SPS-023-5573/12 - Stanowisko MPiPS w sprawie rodzin zastępczych

Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na wystąpienie z dnia 15 czerwca 2012 r., znak: SPS-023-5573/12, dotyczące interpelacji posła Johna Abrahama Godsona w sprawie rodzin zastępczych, uprzejmie wyjaśniam.

Wyniki kontroli NIK potwierdzają informacje zebrane wcześniej przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej na podstawie analizy praktyki, danych statystycznych i badań naukowych, które wykazały, że dotychczasowy model organizacji opieki nad dzieckiem i rodziną nie zapewniał instrumentów motywujących samorządy do działań na rzecz dziecka i jego rodziny. W związku z powyższym ministerstwo podjęło działania zmierzające do zmiany tego stanu rzeczy, przygotowując nową ustawę, dotyczącą wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej.

W wyniku tych działań, z dniem 1 stycznia 2012 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 149, poz. 887, z późn. zm.). W ustawie tej wprowadzono nowe rozwiązania w zakresie organizacji pieczy zastępczej.

Działania podejmowane w ramach nowego systemu wspierania rodziny i pieczy zastępczej mają zapewnić rodzinie taką pomoc, aby w jej efekcie wyeliminowane zostało zagrożenie zabrania dziecka z rodziny lub zapewniony został szybki powrót do rodziny dziecku, które z uwagi na jego dobro, okresowo musiało zostać umieszczone poza rodziną.

Profilaktyka rodzinna jest w ustawie rozumiana jako interdyscyplinarne działania i wsparcie ze strony służb i instytucji pracujących na rzecz dobra dziecka i rodziny w samorządzie. Działania profilaktyczne będą prowadzone przede wszystkim w gminie.

W ustawie wprowadzono nowe rozwiązania dotyczące wspierania rodziny z problemami opiekuńczo-wychowawczymi. W tym celu utworzono nową formę wsparcia - pracę asystenta rodziny. Celem pracy asystenta jest osiągnięcie przez rodzinę, mającą problemy w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych wobec tych dzieci podstawowego poziomu stabilności życiowej, umożliwiającej ich wychowanie.

W świetle rozwiązań wprowadzonych przez ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej działaniom profilaktycznym, mającym na celu stworzenie dziecku odpowiednich warunków życia w jego środowisku rodzinnym, towarzyszą działania na rzecz doskonalenia i rozwoju różnych form pieczy zastępczej nad dzieckiem.

Wśród instytucji sprawujących pieczę zastępczą nad dzieckiem szczególne miejsce mają zajmować formy rodzinne. W ustawie położono bardzo duży nacisk na rozwój rodzin zastępczych, przede wszystkim zawodowych oraz rodzinnych domów dziecka. Do rodzin zastępczych jest kierowana bardzo zróżnicowana pomoc zarówno w formie finansowej, jak i wsparcia merytorycznego w postaci wsparcia koordynatorów, poprzez realną pomoc w wychowywaniu powierzonych im dzieci (m.in. szkolenia, poradnictwo, możliwość korzystania z wypoczynku). W ustawie przewidziano rządowe programy, wspierające jednostki samorządu terytorialnego w zakresie profilaktyki i pracy z rodziną, a także rozwoju rodzinnych form pieczy zastępczej.

W ramach resortowego programu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej na rok 2012 "Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej" MPiPS ogłosiło konkurs, celem którego jest wspieranie jednostek samorządu terytorialnego szczebla powiatowego w budowaniu i wspieraniu systemu rodzinnej pieczy zastępczej poprzez zatrudnianie koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej. Zatrudnione osoby swoimi działaniami będą wspierać istniejące spokrewnione, niezawodowe oraz zawodowe rodziny zastępcze, a także rodzinne domy dziecka. Program ma za zadanie przede wszystkim wspieranie tych jednostek samorządu terytorialnego szczebla powiatowego, które z własnych środków nie mogą zabezpieczyć realizacji tego zadania w dostatecznym wymiarze.

Dofinansowanie dotacją celową z budżetu państwa, zgodnie z art. 247 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, zadań własnych gmin i powiatów z zakresu realizacji zadań wspierania rodziny oraz systemu pieczy zastępczej, w szczególności dotyczących stworzenia stanowisk asystenta rodziny i koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej będzie miało miejsce również w dwóch następnych.

Rozwiązania przyjęte w ustawie spowodują również, na przestrzeni dziewięciu lat, znaczne ograniczenie roli placówek opiekuńczo-wychowawczych w opiece nad dzieckiem, poprzez umieszczanie w nich dzieci nieco starszych, powyżej 10. roku życia, a także poprawę standardu opieki w placówkach poprzez zmniejszenie do 14 osób liczby przebywających w nich dzieci. Zmiany powyższe będą wprowadzane sukcesywnie w kolejnych latach, tak aby z dniem 1 stycznia 2020 r. wiek dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych nie był niższy niż 10 lat, natomiast placówki opiekuńczo-wychowawcze z dniem 1 stycznia 2021 r. uzyskały standard 14-osobowy.

Placówki opiekuńczo-wychowawcze będą zmieniać swój profil na specjalistyczno-terapeutyczny, przystosowany dla dzieci o specyficznych potrzebach rozwojowych oraz opiekuńczo-wychowawczych. Nie przewiduje się natomiast całkowitej likwidacji instytucjonalnej pieczy zastępczej, gdyż w niektórych przypadkach dzieci wymagają innego rodzaju opieki niż może zapewnić im rodzina zastępcza.