SPS-023-626/08 - Tryb i zasady wypłaty zasiłku macierzyńskiego.

W odpowiedzi na wystąpienie Pana Marszałka z dnia 21 stycznia 2008 r., znak SPS-023-626/08, w sprawie interpelacji Pana Posła Marka Polaka z dnia 9 stycznia 2008 r., znak BK-023-663/08, dotyczącej opóźnień w wypłatach zasiłków macierzyńskich przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

Tryb i zasady wypłaty zasiłku macierzyńskiego określone są w rozdziale VI ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn. zm.). Świadczenia te nie są wypłacane wszystkim kobietom, które urodziły dziecko, lecz jedynie osobom ubezpieczonym na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 29 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek macierzyński przysługuje m.in. ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

W przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie przez ubezpieczonego zasady powyższe stosuje się odpowiednio.

Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Ponadto zgodnie z art. 30 powołanej ustawy o świadczeniach pieniężnych (...) zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu. W takich wypadkach zasiłek macierzyński przysługuje za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego, która przypada po porodzie.

Ubezpieczonej będącej pracownicą, z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Ubezpieczonej będącej pracownicą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, z którą umowa o pracę na podstawie art. 177 § 3 Kodeksu pracy została przedłużona do dnia porodu - przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia.

Sposób dokumentowania prawa do zasiłku macierzyńskiego określony jest w powołanej ustawie oraz w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 65, poz. 742 z późn. zm.). Zgodnie z treścią § 12 powołanego rozporządzenia dowodem do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego jest zaświadczenie lekarskie stwierdzające przewidywaną datę porodu - za okres przed porodem, albo skrócony odpis aktu urodzenia dziecka - po porodzie, zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego - w razie wypłaty zasiłku macierzyńskiego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, oraz oświadczenie ubezpieczonej o urodzeniu pierwszego lub kolejnego dziecka.

Zgodnie z § 14 powołanego rozporządzenia przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, następuje na podstawie: zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego stan ciąży w okresie zatrudnienia, świadectwa pracy lub innego dokumentu potwierdzającego rozwiązanie stosunku pracy z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, oraz skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka. Natomiast dowodami do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w wyniku rozwiązania stosunku pracy z naruszeniem przepisów prawa, są: zaświadczenie lekarskie stwierdzające stan ciąży w okresie zatrudnienia, prawomocne orzeczenie sądu o rozwiązaniu stosunku pracy z naruszeniem przepisów prawa i skrócony odpis aktu urodzenia dziecka.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych musi realizować zadania nałożone przez ustawodawcę i działać na podstawie obowiązujących przepisów, nie może też odstąpić od żądania przedłożenia przez ubezpieczonych dokumentów określonych przepisami prawa. Jak wynika ze stanowiska prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ZUS wypłaca zasiłki na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień, nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od daty złożenia przez osobę ubezpieczoną niezbędnych dokumentów. Nie wymaga również dokumentowania opłacania składek za ubezpieczoną, gdyż nie jest to warunek przyznania zasiłku macierzyńskiego. Jednakże z uwagi na fakt, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych stoi na straży publicznych pieniędzy i ma obowiązek kontrolować sposób ich wydatkowania, ustawa systemowa nakłada na ZUS obowiązek kontrolowania prawidłowości zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ustalania obowiązku ubezpieczeń społecznych (art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy), co wiąże się z ewentualną wypłatą świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Wydaje się jednakże, że zarówno skala kontroli, jak i sposób ich przeprowadzenia nie są nadmiernie uciążliwe dla ubezpieczonych.

Ewentualne przypadki opóźnień w wypłacie świadczeń mogą zostać skontrolowane przez prezesa ZUS w trybie nadzoru.

Mając na względzie fakt, że obowiązujący stan prawny gwarantuje wypłatę należnych świadczeń w ustawowym terminie, jak również pozwala na kontrolowanie prawidłowości wypłaty świadczeń, obecne regulacje prawne wydają się optymalne.

Minister

Jolanta Fedak