SPS-023-3836/06 - Podatek od nieoprocentowanych pożyczek udzielonych najbliższej rodzinie

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra - na interpelację nr 3836 w sprawie interpretacji przez organy skarbowe przepisów podatkowych dotyczących nieoprocentowanych pożyczek udzielonych najbliższej rodzinie.

Szanowny Panie Marszałku! W związku z przekazaną przy piśmie z dnia 24.07.2006 r., Nr SPS-023-3836/06, interpelacją Pani Anny Sobeckiej, Posła na Sejm RP, w sprawie interpretacji wydawanych przez organy podatkowe w zakresie dotyczącym płacenia podatku od nieoprocentowanych pożyczek udzielonych najbliższej rodzinie uprzejmie wyjaśniam, co następuje.

W myśl art. 720 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.) przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Biorąc pod uwagę cytowany przepis, należy stwierdzić, iż na gruncie Kodeksu cywilnego umowa pożyczki jest umową nieodpłatną. Niemniej jednak umowa ta może mieć charakter odpłatny. Odpłatność można ustalić w różny sposób, np. w postaci oprocentowania wyrażonego w pieniądzu, przeniesienia własności rzeczy oznaczonych co do tożsamości, zezwolenia na korzystanie z rzeczy, udziału w zysku osiągniętym przez pożyczkobiorcę.

Umowa pożyczki stanowi przedmiot podatku od czynności cywilnoprawnych, niezależnie od tego, czy udzielana jest za wynagrodzeniem (oprocentowaniem), czy też nie. Podstawę opodatkowania stanowi kwota lub wartość pożyczki (bez oprocentowania) i stawka podatku wynosi 2%.

W przypadku pożyczek udzielanych między osobami należącymi do kręgu najbliższej rodziny należy mieć na uwadze przepis art. 9 pkt 10 lit. c ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 41, poz. 399, z późn. zm.). Zgodnie z treścią powołanego przepisu zwolnione są z podatku umowy pożyczki zawierane między osobami należącymi do I grupy podatkowej do wysokości kwoty niepodlegającej opodatkowaniu - na zasadach określonych w przepisach ustawy o podatku od spadków i darowizn. Oznacza to, że zwolnienie w I grupie podatkowej obejmuje pożyczki w kwocie nieprzekraczającej 9.637 zł otrzymywane w okresie 5 lat poprzedzających ostatnią pożyczkę.

Należy podkreślić, że jeżeli strony w umowie pożyczki zastrzegły brak odpłatności w postaci odsetek, to fakt ten nie rodzi skutków podatkowych w postaci uzyskania przez pożyczkobiorcę nieodpłatnego świadczenia. W konsekwencji, na gruncie przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.), otrzymanie, jak i nieodpłatne udzielenie pożyczki jest obojętne podatkowo. A zatem zakładając, że w przedstawionej przez Panią Poseł interpelacji strony umowy pożyczki zastrzegły brak odpłatności w postaci odsetek, to interpretacje, których w tym zakresie dokonał Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi, są wadliwe.

Pragnę jednak zwrócić uwagę Pani Poseł, że podstawą udzielenia przez organ podatkowy pisemnej interpretacji - w trybie art. 14a i 14b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.) - jest dokładne wyjaśnienie stanu faktycznego i w tym celu zgromadzenie kompletnego materiału dowodowego. Realizowanie zasady prawdy obiektywnej nakazuje organowi podatkowemu dążyć do najdokładniejszego ustalenia stanu rzeczywistego, a co za tym idzie zebrania w tym zakresie wszystkich istotnych dowodów i wyjaśnienia wszelkich nasuwających się w sprawie wątpliwości. Prawidłowe rozstrzygnięcie można bowiem podjąć tylko wówczas, gdy organ podatkowy rozporządza całokształtem niezbędnych danych zgodnych ze stanem faktycznym. Trudno jest więc założyć, że stan faktyczny dotyczący udzielenia oraz otrzymania pożyczki w poszczególnych sprawach był taki sam, co oznacza, że w zakresie tych zagadnień wszystkie interpretacje, jakich dokonał Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi, są błędne.

Pragnę uprzejmie zauważyć, że indywidualne dane zawarte w aktach spraw podatkowych objęte są tajemnicą skarbową i mogą być ujawnione wyłącznie organom i osobom wymienionym w art. 298 i art. 299 Ordynacji podatkowej. Posłowie i senatorowie nie korzystają z tego prawa, bowiem nie zostali wymienieni wprost w tych przepisach. Również ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (Dz. U. z 2003 r. Nr 221, poz. 2199, z późn. zm.) w art. 19 przyznaje posłom prawo do uzyskiwania informacji i materiałów oraz wglądu w działalność organów administracji rządowej (...), z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej, a zatem również przepisów o tajemnicy skarbowej. Należy zatem uznać, iż posłowie i senatorowie nie zostali upoważnieni do dostępu do informacji objętych tajemnicą skarbową na mocy przepisów odrębnych ustaw. Nie jest więc możliwe udzielenie szczegółowej odpowiedzi w zakresie dotyczącym konkretnego podatnika.

Zgodnie z art. 14b § 2 Ordynacji podatkowej interpretacje, o których mowa w art. 14a § 1, mogą zostać zmienione albo uchylone wyłącznie w drodze decyzji, w trybie określonym w § 5. Przepis art. 14b § 5 Ordynacji podatkowej normuje sytuacje, kiedy organ odwoławczy zmienia albo uchyla interpretację wskutek złożonego przez podatnika, płatnika lub inkasenta zażalenia bądź też z urzędu.

A zatem pisemne interpretacje co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego, których udziela naczelnik urzędu skarbowego, mogą zostać zmienione lub uchylone wyłącznie przez dyrektora izby skarbowej. Takiego uprawnienia nie ma Minister Finansów.

W celu kompleksowego uregulowania zagadnień dotyczących wiążących interpretacji przepisów prawa podatkowego, a przede wszystkim wyeliminowania niejednolitości w stosowaniu prawa podatkowego Rząd podjął inicjatywę ustawodawczą, czego wynikiem jest przedłożenie do Sejmu RP projektu ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw. W projekcie zakłada się, że interpretacje będą wydawane przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Wprowadzenie centralnego modelu wydawania interpretacji zapobiegnie rozbieżnościom, jakie obecnie powstają w związku z wydawaniem odmiennych interpretacji przez podległe Ministrowi Finansów organy podatkowe. Rozwiązanie to pozwoli ujednolicić stosowanie przepisów prawa przez cały aparat skarbowy i ułatwi Ministrowi Finansów sprawowanie ogólnego nadzoru w tym zakresie.