SPS-023-419/08 - Zasady ponoszenia opłat z tytułu pobytu w domu pomocy społecznej.
Pismo z dnia 28 lutego 2008 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej SPS-023-419/08 Zasady ponoszenia opłat z tytułu pobytu w domu pomocy społecznej.
Nawiązując do interpelacji Pani Izabeli Jarugi-Nowackiej, Posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, przekazanej przy piśmie Pana Krzysztofa Putry, Wicemarszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, z dnia 9 stycznia 2008 r., znak: SPS-023-419/08, w sprawie warunków pobytu w domach pomocy społecznej, proszę o przyjęcie poniższego wyjaśnienia.
Na wstępie pragnę złożyć podziękowania Pani Poseł Izabeli Jarudze-Nowackiej, iż na tle doniesień o nieprawidłowościach w opiece nad ludźmi starszymi dostrzega wiele pozytywnych zmian, jakie nastąpiły w domach pomocy społecznej, szczególnie w zakresie warunków bytowych, przygotowania personelu i zarządzania tymi jednostkami.
Odpowiadając na poszczególne kwestie poruszone w piśmie, uprzejmie informuję:
Konstrukcja przepisów ustawy o pomocy społecznej regulujących kwestię odpłatności mieszkańca za pobyt w domu pomocy społecznej wyklucza sytuację, w której koszt pobytu członka rodziny w domu pomocy społecznej przekracza możliwości finansowe jego rodziny.
Zgodnie z art. 61 ustawy o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.) obowiązuje trójstopniowy udział w partycypowaniu w koszcie utrzymania według ustalonej kolejności:
jako pierwsza opłatę ponosi osoba kierowana do domu pomocy społecznej w wysokości 70% dochodu własnego, nie więcej niż pełny koszt utrzymania;
w drugiej kolejności rodzina osoby kierowanej - małżonek, zstępni (dzieci, wnuki) przed wstępnymi (rodzicami, dziadkami), jeżeli jej sytuacja na to pozwala (tylko wtedy gdy odpłatność wnoszona przez mieszkańca domu nie pokrywa w pełni średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu pomocy społecznej); ustawa określa ustalanie odpłatności w przypadku dochodu wyższego niż 250% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej (czyli powyżej 1.192,5 zł) i wyższego niż 250% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (czyli powyżej 877,5 zł); w sytuacji wniesienia odpłatności przez członków rodziny kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty w przypadku osoby samotnie gospodarującej nie może być niższa niż 250% tego kryterium, w przypadku osoby w rodzinie nie może być niższa niż 250% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
trzecia w kolejności jest gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - która wnosi opłatę w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa wyżej.
Ponadto zgodnie z nowelizacją ustawy i zmianą wprowadzoną w ww. artykule, od dnia 1 kwietnia 2007 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 48, poz. 320) opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą wnosić także inne osoby (np. rodzeństwo, dalsi krewni czy też inne osoby niezobowiązane do alimentacji).
Zasady ponoszenia opłat z tytułu pobytu w domu pomocy społecznej uwzględniają zatem sytuację materialną osób i rodzin, ale nie zwalniają ich z odpowiedzialności za swoich członków wymagających opieki. Przy ustalaniu odpłatności brana jest pod uwagę rzeczywista sytuacja materialna rodziny, w taki sposób, aby obciążona opłatą sama nie znalazła się w sytuacji wymagającej wsparcia pieniężnego z pomocy społecznej. W przypadku gdy rodzina z jakiegoś powodu nie wpłaci opłaty ustalonej w drodze porozumienia, gmina wnosi ją zastępczo, a potem może wszcząć postępowanie w sprawie zwrotu tych środków.
Ponadto informuję, że w 2004 roku, kiedy został wprowadzony ten przepis, gminy rzeczywiście ograniczały kierowanie osób do domu pomocy społecznej. Sytuacja ta jednak uległa znacznej poprawie. W roku 2004 r. liczba wolnych miejsc w domach pomocy społecznej wynosiła 1.291, gminy skierowały do domów 4.460 osób. W roku 2005 liczba wolnych miejsc w domach pomocy społecznej wynosiła 2.362, gminy skierowały do domów już 7.884 osoby. W roku 2006 liczba wolnych miejsc w domach pomocy społecznej wynosiła 1.449, gminy skierowały do domów 9.256 osób. W roku 2007 (stan na dzień 30 czerwca 2007 r.) liczba wolnych miejsc wynosiła 136. Jak wynika z powyższego gminy coraz częściej kierują osoby wymagające opieki do domów pomocy społecznej. Ponadto, począwszy od roku 2005, wyraźnie zmniejsza się liczba niewykorzystanych miejsc w tych jednostkach.
Zgodnie z art. 58 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej dom pomocy społecznej umożliwia i organizuje mieszkańcom pomoc w korzystaniu ze świadczeń zdrowotnych przysługujących im na podstawie odrębnych przepisów. Ustęp 3 tegoż artykułu stanowi: Dom pomocy społecznej pokrywa opłaty ryczałtowe i częściową odpłatność do wysokości limitu ceny, przewidziane w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia, a ust. 4: Dom pomocy społecznej może pokryć wydatki ponoszone na niezbędne usługi pielęgnacyjne w zakresie wykraczającym poza uprawnienia wynikające z przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia.
Dom pomocy społecznej może zwrócić się również do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie o refundację zakupu środków higieny (np. pieluchomajtki) i materiałów opatrunkowych.
Często też domy pomocy społecznej w celu poczynienia oszczędności wykupują podstawowe leki dla pensjonariuszy w hurtowniach farmaceutycznych.
Ponadto zgodnie z art. 39 ustawy o pomocy społecznej w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej osoby albo rodziny może być przyznany zasiłek celowy. Zasiłek ten ma charakter fakultatywny, jego przyznawanie i wypłacanie jest zadaniem własnym gminy. Zasiłek, o którym mowa, w szczególności może być przyznany na pokrycie części lub całości kosztów, leków i leczenia.
Osobom bezdomnym i innym osobom niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia zasiłek ten może być przyznany na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne.
Ustawa daje także możliwość zwalniania z odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej na wniosek osób zobowiązanych. Zwolnienie może być częściowe lub całkowite. W ustawie wskazane zostały szczególne okoliczności (np. długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, zdarzenia losowe i inne), w których można ww. osoby zwolnić z odpłatności, co nie oznacza, że niemożliwe jest zwolnienie również w innych wypadkach. W stosunku do mieszkańca domu wydaje się decyzję o zwolnieniu z odpłatności, a w przypadku małżonka, wstępnych i zstępnych wniosek o zwolnienie z odpłatności jest równoznaczny ze zmianą warunków umowy zawartej wcześniej z gminą. Ta forma również daje możliwość pozyskania środków na leczenie i zakup leków.
Kombatanci, jak wynika z ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371 z późn. zm.), posiadają już dodatkowe uprawnienia. Zgodnie z art. 15 ust. 1 kombatantom i innym osobom uprawnionym pobierającym emeryturę lub rentę przysługuje dodatek, zwany dalej "dodatkiem kombatanckim", w wysokości 10% przeciętnego wynagrodzenia w kwartale kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji. Ponadto zgodnie z art. 18 ww. ustawy kombatanci i inne osoby uprawnione korzystają z pierwszeństwa do środowiskowej opieki socjalnej w miejscu zamieszkania, w uzyskaniu miejsc w domach pomocy społecznej, w szczególności w domach przeznaczonych dla kombatantów.
Podpisana przez prezydenta RP w dniu 4 października 2007 r. ustawa z dnia 7 września 2007 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych znowelizowała przepisy dotyczące waloryzacji emerytur i rent.
Ww. ustawą wprowadzono od 2008 roku coroczną waloryzację świadczeń emerytalno-rentowych oraz wprowadzono wskaźnik waloryzacji odpowiadający średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększonemu co najmniej o 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Tutaj należy dodać, że średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych oraz realny wzrost przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym, czyli dane, które mają bezpośredni wpływ na wysokość wskaźnika waloryzacji, ustala i ogłasza Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. W tym roku, zgodnie z uzyskaną w GUS w trybie roboczym informacją, nastąpi to 11 lutego.
Po ogłoszeniu przez prezesa GUS ww. danych w ramach Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych prowadzone są negocjacje dotyczące zwiększenia co najmniej o 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia we wskaźniku waloryzacji. Jeżeli w ciągu 5 dni od 11 lutego br. Trójstronna Komisja do Spraw Społeczno-Gospodarczych uzgodni w drodze uchwały wysokość zwiększenia, to minister pracy i polityki społecznej ogłasza w drodze komunikatu wskaźnik waloryzacji. Natomiast jeżeli nie nastąpi uzgodnienie stanowiska Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych, Rada Ministrów określi w terminie 2 dni od zakończenia negocjacji, w drodze rozporządzenia, wskaźnik waloryzacji, biorąc pod uwagę wskaźniki ogłoszone przez prezesa GUS. Następnie od dnia 1 marca br. zostanie przeprowadzona waloryzacja świadczeń emerytalno-rentowych.
W związku z powyższym należy uznać, że wynikające z ww. ustawy o emeryturach i rentach z FUS terminy są wyjątkowo napięte, pozwalające jednak na waloryzowanie świadczeń od 1 marca. Data 1 marca jest więc datą pierwszą możliwą w roku kalendarzowym, którą, konstruując ww. ustawę o emeryturach i rentach z FUS, można było przyjąć jako termin waloryzacji. Stąd nie istnieje możliwość proponowania zmian ustawowych, które pozwoliłyby wcześniej waloryzować świadczenia.
Minister
Jolanta Fedak