SPS-023-9048/09 - Ujednolicenie zasad rachunkowości instytucji kultury posiadających status samorządowych osób prawnych z zasadami rachunkowości obowiązującymi pozostałe samorządowe jednostki organizacyjne.

Zasady tworzenia i działania samorządowych instytucji kultury regulują przepisy ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2001 r. Nr 13, poz. 123, z późn. zm.). W art. 14 tej ustawy określona została forma organizacyjno-prawna tych jednostek. Przepisy te stanowią, że instytucje kultury (w tym samorządowe) uzyskują osobowość prawną i mogą rozpocząć działalność z chwilą wpisu do rejestru prowadzonego przez organizatora.

Forma organizacyjno-prawna jest kryterium decydującym o stosowaniu zasad rachunkowości i sprawozdawczości finansowej. Jednostki posiadające osobowość prawną (w tym także samorządowe instytucje kultury) - jako jednostki wymienione w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694, z późn. zm.) - zobowiązane są do prowadzenia ksiąg rachunkowych i sporządzania sprawozdań finansowych zgodnie z zasadami określonymi w tej ustawie.

Jednocześnie należy wskazać, iż w aktualnym stanie prawnym samorządowe jednostki kultury - jako jednostki niewymienione w art. 17 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104, z późn. zm.) i § 1 rozporządzenia ministra finansów z dnia 28 lipca 2006 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych (Dz. U. Nr 142, poz. 1020, z późn. zm.), wydanego na podstawie delegacji zawartej w ww. artykule tej ustawy, nie mogą stosować szczególnych zasad rachunkowości określonych w tym rozporządzeniu. Rozporządzenie powyższe dostosowane jest do specyficznych form organizacyjno-prawnych jednostek sfery budżetowej. Nie występują zatem podstawy prawne ani merytoryczne do stosowania przepisów tego rozporządzenia przez instytucje kultury.

Jednostki prowadzące księgi rachunkowe w oparciu o przepisy ustawy o rachunkowości zobowiązane są do stosowania nadrzędnych zasad rachunkowości, w tym zasady memoriału i ostrożności. Określona w art. 6 ust. 1 tej ustawy zasada memoriału wskazuje na konieczność ujmowania w księgach rachunkowych, a w konsekwencji wykazywania w sprawozdaniu finansowym jednostki, wszystkich osiągniętych, przypadających na jej rzecz przychodów i obciążających ją kosztów związanych z tymi przychodami, dotyczących danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty. Z kolei zasada ostrożności, o której mowa w art. 7 ust. 1 ww. ustawy, zobowiązuje jednostki do uwzględniania w wyniku finansowym m.in. zmniejszenia wartości użytkowej składników aktywów, w tym również dokonywanych w postaci odpisów amortyzacyjnych.

Amortyzacja, w znaczeniu określonym w art. 32 ust. 1 ustawy o rachunkowości, wyraża zużycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych i jest dokonywana w postaci planowych, systematycznych odpisów ich wartości odnoszonych w koszty działalności operacyjnej. W celu rzetelnego prezentowania danych w sprawozdaniach finansowych wszystkie jednostki posiadające osobowość prawną, w tym samorządowe instytucje kultury, powinny uwzględniać amortyzację w kosztach działalności.

Jednostki stosujące w pełnym zakresie zasady określone w ustawie o rachunkowości stosują - w odniesieniu do nieodpłatnie otrzymanych środków trwałych oraz środków pieniężnych otrzymanych na finansowanie ich zakupu - przepisy art. 41 tej ustawy. Wynika z nich obowiązek odnoszenia równowartości nieodpłatnie otrzymanych środków trwałych oraz środków pieniężnych, otrzymanych na sfinansowanie ich zakupu, na zwiększenie rozliczeń międzyokresowych przychodów, jeżeli stosownie do innych ustaw nie zwiększają one kapitałów (funduszy) własnych. Kwoty zaliczone do rozliczeń międzyokresowych przychodów zwiększają stopniowo pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych sfinansowanych z tych źródeł. Zgodnie z przyjętym rozwiązaniem koszty amortyzacji równoważone są przychodami, co ma neutralny wpływ na wynik finansowy jednostki.

Ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej reguluje przedmiotową kwestię odrębnie. Jak wynika bowiem z postanowień art. 29 tej ustawy, nieodpłatnie otrzymane środki trwałe, a także dotacje na finansowanie rozwoju instytucji zwiększają fundusz instytucji kultury. W tej sytuacji odpisy amortyzacyjne od tych środków trwałych nie są równoważone przychodami. Powoduje to zaniżenie wyniku finansowego, a w konsekwencji może przyczyniać się do generowania strat bilansowych przez instytucje kultury.

W opinii Ministerstwa Finansów należy zatem znowelizować ustawę o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, której celem byłoby usunięcie przepisów szczególnych dotyczących funduszowego rozliczania nieodpłatnie otrzymanych środków trwałych oraz dotacji na finansowanie rozwoju instytucji kultury. Zastosowanie zasad ogólnych wynikających z przepisów ustawy o rachunkowości oznaczałoby ujęcie tych operacji w sposób mający neutralny wpływ na wynik finansowy.

Ponadto uprzejmie informuję Pana Marszałka, że równolegle występuję do ministra kultury i dziedzictwa narodowego - jako organu właściwego w sprawach ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej - z prośbą o podjęcie inicjatywy legislacyjnej w tym zakresie.