPI/200000/43/1090/2017 - Ustalenie tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych w sytuacji zatrudnienia żony na podstawie umowy o pracę.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1829 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 1778) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznaje za nieprawidłowe stanowisko przedstawione we wniosku złożonym w dniu 18 września 2017 r. przez przedsiębiorcę: (...) w sprawie ustalenia tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych w sytuacji zatrudnienia żony na podstawie umowy o pracę.

W dniu 18 września 2017 r. do Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek przedsiębiorcy: (...) o wydanie pisemnej interpretacji przepisów w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Powyższy wniosek został uzupełniony przez Wnioskodawcę pismem z 27 września 2017 r. (wpływ do Oddziału w dniu 28 września 2017 r.).

Wnioskodawca poinformował, że prowadzi działalność gospodarczą od 1997 r. Zakres działalności firmy obejmuje trzy niezależne obszary: szkoła (...) (zajęcia sportowe, szkolenie z(...), obozy letnie oraz zimowe (obozy rekreacyjne oraz sportowe dla dzieci i młodzieży organizowane w czasie wolnym od zajęć szkolnych) oraz szkoła języka angielskiego (centrum językowe, kursy i zajęcia językowe). Zgodnie ze wskazaniem Przedsiębiorcy złożony wniosek o interpretację przepisów o zatrudnieniu dotyczy jedynie działalności związanej z nauką języka angielskiego.

W chwili obecnej, tak jak dotychczas, Wnioskodawca zatrudnia kilku nauczycieli, którzy prowadzą zajęcia językowe w jego firmie. Obecnie Przedsiębiorca chciałby dodatkowo aby do zespołu dołączyła Jego żona - w charakterze nauczyciela języka angielskiego w niepełnym wymiarze godzin. Małżonka Wnioskodawcy przez ostatnie kilka lat zajmowała się domem oraz dziećmi i nie podejmowała pracy zawodowej, z wykształcenia jest nauczycielką języka angielskiego i obecnie chciałaby zacząć pracować w zawodzie, nie więcej niż około godzin tygodniowo.

W związku z powyższym Wnioskodawca zwrócił się z zapytaniem czy istnieje możliwość zatrudnienia małżonki w oparciu o umowę o pracę (w wymiarze nie więcej niż i / tygodniowo) na etatu, czy zachodzi konieczność zarejestrowania jej jako osoby współpracującej, mimo, że jej praca miałaby charakter niepełnoetatowy i dotyczyła tylko jednego z ww. obszarów działalności firmy.

Dodatkowo w piśmie z 27 września 2017 r. Wnioskodawca wskazał, że w związku z faktem, iż część działalności (tj. prowadzenie szkoły językowej) związana jest z zawodem żony (nauczyciel) chciałby, aby żona została zatrudniona w jego firmie. Prowadzenie szkoły językowej to tylko jeden z trzech rodzajów działalności jakie prowadzi Przedsiębiorca (oprócz tego prowadzi szkołę (...) oraz zajmuje się organizacją wyjazdów i obozów sportowych i rekreacyjnych). Dodatkowo na chwilę obecną żona planuje powrócić do pracy jedynie na ok. godzin tygodniowo (co daje ok. etatu).

W związku z powyższym Wnioskodawca uważa, że skoro małżonka będzie pracowała jedynie w części prowadzonej przez Niego działalności (nie biorąc udziału w pozostałych dwóch rodzajach) dodatkowo w niepełnym wymiarze godzin (ok. etatu), byłoby bezzasadne traktowanie jej jako osoby współpracującej w pełnym wymiarze, a co za tym idzie opłacanie pełnej składki ZUS. W ocenie Przedsiębiorcy, małżonka powinna być uznana za osobę pracującą na określoną część etatu, zadeklarowana jedynie jako nauczyciel języka angielskiego i co za tym idzie aby wysokość składki ZUS była proporcjonalna do jej wkładu pracy - tj. składka za świadczenie pracy na umowę na etatu.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji, co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. W myśl ustępu 5 powołanego powyżej artykułu, w związku z art. 83d ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, udzielenie interpretacji dotyczącej obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek następuje w drodze decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zaznaczyć w tym miejscu należy, iż mocą przedmiotowej decyzji Zakład nie przyznaje jakiegokolwiek prawa ani nie stwierdza jakiegokolwiek obowiązku ubezpieczeniowego. Zakład dokonuje jedynie oceny stanowiska Wnioskodawcy pod kątem prawidłowości przedstawionej przez niego interpretacji przepisów prawa tj. przedstawia swój pogląd dotyczący rozumienia treści przepisów prawa, z których wynika obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i sposobu ich zastosowania w odniesieniu do określonej sprawy indywidualnej przedsiębiorcy, której zakres przedmiotowy wyznacza opis stanu faktycznego / zdarzenia przyszłego przedstawiony we wniosku o interpretację. Podkreślenia wymaga fakt, że procedując nad wnioskiem o wydanie pisemnej interpretacji Zakład nie prowadzi postępowania wyjaśniającego, ani dowodowego. Granice sprawy rozpatrywanej na podstawie złożonego wniosku o wydanie pisemnej interpretacji, jak zauważono wyżej, zakreślają jedynie ramy zaprezentowanego opisu zdarzenia przyszłego.

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i opłacania składek na te ubezpieczenia regulują przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, która w art. 6 określa katalog osób podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polski są pracownikami. Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy, stosownie do treści art. 18 ust. 1 i ust. 2, art. 20 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 ww. ustawy, stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 2032 z późn. zm.) z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyłączeniem wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca. Jednocześnie stosownie do ustępu 11 powyższego artykułu, za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Osoba współpracująca z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność - w myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Podstawę wymiaru składek stanowi dla niej, stosownie do art. 18 ust. 8 tej ustawy, zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy.

W świetle wskazanego powyżej art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych o statusie osoby współpracującej decyduje współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, ścisła więź rodzinna z osobą prowadzącą działalność gospodarczą oraz prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego.

W przedstawionym we wniosku zdarzeniu przyszłym wykonywanie przez żonę Przedsiębiorcy pracy na podstawie umowy o pracę uznać należy za przejaw współpracy przy prowadzeniu przez małżonka pozarolniczej działalności gospodarczej. W myśl wyroku Sądu

Najwyższego z 20 maja 2008 r. (sygn. II UK 286/07) "Za współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej powodującą obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych uznać należy taką pomoc udzieloną przedsiębiorcy przez jego małżonka, która ma charakter stały i bez której stanowiące majątek wspólny małżonków dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia ich współdziałanie przy tym przedsięwzięciu." Wykonywanie umowy o pracę na rzecz / w ramach prowadzonej przez małżonka działalności gospodarczej stanowi stała formę współpracy, mającą niewątpliwie wpływ na wysokość dochodów osiąganych przez Przedsiębiorcę.

Jednocześnie prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego oznacza wspólne zamieszkiwanie osób połączone ze wspólnym zaspokajaniem potrzeb życiowych ze środków będących w dyspozycji wspólnoty (rodziny), prowadzeniem wspólnego budżetu domowego czy też współpracą w załatwianiu codziennych spraw życiowych. Zgodnie z art. 27 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 682) oboje małżonkowie zobowiązani są, każdy według swych sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie tego obowiązku może polegać także w całości lub w części na osobistych staraniach o wychowywanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Zatem istotą związku małżeńskiego jest prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego.

Można więc stwierdzić, iż osoby współpracujące to członkowie najbliższej rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, przyczyniający się do prowadzenia działalności, działający na rzecz i w imieniu osoby prowadzącej działalność, korzystający zarówno z zysków jakie przynosi ta działalność, jak i ponoszący skutki ewentualnych błędów w jej prowadzeniu. Jeżeli wskazane kryteria są spełniane przez osobę pozostającą z przedsiębiorcą w stosunku pracy to dla celów ubezpieczeń społecznych pracownik ten jest traktowany jako osoba współpracująca.

Powyższe znajduje swoje potwierdzenie w orzecznictwie sądowym dotyczącym wskazanego zagadnienia. Sąd Najwyższy w wyroku z 21 czerwca 2016 r. (sygn. I UK 272/15) wskazał "Istnienie formalnie zawartej umowy o pracę między osobą prowadzącą działalność pozarolniczą a małżonką tej osoby, wykonującą czynności pracownicze w faktycznych warunkach współpracy przy prowadzaniu pozarolniczej działalności, określonych w art. 8 ust. 11 ustawy systemowej, powoduje objęcie tej małżonki ubezpieczeniami społecznymi z tytułu współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności. Tytuł obowiązku ubezpieczenia społecznego nie jest objęty wolą stron. Nawet więc wówczas, gdy intencją stron umowy o pracę, pozostających w związku małżeńskim, było ukształtowanie stosunku ubezpieczeń tak jak między pracownikiem i pracodawcą, jeżeli równocześnie wystąpiły elementy partycypowania w prowadzeniu działalności gospodarczej, dopuszczenia do udziału w sprawach organizacyjnych i finansowych firmy, a w konsekwencji uczestniczenia w spodziewanym dochodzie jednostki organizacyjnej, kierowanej przez współmałżonka, to wówczas małżonek, mający zawartą umowę o pracę, podlegać będzie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu współpracy."

W świetle przedstawionych powyżej argumentów należy uznać, że żona Przedsiębiorcy, która będzie stale współdziała przy prowadzeniu działalności gospodarczej na skutek wykonywania zawartej umowy o pracę, będzie podlegała ubezpieczeniom społecznym jako osoba współpracująca a nie pracownik. W konsekwencji Przedsiębiorca będzie zobowiązany do opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne za ww. osobę na zasadach właściwych dla osoby współpracującej, a nie pracownika.

Mając powyższe na uwadze, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie uznał za nieprawidłowe stanowisko przedstawione we wniosku złożonym w dniu 18 września 2017 r. w sprawie ustalenia tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych w sytuacji zatrudnienia żony Przedsiębiorcy na podstawie umowy o pracę.

Decyzja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu jej wydania.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana. Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.