SPS-023-7127/12 - Stanowisko MPiPS w sprawie różnic w wysokości zasiłków macierzyńskich i chorobowych dla kobiet

Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na wystąpienie Marszałka Sejmu RP z dnia 31 lipca 2012 r., znak: SPS-023-7127/12, dotyczące interpelacji posła Krzysztofa Brejzy w sprawie różnic w wysokości zasiłków macierzyńskich i chorobowych dla kobiet uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

Kwestia obowiązku ubezpieczenia społecznego została uregulowana przepisami ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 13 pkt 4 osoby prowadzące pozarolniczą działalność (w tym gospodarczą) podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i spoczywa na nich obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia w okresie od dnia rozpoczęcia do dnia zaprzestania prowadzenia tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą i podlegające z tego tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym mogą, na swój wniosek, zostać objęte dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.

Natomiast podstawę wymiaru składek dla tych osób stanowi zadeklarowana kwota, która nie może być niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. Jednocześnie podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe ww. osób nie może przekraczać miesięcznie 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że obecnie prowadzone są prace legislacyjne nad nowelizacją ustawy zawierającą propozycję zmiany zasad w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym w okresie przerwy w aktywności zawodowej w związku z wychowywaniem dziecka.

W okresie urlopu wychowawczego pracownik podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, co ma wpływ na wysokość jego późniejszych świadczeń. Aktualnie podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia, zgodnie z art. 18 ust. 5b i ust. 14 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, stanowi kwota 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, nie wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy. Taka podstawa wymiaru składek dla osób przebywających na urlopach wychowawczych obowiązuje od dnia 1 stycznia 2012 r. Składki te finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Odnosząc się do innych ubezpieczonych, należy wskazać, że osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek nie mogą w obecnym stanie prawnym korzystać z urlopu wychowawczego, gdyż jest to prawo przysługujące jedynie pracownikom, tj. osobom zatrudnionym w ramach stosunku pracy.

W przypadku konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem osoba prowadząca działalność gospodarczą może skorzystać z możliwości jej zawieszenia. Od dnia 20 września 2008 r., zgodnie z art. 14a ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 30 dni do 24 miesięcy. Jednakże w okresie zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej, zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy o s.u.s., osoba prowadząca działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Realizując cele polityki prorodzinnej i kierując się potrzebą zapewnienia godziwej wysokości przyszłych świadczeń osób wychowujących dzieci, projektodawca uznał za właściwe rozszerzenie kręgu osób, za które budżet państwa opłacałby składki w związku ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem. Składki te, tak jak w przypadku osób przebywających na urlopach wychowawczych, finansować ma w całości budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W projekcie ustawy wprowadzono dwie podstawy wymiaru składek dla osób rezygnujących z pracy zarobkowej w związku z opieką nad dzieckiem. Dla osób posiadających 6-miesięczny staż ubezpieczeniowy (opłacających przez ten okres składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe) bezpośrednio przed skorzystaniem z możliwości ubezpieczenia w związku z opieką nad dzieckiem miałaby to być kwota 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, nie więcej jednak niż przychód (lub odpowiednio kwota zadeklarowana) stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne tej osoby i nie mniej niż 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Natomiast dla osób nieposiadających stażu ubezpieczeniowego, osób nieubezpieczonych oraz osób z krótszym niż półroczny stażem podstawę wymiaru składek stanowiłaby kwota 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zróżnicowanie wynika z faktu, że jakkolwiek ustawodawca prowadzi politykę prorodzinną obejmującą maksymalnie szeroki krąg podmiotów, za szczególnie uzasadnione uznał premiowanie osób, które były aktywne zawodowo i odprowadzały składki na swoje przyszłe świadczenia.

Jednocześnie w art. 18 zmienia się ust. 14 w taki sposób, aby zagwarantować pracownikom przebywającym na urlopach wychowawczych podstawę wymiaru składek z tego tytułu nie niższą niż przysługująca osobom dotychczas nieubezpieczonym. Stąd też podstawa wymiaru składek dla wszystkich grup osób dotychczas ubezpieczonych, które podlegałyby ubezpieczeniom w związku z opieką nad dzieckiem, będzie ustalona na zbliżonych zasadach.