WPI/200000/43/109/2014 - Umowa o dzieło wykonywana przez pracowników a podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 672 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 z późn. zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie rozpatrując wniosek złożony w dniu 31 stycznia 2014 r. przez przedsiębiorcę (...) uznaje za nieprawidłowe stanowisko przedsiębiorcy dotyczące braku obowiązku po stronie wnioskodawcy uwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, przychodu jaki pracownicy uzyskują z tytułu umowy o dzieło, wykonywanej na rzecz wnioskodawcy.

W dniu 31 stycznia 2014 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie wpłynął wniosek przedsiębiorcy (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Wnioskodawca wskazał, iż jest uprawniony do dysponowania nieruchomością na terenie której znajduje się zabytkowa kopalnia gdzie zorganizowana została ogólnodostępna trasa turystyczna. Wnioskodawca osiąga przychody ze sprzedaży biletów uprawniających do wstępu na teren podziemnej trasy turystycznej, jak również przychody związane z dzierżawą punktów gastronomicznych oraz punktów sprzedaży pamiątek na terenie trasy podziemnej oraz nieruchomości, W związku z tym, że działalność Wnioskodawcy nie ogranicza się jedynie do organizowania ruchu turystycznego na terenie obiektu, Wnioskodawca zlecił usługi związane z zapewnieniem prawidłowej obsługi ruchu turystycznego na terenie obiektu, wyspecjalizowanej w tego typu działalności spółce (...). Spółka ta jest powiązana kapitałowo z Wnioskodawcą.

Pomiędzy Wnioskodawcą oraz (...) została zawarta dnia 12 listopada 2013 r. umowa współpracy na podstawie której (...) zobowiązuje się do zapewnienia obsługi ruchu turystycznego odbywającego się w obiekcie poprzez; kontrolę i utrzymanie wyrobisk zabytkowej kopalni, kontrolę oraz utrzymanie sieci znajdujących się w wyrobiskach zabytkowej kopalni, utrzymanie obiektów turystycznych znajdujących się na powierzchni, obsługę turystów.

Wynagrodzenie za świadczone na podstawie umowy z dnia 12 listopada 2013 r. usługi określone zostało w umowie jako suma planowanych w każdym miesiącu kosztów realizacji umowy ponoszonych przez (...) plus 20% marża. Pomimo tego, że wszelkie czynności związane z organizacją dystrybucji biletów na terenie obiektu są prowadzone przez dochody z ich sprzedaży trafiają bezpośrednio do wnioskodawcy.

Wnioskodawca wskazuje, iż podpisana między stronami umowa współpracy jest obszernym dokumentem, szczegółowo regulującym zasady utrzymania wyrobisk górniczych, utrzymania infrastruktury technicznej znajdującej się w kopalni oraz organizacji ruchu turystycznego.

Jednym z punktów umowy dotyczącym obsługi ruchu turystycznego jest zobowiązanie do zapewnienia obsługi zwiedzających kopalnię grup turystycznych przez wykwalifikowanych przewodników, posiadających odpowiednią wiedzę o kopalni i zasadach bezpieczeństwa podczas poruszania się po jej terenie. Każdy z przewodników może zostać dopuszczony do realizacji takich obowiązków jedynie po pozytywnym zaliczeniu specjalistycznego egzaminu kwalifikującego. Osoby, które przeszły pozytywnie laką weryfikację wykonują zadania związane z oprowadzaniem grup turystycznych po terenie zabytkowej kopalni, na podstawie zawieranych z umów o dzieło, gdzie uzyskiwane wynagrodzenie jest uzależnione od ilości oprowadzonych grup turystycznych w danym miesiącu.

W dotychczasowej praktyce działalności Wnioskodawcy oraz występują przypadki w których niektóre spośród osób zatrudniony cli na umowę o pracę u Wnioskodawcy, zyskały status przewodników, zdając pozytywnie egzamin kwalifikacyjny i realizują umowy o dzieło na zamówienie W każdym z takich przypadków przedmiot umów o dzieło (wykonywanie usług oprowadzania grup turystycznych po terenie kopalni), nie pokrywa się w żadnym stopniu z przedmiotem umów o pracę zawartych z Wnioskodawcą. Przykładowo, osobami wykonującymi na podstawie umów o dzieło oprowadzanie grup turystycznych są zatrudnieni u Wnioskodawcy, na podstawie umów o pracę na pełen etat na czas nieokreślony, specjalista do spraw administracji oraz sztygar zmianowy oddziału ruchu mechanicznego szybów. Wykonanie obowiązków wynikających z umów o dzieło jest wykonywane przez pracowników Wnioskodawcy poza godzinami pracy, Wnioskodawca nie zatrudnia również żadnego pracownika, który w zakresie swoich obowiązków miałby oprowadzanie grup turystycznych po terenie zabytkowej kopalni.

Równocześnie Wnioskodawca zdaje sobie sprawę, że efekty wykonywanych przez jego pracowników zadań w ramach umów cywilnoprawnych z pomimo, że nie mają nic wspólnego z ich zadaniami pracowniczymi mogą być wykorzystywane pośrednio w działalności Wnioskodawcy w związku z osiąganiem przychodów z mchu turystycznego w kopalni. Zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 73 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1442), za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką, zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje W stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, Z którym pozostaje w stosunku pracy.

Wobec powyższego, Wnioskodawca powziął wątpliwość, czy powinien przy obliczaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zwiększyć podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne o wartość uzyskiwanego przez jego pracowników na podstawie umów o dzieło zawartych z (...).

Zdaniem Wnioskodawcy przedstawiony powyżej stan faktyczny wyklucza zastosowanie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a w związku z tym wnioskodawca nie powinien być zobligowany do zwiększenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne o wartość wynagrodzenia uzyskiwanego od podmiotu trzeciego z tytułu umowy o dzieło przez zatrudniane przez niego osoby.

Wnioskodawca wskazuje, iż w orzecznictwie sadowym oraz w doktrynie prawa, przywołany wyżej art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych rozszerza pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę prawa pracy (tak np. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 4 kwietnia 2013 r., sygn. III AUa 1279/12). Rozszerzenie pojęcia pracownika ma zastosowanie w szczególności w sytuacjach, gdy na istniejący stosunek pracy nakłada się umowa cywilnoprawna między pracownikiem i osobą trzecią, na podstawie którego pracownik wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, w ramach łączącej pracodawcę z ową osobą trzecią umownej więzi prawnej. W takim przypadku to w istocie pracodawca jest rzeczywistym beneficjentem pracy świadczonej przez pracownika - zleceniobiorcę (wykonawcę dzieła).

W opinii Wnioskodawcy prace polegające na oprowadzaniu grup turystycznych wykonywane przez zatrudnionych przez niego pracowników na podstawie umów o dzieło zawartych z nie są wykonywane na rzecz pracodawcy (a więc Wnioskodawcy), a w związku z tym nie są spełnione przesłanki pozwalające na zastosowanie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Argumentem za takim stanowiskiem jest w pierwszym rzędzie sposób w jaki została zorganizowana działalność gospodarcza polegająca na organizacji ruchu turystycznego w zabytkowej kopalni. Wnioskodawca zdecydował, że przeważająca część czynności dzięki którym osiągane będą przychody z funkcjonowania zabytkowej kopalni zlecone zostaną podmiotowi zewnętrznemu (w tym wypadku). Podmiot ten odpowiada za cały szereg zadań związanych z utrzymaniem właściwego stanu kopalni oraz organizacją ruchu turystycznego na jej terenie.

W ramach kompleksowej umowy współpracy zobowiązane jest do:

Przedsiębiorca wskazuje, iż zapewnienie obsługi przewodnickiej dla zwiedzających jest jedynie niewielkim procentem czynności do jakich zobowiązane jest w ramach umowy współpracy. Założenia jakim kierował się wnioskodawca przy zawieraniu umowy współpracy opierały się na tym, aby większość czynności związanych z zapewnieniem ruchu turystycznego oraz cześć czynności związanych z utrzymaniem zabytkowej kopalni, zlecić wyspecjalizowanemu podmiotowi. Stąd też wartość dla wnioskodawcy ma jedynie kompleksowa realizacja niniejszej umowy, a usługi przewodników to jedynie margines tych zobowiązań. Dlatego też przyjęcie, że bezpośrednim beneficjentem pracy wykonywanej przez przewodników będzie wnioskodawca jest w tym przypadku niemożliwe. Zdaniem Wnioskodawcy praca jego pracowników realizowana na podstawie umów cywilnoprawnych nic może być uznana za pracę na rzecz pracodawcy. Obowiązki te wykonywane są na rzecz która to spółka osiąga znaczną cześć swoich przychodów właśnie dzięki realizacji umowy współpracy.

Dodatkowym argumentem za słusznością niestosowania w niniejszej sprawie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zdaniem Wnioskodawcy, jest również to, że obowiązki wykonywane przez pracowników Wnioskodawcy na podstawie umów o dzieło zawartych z (...) całkowicie różne, jeśli chodzi o rodzaj określonych w nich zadań, z obowiązkami wykonywanymi przez te osoby na podstawie umów o pracę. Wnioskodawca nie zatrudnia w swojej strukturze organizacyjnej osób zajmujących się obsługą ruchu turystycznego, dlatego też, jego zdaniem brak logicznego uzasadnienia dla ewentualnego podpisywania umów cywilnoprawnych z własnymi pracownikami w tym zakresie, tym bardziej, że zdecydowana większość zadań dzięki którym Wnioskodawca osiąga przychody z obsługi ruchu turystycznego w zabytkowej kopalni, została przekazana podmiotowi zewnętrznemu - w tym wypadku.

Zdaniem Wnioskodawcy, zastosowanie w niniejszej sprawie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych byłoby również sprzeczne z ratio legis tego przepisu. Podstawowym założeniem wprowadzenia do polskiej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych tej regulacji było wyeliminowanie nadużyć jakie często miały miejsce poprzez wykorzystywanie przez pracodawców pośrednictwa podmiotów trzecich, które zawierały z pracownikami umowy cywilnoprawne na realizację identycznych obowiązków jak w umowie o pracę. Następnie pomiędzy pracodawcą a podmiotem trzecim zawierana była umowa współpracy na podstawie której pracownicy (w tym wypadku wykonujący zwykłe umowy zlecenia), wykonywali identyczne obowiązki, jak wynikające z umowy o pracę. Powszechność takich praktyk, mających na celu sztuczne obniżenie składek na ubezpieczenia społeczne, wywołała konieczność zmiany przepisów ustawowych w celu wyeliminowania nadużyć.

W opinii Wnioskodawcy przedstawiony przez niego stan faktyczny jest zupełnie odmienny. Zawierane przez pracowników Wnioskodawcy umowy cywilnoprawne nie mają na celu obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne, lecz wynikają z całkowitej odmienności świadczonych na ich podstawie obowiązków z zadaniami wykonywanymi na co dzień w miejscu pracy. Warto również podkreślić, że dochody z tytułu zawieranych z (...) umów o dzieło mają charakter nieregularny, a dodatkowo przewodnikami współpracującymi z (...) są w większości osoby rekrutujące się spoza grona pracowników Wnioskodawcy. Co istotne, stawki wynagrodzenia otrzymywane z tytułu umów o pracę przez pracowników Wnioskodawcy są w większości przypadków wyższe od średniej krajowej, co jednoznacznie wskazuje, że umowy cywilnoprawne nie są wykorzystywane przez strony do niezgodnego z przepisami obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne.

Podsumowując własne stanowisko w sprawie Wnioskodawca wskazuje, że podana wyżej argumentacja jest wystarczająca dla przyjęcia, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników wnioskodawcy, realizujących w wyżej opisany sposób umowy o dzieło na rzecz podmiotu trzeciego, nic powinna być zwiększana o wartość wynagrodzenia z tytułu realizacji tych umów.

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie zważył, co następuje:

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie.

Ponadto zgodnie z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 powołanej powyżej ustawy, wyłącznie w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym regulują przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4) powołanej ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym podlegają, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej są pracownikami oraz osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Pracownicy zgodnie z art. i 1 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu. Natomiast na podstawie art. 12 ust. 1 tej ustawy również obowiązkowo podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu.

W myśl art. 8 ust. 1 powyższej ustawy za pracownika rozumie się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ustępu 2 i 2a. Stosownie do art. 8 ust. 2a tej ustawy, za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się takie osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawady z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.

Pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych wykracza poza sferę stosunku pracy i obejmuje również sytuację, gdy pracownik wykonuje prace na podstawie umowy cywilnoprawnej, zawartej z osobą trzecią, jednakże w jej ramach praca wykonywana jest na rzecz pracodawcy, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy. Przesłanką decydującą o uznaniu takiej osoby za pracownika w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest to, że będąc pracownikiem związanym stosunkiem pracy z danym pracodawcą, jednocześnie Świadczy pracę w ramach umowy cywilnoprawnej, zawartej z nim lub innym podmiotem, na jego rzecz.

Podkreślić należy, iż art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, nie wymaga by skutkująca uznaniem ubezpieczonego za pracownika praca "na rzecz, pracodawcy" była wykonywana na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej wyłącznie z bezpośrednim kontrahentem tego pracodawcy. Przeciwnie, przepis ten wymaga jedynie by kumulatywnie były spełnione następujące przesłanki tj.: praca wykonywana jest na podstawie zawartej z innym niż pracodawca podmiotem, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, natomiast faktycznym beneficjentem pracy wykonywanej na podstawie umowy jest pracodawca wykonawcy umowy cywilnoprawnej. Dla oceny czy w sprawie zachodzą przesłanki do uznania pracy jako wykonywanej na rzecz własnego pracodawcy nie ma więc znaczenia podmiot, z którym zawarta została wyżej wskazana umowa.

Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 2 września 2009 r. II UZP 6/09, w której stwierdził, iż "przesłanką decydującą o uznaniu takiej osoby za pracownika w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest to. że będąc pracownikiem związanym stosunkiem pracy z danym pracodawcą, jednocześnie świadczy na jego rzecz pracą w ramach umowy cywilnoprawnej, zawartej z nim lub inną osobą. W konsekwencji, nawet, gdy osoba (pracownik) zawarła umowę (...) z osobą trzecią, to prace w jej ramach wykonuje faktycznie dla swojego pracodawcy (uzyskuje on rezultaty jego pracy). Sąd Najwyższy, w stosunku do wyżej wymienionych osób, rozszerza pojęcie pracownika na jego dalszą aktywność w ramach umowy cywilnoprawnej, (...) także w zakresie tej aktywności należy go uznać na potrzeby ubezpieczeń społecznych za pracownika tego właśnie pracodawcy".

Podsumowując, jeżeli pracownik wykonuje dodatkowo umowę o dzieło na rzecz swojego pracodawcy (bez względu n fakt zawarcia takiej umowy z innym niż pracodawca podmiotem), to z tytułu wykonywania tej umowy podlega ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach jak w przypadku umowy o pracę, tj. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla tej osoby stanowi łączny przychód, uzyskiwany z umowy o pracę oraz z umowy cywilnoprawnej.

Wnioskodawca przedstawiając stan faktyczny wskazał, iż w ramach umowy o współpracy zawartej ze spółką (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, występują przypadki w których niektóre spośród osób zatrudnionych na umowę o pracę u Wnioskodawcy, zyskały status przewodników, zdając pozytywnie egzamin kwalifikacyjny i realizują umowy o dzieło na zamówienie (...). Wnioskodawca wskazał równocześnie, że efekty wykonywanych przez jego pracowników zadań w ramach umów cywilnoprawnych zawartych z (...) pomimo, że nic mają nic wspólnego z ich zadaniami pracowniczymi mogą być wykorzystywane pośrednio w działalności Wnioskodawcy w związku z osiąganiem przychodów z ruchu turystycznego w kopalni (dochody ze sprzedaży biletów trafiają bezpośrednio do Wnioskodawcy).

W konsekwencji po stronie Wnioskodawcy powstanie obowiązek odprowadzenia składek na ubezpieczenia od wynagrodzenia uzyskanego na podstawie umów o dzieło w ramach, których wykonywane są czynności na rzecz wnioskodawcy. Tym samym Wnioskodawca zobowiązany jest do uwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia społeczne pracownika, również przychodu jaki pracownik uzyskał z tytułu umowy o dzieło, wykonywanej na rzecz własnego pracodawcy.

Podnoszony przez Wnioskodawcę fakt, że zapewnienie obsługi przewodnickiej dla zwiedzających jest jedynie niewielkim procentem czynności do jakich zobowiązany jest kontrahent w ramach umowy o współpracy oraz fakt, że rodzaj czynności określonych w umowach o dzieło jest całkowicie odmienny w stosunku do obowiązków wykonywanych w ramach umowy o pracę jest w świetle art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych bez znaczenia, gdyż powołany przepis wymaga, jak zostało wskazane powyżej, by kumulatywnie były spełnione następujące przesłanki tj.: praca wykonywana jest na podstawie, zawartej z innym niż pracodawca podmiotem, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której Zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, natomiast faktycznym beneficjentem pracy wykonywanej na podstawie umowy jest pracodawca wykonawcy umowy cywilnoprawnej.

Mając powyższe na uwadze Zakład Ubezpieczeń Społecznych stanowisko przedsiębiorcy dotyczące braku obowiązku po stronie wnioskodawcy uwzględnienia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracownika, przychodu jaki pracownik uzyskał z tytułu umowy o dzieło, wykonywanej na rzecz własnego pracodawcy, uznał za nieprawidłowe.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania decyzji.

Wydana decyzja wiąże Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w sprawie przedsiębiorcy, na którego wniosek została wydana. Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do Sądu Okręgowego w (...). Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydała decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.