SPS-023-5115/08 - Przechodzenie pracowników na wcześniejsze emerytury.

Szanowny Panie Marszałku! W związku z przesłaną przy wystąpieniu Pana Marszałka z dnia 26 września 2008 r., znak: SPS-023-5115/08, interpelacją pana posła Józefa Rojka w sprawie przechodzenia pracowników na wcześniejsze emerytury uprzejmie wyjaśniam, że uregulowania w zakresie prawa do emerytury, postępowania w sprawach tych świadczeń, zasad ustalania ich wysokości oraz ogólnych zasad ich wypłaty zawarte są w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.).

Reforma emerytalna wprowadzona przepisami tej ustawy nie objęła osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. Osoby te mają zatem prawo do emerytury obliczonej według tzw. starych zasad wymiaru, tj. w sposób określony w art. 53 ww. ustawy - bez względu na to, czy jest to tzw. wcześniejsza emerytura, czy emerytura przyznana w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego (60 lat - kobieta, 65 lat - mężczyzna). Nie ma również znaczenia, kiedy osoba urodzona przed 1949 r. spełni warunki wymagane do przyznania prawa do emerytury i kiedy zgłosi wniosek o jej przyznanie.

Osoby te otrzymają więc - poza częścią socjalną świadczenia - jednakową dla wszystkich, a równą 24% kwoty bazowej, część świadczenia zależną zarówno od długości okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu (stażu pracy), jak i od wysokości zarobków przyjętych do obliczenia podstawy wymiaru (tj. od zarobków uzyskanych w okresie 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych, poprzedzających rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę - np. z okresu 1988-2007, jeśli wniosek o emeryturę został zgłoszony w 2008 r., lub z okresu 20 lat kalendarzowych wybranych dowolnie z całego okresu podlegania ubezpieczeniu).

Każda osoba, która po ustaleniu prawa do emerytury podlegała obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, może wystąpić do ZUS z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości świadczenia poprzez doliczenie nieuwzględnionych dotychczas okresów składkowych lub nieskładkowych (przyjętych w wymiarze 1/3 uznanych okresów składkowych).

W myśl art. 112 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kwotę emerytury, obliczonej według zasad określonych w art. 53, zwiększa się, doliczając do kwoty świadczenia:

Ponowne ustalenie wysokości świadczenia następuje na wniosek zgłoszony nie wcześniej, niż po zakończeniu kwartału kalendarzowego, chyba że w kwartale kalendarzowym ustało ubezpieczenie (art. 113 powołanej wyżej ustawy).

Osoba, która po przyznaniu emerytury obliczonej według tzw. starych zasad wymiaru (art. 53) kontynuowała ubezpieczenie, może mieć ją przeliczoną z zastosowaniem nowej kwoty bazowej tylko wtedy, jeżeli zgłosi wniosek o obliczenie emerytury od nowej podstawy wymiaru, ustalonej z uwzględnieniem przychodów osiąganych po jej przyznaniu i spełni warunki określone w art. 110 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z tymi przepisami wysokość emerytury oblicza się ponownie z zastosowaniem nowej kwoty bazowej, jeżeli do obliczenia nowej podstawy wymiaru emerytury, ustalonej w sposób określony w art. 15, wskazano podstawę wymiaru składek w całości lub w części przypadającą po przyznaniu świadczenia, a nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzedniego.

Warunek posiadania wyższego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru nie jest wymagany, jeżeli emeryt - od dnia ustalenia prawa do świadczenia do dnia złożenia wniosku o jego ponowne obliczenie od nowej podstawy wymiaru - nie pobierał emerytury (wypłata była całkowicie zawieszona) lub okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru przypada w całości po przyznaniu emerytury, a nowy wskaźnik podstawy wymiaru wynosi co najmniej 130%.

Przedstawiona wyżej procedura ustalania wysokości emerytury znajdzie zastosowanie także wobec tych osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., które wszystkie wymagane warunki (tj. wiek i okres ubezpieczenia) spełnią do dnia 31 grudnia 2008 r.

Osoby te nie muszą składać wniosku o wcześniejszą emeryturę przed dniem 1 stycznia 2009 r. Mogą to zrobić w dowolnym terminie, a więc również po 31 grudnia 2008 r., jednakże nie później niż przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego, wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. ZUS wyliczy bowiem emeryturę według starych zasad wyłącznie tym osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które mają prawo do wcześniejszej emerytury (np. z art. 46 ww. ustawy o emeryturach i rentach z FUS), a więc ze starego systemu emerytalnego.

Zgłoszenie wniosku o emeryturę dopiero po ukończeniu powszechnie obowiązującego wieku emerytalnego spowoduje konieczność zastosowania nowych reguł obliczania, określonych w art. 26 lub art. 183 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z art. 183 osobom, które osiągną wiek emerytalny w latach 2009-2013 będzie przysługiwać tzw. emerytura mieszana, ustalana w odpowiedniej (stosownie do roku, w którym osiągnięty został wiek emerytalny) części emerytury obliczonej według dotychczasowych zasad (na mocy art. 53) i części obliczonej według nowych zasad (na mocy art. 26), o ile osoby te nie przystąpiły do Otwartego Funduszu Emerytalnego (OFE). Jeśli osoby te są członkami OFE, to pomimo że wiek uprawniający do emerytury osiągną w latach 2009-2013, wysokość emerytury będzie obliczona w całości według nowych zasad.

Ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy do dnia 31 grudnia 2008 r. nie spełnią warunków uprawniających do wcześniejszej emerytury w myśl dotychczasowych przepisów, są objęci nowym systemem emerytalnym, z uwzględnieniem zasad obliczania emerytury tzw. metodą mieszaną, określoną w art. 183.

Emerytura w całości obliczana według nowych zasad może przysługiwać z 2 lub 3 źródeł, a mianowicie: z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (I filar), z OFE (II filar), osobom, które przystąpiły do jednego z funduszy funkcjonujących na rynku ubezpieczeniowym, i ewentualnie z pracowniczych programów emerytalnych (III filar).

Podstawę do wyliczenia części emerytury należnej z ZUS (w ramach I filaru) będzie stanowiła - zgodnie z przepisem art. 25 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego, poczynając od 1 stycznia 1999 r. (od wejścia w życie nowego systemu emerytalnego), z uwzględnieniem ich waloryzacji, powiększona (dla ubezpieczonych, którzy pracowali przed dniem 1 stycznia 1999 r.) o zwaloryzowaną kwotę kapitału początkowego zapisanego na koncie uprawnionego.

Zwaloryzowane składki i kapitał początkowy w momencie przejścia na emeryturę podzielone zostaną przez średnie dalsze trwanie życia ustalone wspólnie dla kobiet i mężczyzn, liczone w miesiącach, ogłaszane corocznie do dnia 31 marca przez prezesa GUS dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, o czym stanowi art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że prawomocne decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących świadczeń z ubezpieczenia społecznego należą - zgodnie z art. 83 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.) - do kompetencji jednostek organizacyjnych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, tak więc bliższe informacje dotyczące konkretnych przypadków można uzyskać bezpośrednio w organie rentowym w miejscu zamieszkania.

Z poważaniem

Podsekretarz stanu

Czesława Ostrowska