SPS-023-3216/12 - Podatek VAT od niezapłaconych faktur.

Szanowna Pani Marszałek! W związku z pismem Pani Marszałek z dnia 27 marca 2012 r., znak: SPS-023-3216/12, przy którym przesłana została interpelacja pana posła Marka Matuszewskiego z dnia 15 marca 2012 r. w sprawie podatku VAT od niezapłaconych faktur, uprzejmie informuję.

Odnosząc się do podniesionego problemu obligatoryjnego obowiązku odprowadzenia podatku VAT od faktur, które jeszcze nie zostały zapłacone przez kontrahenta, pragnę zauważyć, że system podatku VAT w Unii Europejskiej podlega harmonizacji, co oznacza, iż państwa członkowskie zobowiązane są do przestrzegania zgodności krajowych przepisów w zakresie podatku VAT z regulacjami wynikającymi z prawa unijnego. Oznacza to, że wszelkie zmiany dokonywane w przepisach ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054),zwanej dalej: ustawą o VAT, muszą być dopuszczalne w świetle unijnych przepisów prawa dotyczących podatku od wartości dodanej, w szczególności dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347, z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.), zwanej dalej: dyrektywą 2006)112/WE.

Stosownie do art. 63 dyrektywy 2006/112/WE obowiązek podatkowy w podatku VAT powstaje w momencie dostarczenia towarów lub wykonania usług. Przepisy tej dyrektywy nie przewidują możliwości powszechnego zastosowania rozwiązania, które uzależniałoby określenie momentu powstania obowiązku podatkowego u sprzedawcy od faktu otrzymania od nabywcy zapłaty za dostarczony towar lub świadczoną usługę. Zatem wprowadzenie jako generalnej zasady rozwiązania polegającego na rozliczeniu podatku VAT dopiero po zapłaceniu faktury stałoby w sprzeczności z prawem unijnym. Powiązanie momentu powstania obowiązku podatkowego z otrzymaną zapłatą jest możliwe w świetle prawa unijnego jedynie w drodze odstępstwa od ww. generalnej zasady w odniesieniu do określonych transakcji lub do określonych kategorii podatników.

W przepisach ustawy o VAT funkcjonują obecnie rozwiązania, które służą zminimalizowaniu negatywnych dla podatników tego podatku skutków, spowodowanych opóźnieniami w płatnościach z tytułu zrealizowanych transakcji. Obowiązujące regulacje w zakresie podatku od towarów i usług wykorzystują ww. możliwość przewidzianą dyrektywą 2006/112/WE i dają podatnikom, którzy spełniają określone w art. 2 pkt 25 ustawy o VAT kryteria do uznania ich za tzw. małych podatników, prawo do stosowania kasowego, zamiast powszechnie stosowanego memoriałowego, rozliczenia tego podatku.

Powyższa metoda rozliczeń polega na tym, iż obowiązek podatkowy z tytułu wykonanych czynności powstaje u podatnika nie z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi, lecz z dniem uregulowania całości lub części należności za sprzedane towary lub świadczone usługi, nie później jednak niż 90. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi (art. 21 ustawy o VAT). Istotą tej metody jest zatem przesunięcie momentu, w jakim zostaje rozpoznany obowiązek podatkowy z tytułu dokonanych przez małego podatnika transakcji, czego konsekwencją jest przesunięcie terminu, w jakim powinien zostać rozliczony od tych transakcji podatek od towarów i usług.

Ponadto, pragnę poinformować pana posła, że w przepisach ustawy o VAT funkcjonuje instytucja tzw. ulgi na złe długi (warunki do skorzystania z tej ulgi zostały uregulowane w art. 89a ustawy o VAT), która umożliwia sprzedawcy podjęcie działań zmierzających do zmniejszenia trudności z zachowaniem płynności finansowej w sytuacji, gdy kupujący nie wywiązuje się z obowiązku zapłaty za otrzymane towary lub świadczone usługi. Artykuł 89a ust. 1 ustawy o VAT dopuszcza możliwość dokonania przez podatnika podatku od towarów i usług korekty podatku należnego z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona, a za takie uważa się wierzytelności, które nie zostały uregulowane w ciągu 180 dni od upływu terminu ich płatności określonego w umowie lub na fakturze (art. 89a ust. 1a ustawy). Istniejące rozwiązanie umożliwia podatnikom ww. podatku (po spełnieniu wszystkich warunków wymienionych w art. 89a ustawy o VAT) korektę podatku należnego oraz przerzucenie kosztów tego podatku na dłużnika w sytuacjach wystąpienia trudności z wyegzekwowaniem należności od kontrahenta. Zastosowanie tej ulgi w żadnym stopniu nie jest uzależnione od aktywności wierzyciela w dochodzeniu należności.

Dodatkowo wskazać należy, że zwłoka dłużnika skutkująca powstaniem zatorów płatniczych jest zjawiskiem dostrzeżonym, w odniesieniu do którego na gruncie prawa cywilnego przyjęto stosowne regulacje, m.in. w ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. Nr 139, poz. 1323, z późn. zm.). Zgodnie z art. 5-7 tej ustawy, jeżeli strony w umowie przewidziały termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za okres począwszy od 31. dnia po spełnieniu swojego świadczenia niepieniężnego i doręczeniu dłużnikowi faktury lub rachunku - do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Jeżeli dłużnik, w terminie określonym w umowie, nie dokona zapłaty na rzecz wierzyciela, wierzycielowi przysługują bez odrębnego wezwania odsetki w wysokości odsetek za zwłokę, określonej na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) lub odsetki wyższe, uzgodnione między wierzycielem a dłużnikiem. Odsetki przysługują z mocy prawa (począwszy od 31. dnia po spełnieniu świadczenia), również w przypadku gdy termin zapłaty nie został określony w umowie.

Mając na uwadze powyższe, a w szczególności wiążące Polskę w tym zakresie uregulowania unijne, wprowadzenie w obowiązującym systemie podatku od towarów i usług zmiany zakładającej powszechne rozliczanie podatku VAT z chwilą otrzymania należności wynikających z przeprowadzonych transakcji nie jest możliwe. Ponownie należy podkreślić, że podatnicy mają już obecnie możliwość rozliczania podatku VAT metodą kasową, jak również na gruncie obecnie obowiązującej ustawy o VAT istnieją mechanizmy łagodzące skutki wynikające z niezapłaconych faktur.