SPS-023-7128/08 - Zasady przyznawania renty rodzinnej kobietom po śmierci byłego małżonka, od którego po rozwodzie zainteresowana otrzymywała świadczenie alimentacyjne.
Pismo z dnia 12 lutego 2009 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej SPS-023-7128/08 Zasady przyznawania renty rodzinnej kobietom po śmierci byłego małżonka, od którego po rozwodzie zainteresowana otrzymywała świadczenie alimentacyjne.
W związku z przesłaną przy wystąpieniu Pana Marszałka z dnia 30 grudnia 2008 r., znak SPS-023-7128/08, interpelacją pani poseł Marzeny Okła-Drewnowicz w sprawie "renty rodzinnej przyznawanej kobietom po śmierci byłego małżonka, od którego po rozwodzie zainteresowana otrzymywała świadczenie alimentacyjne" uprzejmie wyjaśniam, że uregulowania w tym zakresie zawarte są w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.). Przepisy tej ustawy przewidują kilka sytuacji, w których wdowa może uzyskać prawo do renty rodzinnej po zmarłym mężu. Zgodnie z jej art. 70 prawo do tego świadczenia przysługuje wdowie, która:
ukończyła 50 lat lub
jest niezdolna do pracy albo
wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie ukończyły 16. roku życia, a jeżeli uczą się - 18. roku życia lub są całkowicie niezdolne do pracy.
Małżonka rozwiedziona nabędzie prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełni ww. warunki, a ponadto miała w dniu śmierci byłego męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna. Podlega ona z urzędu podziałowi na równe części między uprawnionych. Wynika z tego, że im więcej osób ma prawo do tego świadczenia, tym niższą rentę otrzymuje każda z nich. Jeżeli więc z wnioskiem o rentę rodzinną wystąpi jedna osoba, ZUS ustali rentę w wysokości 85% świadczenia, które przysługiwało osobie zmarłej. Jeżeli rentę otrzymują dwie osoby, to wynosi ona 90% świadczenia podzielonego na dwie równe części, jeśli trzy lub więcej osób, to 95% świadczenia jest podzielone na 3 lub więcej równych części. W każdym przypadku gdy następuje zmiana liczby członków rodziny uprawnionych do renty rodzinnej, ZUS ustala wysokość świadczenia na nowo.
W prawie ubezpieczenia społecznego obowiązuje zasada wypłaty jednego świadczenia, przyznanego na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. ZUS może zatem ustalić uprawnienia do więcej niż jednego świadczenia przewidzianego w tej ustawie, ale tylko jedno z nich może być wypłacane. Zgodnie z art. 95 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w razie zbiegu u jednej osoby prawa do emerytury lub renty z prawem do renty rodzinnej, wypłaca się tylko jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez osobę uprawnioną. Kobieta objęta tzw. starym systemem emerytalnym uprawniona do emerytury może więc zrezygnować z renty rodzinnej i pobierać własną emeryturę, jeżeli jest ona świadczeniem korzystniejszym.
Przychody z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pochodzą nie tylko ze składek finansowanych w równych częściach przez ubezpieczonych i pracodawców (art. 16 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.), ale również z wpłat i dotacji budżetowych. Wciąż bowiem w pierwszym filarze powszechnego systemu ubezpieczeń mamy do czynienia z zasadą solidarności społecznej polegającą na finansowaniu świadczeń emerytalnych i rentowych, wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, z bieżących składek osób pracujących. I filar jest tzw. systemem repartycyjnym, utworzonym w oparciu o tzw. umowę międzypokoleniową. Wpłacane składki emerytalne są więc rejestrowane przez ZUS na indywidualnym koncie każdego ubezpieczonego wyłącznie w celu obliczenia jego emerytury. W razie jego śmierci uprawnieni członkowie rodziny, spełniający ustawowe warunki, mogą uzyskać rentę rodzinną, która jest obliczona jako odpowiedni procent świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu (emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy).
Wypłacalność tych świadczeń zgodnie z art. 2 ust. 3 tej ustawy gwarantowana jest przez państwo. Państwo ma więc obowiązek podejmować działania, które zapewnią odpowiednie środki finansowe, niezbędne dla realizacji konstytucyjnych praw, ale musi przy tym uwzględniać m.in. coraz bardziej pogłębiające się dysproporcje między liczbą osób pobierających świadczenia a liczbą pracujących. Dlatego też nie znajduję uzasadnienia do zmiany przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS w sugerowanym przez panią poseł Okła-Drewnowicz kierunku, która spowodowałaby zwiększenie obciążeń ponoszonych przez ogół ubezpieczonych i budżet państwa dotujący Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.
Ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy do dnia 31 grudnia 2008 r. nie spełnili warunków uprawniających do emerytury, są objęci tzw. nowym systemem emerytalnym. Emerytura dla osób z nowego systemu emerytalnego, które są członkami otwartego funduszu emerytalnego, będzie przysługiwać z 2 źródeł, a mianowicie: z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (I filar) oraz ze środków zgromadzonych w OFE (II filar).
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz.1507), regulująca sposób wypłaty świadczeń z OFE, w art. 30 stanowi, że emerytury kapitałowe będą wypłacane wraz z emeryturą lub rentą przysługującą z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Tak więc wszystkie osoby, które nabędą prawo do emerytury kapitałowej z tytułu członkostwa w OFE, będą mogły pobierać tę emeryturę wraz z emeryturą z FUS albo wraz z rentą z tytułu niezdolności do pracy lub rentą rodzinną.