SPS-023-3115/12 - Opodatkowanie usług pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych.

Szanowna Pani Marszałek! Nawiązując do przesłanej przy piśmie z dnia 26 marca 2012 r., znak: SPS-023-3115/12, interpelacji pana posła Łukasza Zbonikowskiego w sprawie odmiennych interpretacji dotyczących opodatkowania likwidacji szkód, uprzejmie wyjaśniam.

Konstrukcja systemu podatku od wartości dodanej w krajach członkowskich Unii Europejskiej podlega ścisłej harmonizacji. Oznacza to, że wszystkie państwa członkowskie zobowiązane są do zapewnienia zgodności krajowych przepisów w zakresie tego podatku z regulacjami wynikającymi z prawa wspólnotowego.

Z tych względów również polskie przepisy dotyczące podatku od towarów i usług muszą być zgodne z przepisami wspólnotowymi, w szczególności z przepisami dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. U. UE L 347, str. 1, z późn. zm.). Dyrektywa ta uniemożliwia państwom członkowskim UE dowolne kształtowanie wysokości stawek podatkowych i zwolnień od podatku. Zgodnie z obowiązującym od dnia 1 stycznia 2011 r. przepisem art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054) zwolnieniem od podatku objęte są usługi ubezpieczeniowe, usługi reasekuracyjne i usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, a także usługi świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek, z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia i umów reasekuracji.

Ww. przepis jest efektem implementacji do krajowego porządku prawnego przepisu art. 135 ust. 1 lit. a) ww. dyrektywy 2006/112/WE, zgodnie z którym zwolnieniu od VAT podlegają transakcje ubezpieczeniowe i reasekuracyjne wraz z usługami pokrewnymi świadczonymi przez brokerów ubezpieczeniowych i agentów ubezpieczeniowych.

Ponadto, zgodnie z art. 43 ust. 13 ww. ustawy o podatku od towarów i usług, zwolnienie ma również zastosowanie do świadczenia usługi stanowiącej element usługi wymienionej w art. 43 ust. 1 pkt 7 oraz 37-41 (a więc m.in. usługi ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej), który sam stanowi odrębną całość i jest właściwy oraz niezbędny do świadczenia tej usługi.

Przepis ten nie ma wprawdzie bezpośredniego odpowiednika w przepisach dyrektywy 2006/112/WE, jest jednak odzwierciedleniem tez wynikających z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odnoszącego się do kwestii możliwości zastosowania, w świetle przepisów ww. dyrektywy, zwolnienia dla części składowej usługi ubezpieczeniowej lub finansowej wykonywanej przez podmiot trzeci.

Dodatkowo podkreślić należy, że z utrwalonego orzecznictwa TSUE wynika, iż przewidziane w dyrektywie VAT zwolnienia stanowią autonomiczne pojęcia prawa wspólnotowego, których celem jest uniknięcie rozbieżności pomiędzy państwami członkowskimi w stosowaniu systemu podatku VAT i które należy sytuować w ogólnym kontekście wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (wyroki w sprawach: C-169/04 Abbey National pkt 38, C- 472)03 Arthur Andersen pkt 25, C-240/99 Skandia pkt 23 i in.). Dlatego też interpretacji zwolnień od podatku należy dokonywać w oparciu o zapisy dyrektywy VAT w kontekście celu tych zwolnień, przy uwzględnieniu orzecznictwa TSUE, a nie w oparciu o przepisy prawa krajowego, które mogą w różny sposób regulować takie same zagadnienia w poszczególnych państwach członkowskich.

Odnosząc się do poruszonego przez pana posła zagadnienia likwidacji szkód, pragnę zauważyć, że nie istnieje prawna definicja tego pojęcia. Biorąc pod uwagę praktykę rynkową, można założyć, że pojęcie to obejmuje, w zależności od konkretnej sytuacji, różny zakres usług. Przepisy ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 z późn. zm.), wymieniając rodzaje czynności ubezpieczeniowych, które mogą być zlecane przez zakład ubezpieczeń do wykonania innym podmiotom, nie ograniczają ściśle zakresu takiego zlecenia. W związku z tym zakłady ubezpieczeniowe same decydują o zakresie usług wykonywanych w ramach outsourcingu (zlecanych do wykonania podmiotom zewnętrznym). Takie zlecenie może obejmować obsługę całego procesu likwidacji szkody lub poszczególnych jego etapów.

Zatem w zależności od rodzaju i zakresu posiadanych przez osoby ubezpieczone polis ubezpieczeniowych, jak również od strategii ekonomicznej przyjętej przez zakłady ubezpieczeń, pojęcie likwidacji szkód może obejmować, w zależności od konkretnej sytuacji, różny zakres usług - przy czym w grę mogą tu wchodzić zarówno takie czynności, jak naprawa uszkodzonych rzeczy, wynajem samochodu zastępczego, rezerwacja miejsca w hotelu itp. (które nie spełniając wszystkich warunków określonych w art. 43 ust. 13 ustawy o podatku od towarów i usług, nie powinny korzystać ze zwolnienia określonego w tym przepisie), jak i czynności w zakresie rozpatrywania roszczeń (które z kolei, będąc niezbędne i specyficzne dla usług ubezpieczeniowych, powinny zostać objęte zwolnieniem, o którym mowa w ww. art. 43 ust. 13 ustawy).

W moim przekonaniu trudno jest przy tym zgodzić się z przedstawionym w interpelacji pana posła stanowiskiem podmiotów gospodarczych, iż usługi likwidacji szkód wykonywane na rzecz firm niebędących instytucjami ubezpieczeniowymi powinny być opodatkowane podatkiem od towarów i usług, zaś wykonywane na rzecz zakładów ubezpieczeniowych - zwolnione z tego podatku. Takie podejście nie jest bowiem zgodne z jedną z podstawowych zasad systemu podatku od wartości dodanej, czyli zasadą neutralności wyrażającą się w dążeniu do takiego samego traktowania czynności o podobnym charakterze. Zwolnienie określone w art. 43 ust. 1 pkt 37 oraz ust. 13 ustawy o podatku od towarów i usług oparte jest bowiem na obiektywnych przesłankach, a więc na charakterze wykonywanych czynności, nie jest ono zaś uzależnione od rodzaju podmiotu te czynności wykonującego.

Odnosząc się do wskazanych w treści interpelacji wyroków wojewódzkich sądów administracyjnych (wyrok WSA w Łodzi z dnia 30 stycznia 2012 r. oraz wyrok WSA w Gdańsku z dnia 21 grudnia 2011 r.), zauważyć należy, iż orzecznictwo wojewódzkich sądów administracyjnych nie jest w przedmiotowej sprawie jednolite. Przykładowo wskazać należy wyrok WSA w Poznaniu z dnia 1 grudnia 2011 r., sygn. akt I SA/Po 559/2011, w którym sąd orzekł, iż przedmiotowe usługi nie podlegają zwolnieniu z podatku od towarów i usług. Wyroki dotyczące omawianego zagadnienia są wyrokami nieprawomocnymi, natomiast do dnia dzisiejszego brak jest rozstrzygnięcia przedmiotowej kwestii przez Naczelny Sąd Administracyjny.

Odnosząc się do zgłaszanej przez pana posła niejednolitości stanowisk organów podatkowych w wydawanych interpretacjach indywidualnych, zauważam, iż na podstawie art. 14e § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) minister właściwy do spraw finansów publicznych może z urzędu zmienić wydaną interpretację ogólną lub indywidualną, jeżeli stwierdzi jej nieprawidłowość, uwzględniając w szczególności orzecznictwo sądów, Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Obecnie w Ministerstwie Finansów dokonywana jest analiza treści wydanych interpretacji indywidualnych, czy istnieją przesłanki dokonania ich ewentualnej zmiany w trybie art. 14e ustawy - Ordynacja podatkowa. Należy jednak podkreślić, że w przypadku interpretacji indywidualnych, z uwagi na niejednokrotnie bardzo złożony stan faktyczny (zdarzenie przyszłe) przedstawiony we wnioskach o ich wydanie, niezbędne jest właściwe określenie, czy zapadłe rozstrzygnięcia rzeczywiście dotyczą identycznych stanów faktycznych, bowiem dla uznania rozbieżności w interpretacjach indywidualnych kwestia tożsamości opisanych stanów faktycznych (zdarzeń przyszłych) nie może być sporna. Natomiast, jak już wcześniej wskazano, zakres i rodzaj powierzanych do wykonania przez zakłady ubezpieczeniowe podmiotom zewnętrznym czynności w ramach procesu likwidacji szkód może być bardzo różny i bardzo dużej ostrożności wymaga formułowanie założeń lub wniosków, że przedstawione w interpretacjach indywidualnych stany faktyczne (zdarzenia przyszłe) są identyczne, a rozstrzygnięcia rozbieżne.

W sytuacji jednak, gdy analiza treści wydanych interpretacji indywidualnych wykaże, że w tych samych stanach faktycznych zostały wydane różne interpretacje, podejmę niezwłocznie stosowne działania przewidziane w ww. art. 14e ustawy - Ordynacja podatkowa.