SPS-023-6501/12 - Stanowisko MPiPS w sprawie dzielenia składek emerytalnych małżonków

Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację pani poseł Małgorzaty Niemczyk przekazaną przy piśmie z dnia 12 lipca 2012 r., znak: SPS-023-6501/12, w sprawie dzielenia składek emerytalnych małżonków, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

Nie podzielam poglądu przedstawionego w interpelacji pani poseł Niemczyk, że system emerytalny jest programem oszczędnościowym, w ramach którego ubezpieczony odkłada pieniądze na emeryturę. Polski system emerytalny jest systemem ubezpieczeniowym składającym się dwóch filarów.

W ramach I filaru, administrowanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, z bieżąco opłacanych składek wypłacane są bieżąco wypłacane emerytury. Jest to system repartycyjny oparty na zasadzie solidarności międzypokoleniowej, w którym w żadnym razie nie można mówić o odkładaniu składek, a następnie o dzieleniu ich między współmałżonków. W systemie ubezpieczenia emerytalnego świadczenie (emerytura) przysługuje w momencie wystąpienia ryzyka ubezpieczeniowego (starość) uniemożliwiającego dalszą aktywność zawodową.

Natomiast dla członków rodziny w razie wystąpienia kolejnego ryzyka ubezpieczeniowego - śmierci żywiciela funkcjonuje system rent rodzinnych.

Zgodnie z przepisem art. 65 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Ponadto zgodnie z przepisem art. 70 ww. ustawy wdowa ma prawo do renty po zmarłym mężu, jeżeli w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy uprawnionym do renty do rodzinnej. Przepis art. 70 ust. 2 ww. ustawy stanowi ponadto, że prawo do renty rodzinnej nabywa wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania dzieci, do chwili ukończenia przez nie 18. roku życia. Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która od dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, zgodnie z obowiązującymi przepisami ma prawo do renty rodzinnej, jednakże jeżeli oprócz spełnienia ww. warunków miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową (art. 70 ust. 3 ww. ustawy).

Mając powyższe na względzie, propozycja pani poseł Niemczyk podważa fundamentalne pryncypia I filaru systemu ubezpieczeń społecznych w naszym kraju i z tych względów, moim zdaniem, nie powinna być rozważana, tym bardziej, że jej przyjęcie mogłoby spowodować uzyskanie przez osobę uprawnioną niższego świadczenia niż to, które zgodnie z obecnym stanem prawnym by jej przysługiwało.

Inaczej przedstawia się jednak kwestia wprowadzonego z dniem 1 stycznia 1999 r. II filaru systemu ubezpieczeń społecznych. Przepis art. 126 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych określa, że jeżeli małżeństwo członka otwartego funduszu uległo rozwiązaniu przez rozwód lub zostało unieważnione środki zgromadzone na rachunku członka funduszu przypadające byłemu współmałżonkowi w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków są przekazywane w ramach wypłaty transferowej na rachunek byłego współmałżonka w otwartym funduszu. Przepis ten oraz art. 127 i 128 ww. ustawy ukazują intencję ustawodawcy działającego jednocześnie w obszarach prawa ubezpieczeń społecznych, prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz postępowania cywilnego. Działając zgodnie z zasadami pierwszego, zabezpiecza środki na spełnienie w przyszłości świadczenia z ubezpieczenia społecznego, wskazując formę przekazania środków w drodze wypłaty transferowej. Jednocześnie zapewnia realizację zasady prawdy materialnej oraz funkcji sprawiedliwościowej przez użycie sformułowania środki przypadające, które odzwierciedla możliwość uwzględnienia przez sąd stopnia, w którym każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego z uwzględnieniem względów społecznych (wychowanie dzieci czy prowadzenie gospodarstwa domowego). Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.) wprowadza reżim obowiązku istnienia małżeńskiej wspólności majątkowej. Ponadto przepis art. 43 § 1 ww. kodeksu określa, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się również nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.