SPS-023-5839/12 - Opodatkowanie VAT odszkodowania z tytułu przedterminowego rozwiązania umowy najmu z winy najemcy.

Szanowna Pani Marszałek! W związku z pismem Pani Marszałek z dnia 21 czerwca 2012 r., znak: SPS-023-5839/12, przy którym przesłana została interpelacja pani poseł Urszuli Augustyn z dnia 15 czerwca 2012 r. w sprawie opodatkowania podatkiem VAT odszkodowań wypłacanych przez najemcę na rzecz wynajmującego z tytułu przedterminowego rozwiązania umowy najmu z winy najemcy, uprzejmie informuję.

Na wstępie pragnę zaznaczyć, że będące przedmiotem interpelacji zagadnienia opodatkowania podatkiem VAT odszkodowań wypłacanych przez najemcę na rzecz wynajmującego z tytułu przedterminowego rozwiązania umowy najmu z winy najemcy dotyczą co do istoty tych samych kwestii, które były podniesione już w interpelacji Pani Poseł z dnia 15 kwietnia 2011 r. Uprzejmie zatem informuję, że stanowisko przedstawione w piśmie z dnia 23 maja 2011 r., znak: PT3/0602/18/203/CZE/11/BMI96206, pozostaje nadal aktualne.

Ponownie należy wskazać, że kwestie odszkodowań i kar umownych z tytułu niewywiązania się z warunków umowy regulują przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.).

Odszkodowanie jest zapłatą za wyrządzone szkody, poniesione przez kogoś straty. Zgodnie z art. 361 k.c., co do zasady, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika.

Podobnie kary umowne, stosowane na podstawie art. 483 § 1 k.c., nie stanowią zapłaty za usługę, lecz pełnią funkcję odszkodowawczą (sankcyjną). Zgodnie z tym przepisem można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Kara ta ma charakter czynności jednostronnej i nie wiąże się z otrzymaniem jakiegokolwiek świadczenia. Zapłata tej kary nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji.

Mając na uwadze powyższe, w przypadku gdy płatności o charakterze odszkodowawczym nie będą miały bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054) i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że każdy stan faktyczny wymaga indywidualnego rozpatrzenia, z uwzględnieniem postanowień zawieranych przez podatników umów. W każdym przypadku należy ustalić, czy wypłacane świadczenie ma rzeczywiście charakter odszkodowania (kary umownej) i czy nie wiąże się z obowiązkiem spełnienia świadczenia wzajemnego (ekwiwalentnego) po stronie otrzymującego takie świadczenie. Przy ocenie stanu faktycznego organy podatkowe powinny również zwracać uwagę, czy otrzymywane przez wynajmującego wynagrodzenie, w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy najmu z winy najemcy, nie ma na celu obejścia przepisów prawa podatkowego i nie stanowi elementu wynagrodzenia za świadczoną usługę najmu.

Jak istotna jest prawidłowa ocena stanu faktycznego, wskazuje również prezentacja przez panią poseł przedmiotowego zagadnienia, w której wyraźnie pani zaznacza, że w zawieranych "porozumieniach rozwiązujących" wynajmujący potwierdza zazwyczaj, że nie będzie dochodził żadnych roszczeń z tytułu przedmiotowej umowy (najmu) w przyszłości, w tym czynszu najmu oraz opłat eksploatacyjnych. Powyższe wskazuje, że możliwe są stany faktyczne, w których w umowie, oprócz kwoty określonej w porozumieniu, może zastrzec dochodzenie roszczeń na zasadach ogólnych, co może stanowić istotną przesłankę do określenia charakteru kwoty wynikającej z porozumienia.

Ponadto należy wyjaśnić, że powołany w końcowej części odpowiedzi z dnia 23 maja 2011 r. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (sprawa C- 63)92) dotyczy jednej z możliwości rozwiązania umowy najmu i został powołany celem zasygnalizowania sposobu interpretacji podobnego zagadnienia dokonanej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Podkreślić w tym miejscu należy, iż w piśmie znak: PT3/0602/18/203/CZE/11/BMI96206 wyraźnie wskazano, że rozstrzygnięcie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odnosi się do podobnej sprawy (a więc nie identycznej), a zwolnienie od podatku znajdowało zastosowanie w konkretnym przypadku (w danym stanie faktycznym i prawnym) rozpatrywanym przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Również powołane przez panią poseł wyroki sądów administracyjnych nie dotyczą bezpośrednio poruszanego problemu.

Reasumując, jeżeli otrzymanie przez wynajmującego rekompensaty w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy najmu z winy najemcy nie ma na celu obejścia przepisów prawa podatkowego i nie stanowi faktycznie elementu wynagrodzenia za świadczoną usługę najmu, brak jest podstaw do uznania, że jest to wynagrodzenie za świadczoną usługę.