SPS-023-26548/14 - Metody przeciwdziałania oszustwom podatkowym - instytucja tzw. listu ostrzegawczego.

Na wstępie należy wskazać, iż minister finansów rozpoczął wdrożenie procesu usprawnienia egzekwowania należnych podatków przez urzędy skarbowe, a także wzmocnienia nadzoru w tym zakresie. W tym celu przebudowany został system ustalania celów krótko-i długoterminowych zarówno dla całej administracji podatkowej, jak i poszczególnych jej jednostek, a także mierzenia efektów ich pracy. Skuteczność odzyskiwania niezapłaconych podatków ma ulec zwiększeniu poprzez znaczną modyfikację systemu motywacyjnego w urzędach skarbowych w powiązaniu z wynikami pracy, w szczególności poprzez całkowitą zmianę zasad wypłacania prowizji poborcom skarbowym za wyegzekwowane przez nich środki pieniężne. Egzekucja ulegnie również wzmocnieniu poprzez zastosowanie narzędzi informatycznych podczas wyszukiwania mienia dłużników i środków na ich rachunkach bankowych. Kontrola podatkowa została ukierunkowana na efekt fiskalny, wykorzystując w większej mierze wyniki analizy ryzyka występującego w poszczególnych obszarach aktywności biznesowej.

Odnosząc się natomiast do pytania dotyczącego niskiej skuteczności egzekwowania zobowiązań podatkowych, wskazać należy na dwie zasadnicze przyczyny tego zjawiska. Pierwszą z przyczyn jest m.in. trudna sytuacja gospodarcza podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Coraz większa liczba firm (głównie drobnych przedsiębiorców) ma kłopoty z wywiązywaniem się z wszelkich płatności. W związku z tym obserwuje się wzrost zaległości podatkowych trudnych do wyegzekwowania z uwagi na brak składników majątkowych mogących być przedmiotem egzekucji. Dodatkowo w wielu przypadkach działalność prowadzona jest przy wykorzystaniu majątku ruchomego dzierżawionego, kredytowanego lub przyjętego w leasing, w związku z tym egzekucja okazuje się bezskuteczna. Powodem utrudnień w skutecznym egzekwowaniu zobowiązań podatkowych są również coraz częstsze praktyki celowego wyzbywania się składników majątkowych przez zobowiązanych na rzecz osób trzecich w celu uniknięcia egzekucji z majątku ruchomego i nieruchomego.

Drugim z istotnych powodów wzrostu zaległości podatkowych jest wzrost zaległości wynikających z decyzji wydanych przez dyrektorów urzędów kontroli skarbowej i naczelników urzędów skarbowych na podstawie art. 108 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: z 2011 r. Dz. U. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.). Powyższy artykuł stanowi, że w przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapłaty. Podatnicy, którzy działają niezgodnie z przepisami prawa, wystawiają tzw. puste faktury VAT, które nie odzwierciedlają stanu faktycznego. Ma to miejsce, gdy podatnik na fakturze wykaże dostawę towarów lub usługę, której nigdy nie było. Decyzje te wydawane są m.in. osobom uczestniczącym w przestępczym procederze obrotu stalą, metalami kolorowymi i paliwami wystawiającym fikcyjne faktury VAT w celu wyłudzenia nienależnych zwrotów podatku. Egzekwowanie tych należności jest trudne lub bezskuteczne, ponieważ już na etapie postępowania zabezpieczającego stwierdza się brak majątku podlegającego zabezpieczeniu.

Pragnę podkreślić, że w sytuacji, w której działania kontroli dotyczą zorganizowanej działalności przestępczej, najczęściej z wykorzystaniem mechanizmu tzw. znikającego podatnika, jest naturalną rzeczą, że kwoty ustaleń nie będą pokrywały się z ich egzekucją. Bowiem przykrywką tych działań są najczęściej podstawione osoby bez majątku, w stosunku do których egzekucja będzie z oczywistych względów bezskuteczna. Celem działań resortu finansów jest przede wszystkim uniemożliwienie rozwoju procederu na możliwie wczesnym etapie i pociągnięcie do odpowiedzialności jego uczestników.

W poruszonej kwestii dotyczącej działań naprawczych mających na celu poprawę sytuacji w zakresie przeciwdziałania oszustwom podatkowym uprzejmie informuję, że w administracji podatkowej w trakcie realizacji jest przebudowa systemu zarządzania ryzykiem zewnętrznym. Zarządzanie ryzykiem zewnętrznym ma na celu zapewnienie prawidłowego wypełniania obowiązków podatkowych przez podatników oraz usprawnienie procesu poboru należności podatkowych w wyniku poprawy skuteczności i efektywności działań administracji podatkowej, w tym prowadzonych kontroli podatkowych i czynności sprawdzających. Jednocześnie analiza ryzyka w zakresie prawidłowości wypełniania obowiązków podatkowych przez podatników powoduje koncentrację działań na podmiotach uchylających się od opodatkowania, a tym samym ograniczenie działań restrykcyjnych wobec podatników prawidłowo wypełniających swoje obowiązki podatkowe.

Jednym z istotnych projektów, który ma służyć poprawie sytuacji w tym zakresie, jest planowane wprowadzenie tzw. rejestru dłużników. Rejestr ten jako rejestr publiczny powinien zwiększyć pewność obrotu gospodarczego oraz zapewnić poprawę ściągalności należności publicznoprawnych. W rejestrze znajdą się tylko długi bezsporne i wymagalne w wysokości ponad 500 zł wobec jednego wierzyciela. Korzystanie z rejestru będzie bezpłatne.

Należy również podkreślić, że nowym, dotychczas niestosowanym rozwiązaniem, które powinno zapewnić podniesienie skuteczności przeciwdziałania oszustwom VAT, jest planowane wdrożenie instytucji tzw. listu ostrzegawczego informującego o wykrytych nadużyciach. Celem wdrożenia ww. środka jest z jednej strony zabezpieczenie Skarbu Państwa przed znaczną utratą wpływów z tytułu podatku VAT, jak również ochrona interesów polskich przedsiębiorców poprzez wyeliminowanie oszustów z rynku i przywrócenie prawidłowego funkcjonowania zasad konkurencji. Listy ostrzegawcze będą opracowywane w formie komunikatów ostrzegawczych dotyczących wskazanych branż narażonych na oszustwa. W komunikacie opisującym najbardziej charakterystyczne znamiona ww. oszustwa znalazłoby się pouczenie o konieczności dołożenia należytej staranności, jak również podjęcia przez podatników wszelkich możliwych środków ostrożności przy doborze dostawcy w celu uniknięcia posądzenia o zamierzone uczestniczenie w przestępstwie VAT.

Powyższe komunikaty będą przygotowywane przez Ministerstwo Finansów w uzgodnieniu z ministerstwem gospodarki, w oparciu o wyniki postępowań kontrolnych i działań analitycznych prowadzonych przez służby skarbowe, jak również w oparciu o sygnały o nadużyciach VAT przekazywane przez organizacje zrzeszające przedsiębiorców z określonej branży. Następnie komunikaty te będą publikowane na stronach internetowych Ministerstwa Finansów.

W ostatnich latach wobec obserwowanego nasilenia działań zorganizowanych grup przestępczych w obszarze wyłudzeń podatku VAT głównym celem resortu jest jak najwcześniejsze ujawnianie i przerywanie procederu generującego z miesiąca na miesiąc coraz wyższe, liczone w setkach milionów straty Skarbu Państwa. Skuteczność tych działań obrazują coraz wyższe kwoty ustalonych w wyniku kontroli skarbowych należności budżetowych.

Pragnę również podkreślić, że 18 marca 2014 r., Rada Ministrów przyjęła założenia do projektu ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw, które przygotowało Ministerstwo Finansów. Zaproponowane zmiany przepisów zakładają m.in. wprowadzenie tzw. klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Pozwoli ona na zwalczanie sztucznych konstrukcji prawnych, zwykle zawierających elementy zagraniczne, wykorzystywanych zazwyczaj przez wielkie korporacje do unikania zapłaty podatku. Narzędzie to będzie służyć przede wszystkim prewencji.

Wśród innych rozwiązań, które mają pomóc w skuteczniejszym zwalczaniu oszustw podatkowych, Ministerstwo Finansów rozważa również wyznaczenie jednego wiodącego urzędu w sprawach powiązanych podmiotów objętych właściwością miejscową różnych urzędów czy wprowadzenie grupowego wniosku o interpretację przepisów prawa podatkowego, który pozwoli na wyjaśnienie wątpliwości dotyczących transakcji dla wszystkich zainteresowanych kontrahentów. Planuje się również wprowadzenie możliwości zapłaty podatku w imieniu podatnika oraz możliwość nieodpłatnego dostępu przez Internet do rejestru zastawów skarbowych, czyli zabezpieczenia na ruchomościach i zbywalnych prawach majątkowych.

Należy również zauważyć, że istotnym narzędziem wykorzystywanym przez organy skarbowe jest wymiana informacji w ramach sieci Eurofisc, w której polska administracja skarbowa jest aktywnym uczestnikiem.

Eurofisc jest siecią wymiany między państwami członkowskimi ukierunkowanych informacji mającą na celu ułatwienie wielostronnej współpracy w zakresie zwalczania oszustw w dziedzinie VAT. W jej ramach monitoringiem objęci są podatnicy, którzy są podatnikami należącymi do podmiotów wysokiego ryzyka, dokonujący transakcji wewnątrzwspólnotowych w zakresie dostaw bądź świadczenia usług, których odbiorcą są, z wysokim prawdopodobieństwem, znikający podatnicy bądź inni podatnicy uczestniczący w oszustwie karuzelowym lub oszustwie typu znikający podatnik w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Na uwagę zasługuje również fakt, że w bieżącym roku nastąpiło wdrożenie interaktywnej platformy informacyjnej o podmiotach podejrzewanych o udział w oszustwach w podatku od towarów i usług w handlu wewnątrzwspólnotowym noszącej nazwę Polfisc, mającej na celu poprawę skuteczności rozpoznawania i eliminacji oszustw podatkowych na terenie całego kraju.

Mam nadzieję, że powyższe wyjaśnienia stanowią wyczerpującą odpowiedź na złożoną interpelację i spotkają się z uprzejmą akceptacją Pani Marszałek.