SPS-023-2603/06 - Nadpłacone składki na fundusz zdrowia przez osoby rozpoczynające pracę w ciągu roku w związku z rozliczeniem podatku dochodowego od osób fizycznych

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra - na interpelację nr 2603 w sprawie nadpłaconych składek na fundusz zdrowia przez osoby rozpoczynające pracę w ciągu roku w związku z rozliczeniem podatku dochodowego od osób fizycznych.

Szanowny Panie Marszałku! W związku z przekazaną przy piśmie z dnia 10 maja 2006 r. interpelacją, znak: SPS-023-2603/06, Posła Pana Stanisława Żelichowskiego dotyczącą nadpłaconych składek na fundusz zdrowia przez osoby rozpoczynające pracę w ciągu roku uprzejmie informuję.

Zasady ustalania, opłacania i rozliczania składek na ubezpieczenie zdrowotne określają przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, z późn. zm.). Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.) reguluje wyłącznie kwestie związane z obliczaniem i poborem podatku dochodowego. Zgodnie z art. 79 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zwanej dalej "ustawą zdrowotną", składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi docelowo 9% podstawy jej wymiaru (w 2005 r. - 8,5% podstawy wymiaru, odpowiednio w 2006 r. - 8,75% podstawy wymiaru).

Jednocześnie, jak stanowi art. 95 ust. 1 pkt 1 ustawy zdrowotnej, składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od podatku dochodowego od osób fizycznych - na zasadach określonych w ww. ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. stosownie do postanowień art. 27b. Przepis ten stanowi, że podatek dochodowy obliczony zgodnie z art. 27 lub art. 30c (czyli obliczony na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej, odpowiednio przy zastosowaniu jednolitej 19-procentowej stawki podatku) ulega w pierwszej kolejności obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne:

1) opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika zgodnie z przepisami ustawy zdrowotnej,

2) pobranej w roku podatkowym przez płatnika zgodnie z przepisami ustawy zdrowotnej,

o ile podstawę wymiaru tej składki nie stanowi dochód (przychód) wolny od podatku na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych lub dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano pobór podatku dochodowego w drodze rozporządzenia Ministra Finansów.

Ponadto, zgodnie z ust. 2 w art. 27b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, kwota składki na ubezpieczenie zdrowotne, o którą zmniejsza się podatek, nie może przekroczyć 7,75% podstawy jej wymiaru. Powyższe oznacza, iż w przypadku gdy ustawa zdrowotna nakłada na ubezpieczonego obowiązek opłacenia składki zdrowotnej w wysokości wyższej niż 7,75% (np. 8,5% w 2005 r., a w 2006 r. 8,75%), odliczeniu od podatku podlega wyłącznie część zapłaconej składki, tj. do wysokości nieprzekraczającej 7,75% podstawy jej wymiaru.

Podkreślenia wymaga, iż podczas prac nad założeniami reformy opieki zdrowotnej przyjęto, iż w przypadku osób wykazujących dochód podlegający opodatkowaniu według progresywnej skali podatkowej składka na ubezpieczenie zdrowotne będzie odliczana od podatku obliczonego za dany rok podatkowy. Przy czym, jeżeli kwota podatku nie pozwala na pełne odliczenie, składka zdrowotna będzie opłacana - bez rekompensaty - przez ubezpieczającego się. W konsekwencji "kompensata" składki została zaakceptowana przez ustawodawcę tylko na zasadach określonych w przepisach ustaw podatkowych, tj. jako odliczenie od podatku. Proponując tego rodzaju rozwiązanie, brano pod uwagę fakt, iż składka na ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowa, a korzystanie z ulg jest prawem podatnika, a nie jego powinnością.

Jednocześnie należy pamiętać, iż "zdolność do odliczeń", zarówno tych od dochodu, jak i podatku, uwarunkowana jest wysokością uzyskiwanego dochodu. Ma to w szczególności znaczenie dla osób opłacających podatek na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej. Elementem konstrukcyjnym skali podatkowej jest bowiem kwota zmniejszająca podatek, która - w przypadku osób uzyskujących niskie dochody w skali roku - powoduje, iż efektywna stawka opodatkowania jest niższa od 19% (tj. najniższej stawki podatku, o której mowa w skali podatkowej). W efekcie kwota podatku obliczonego w zeznaniu podatkowym, przy zastosowaniu pełnej kwoty zmniejszającej podatek, może być niewystarczająca do odliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne, jaką podatnik zapłacił do wysokości 7,75% podstawy jej wymiaru.

Z taką sytuacją mamy właśnie do czynienia w stanie faktycznym przedstawionym w interpelacji Pana Posła.

Jednakże mając na uwadze fakt, iż kwestia odliczania od podatku dochodowego od osób fizycznych składki na ubezpieczenie zdrowotne ma charakter wtórny w stosunku do obowiązku jej opłacenia, pozwolę sobie nie podzielić stwierdzenia, iż w przedstawionym stanie rzeczy mamy do czynienia z nadpłatą składki na fundusz zdrowia. Jak już wspomniano, obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zasady, na jakich to się odbywa, określają przepisy ustawy zdrowotnej. Podatnikom podatku dochodowego przyznano jedynie prawo do odliczeń na zasadach określonych w art. 27b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz art. 13 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930, z późn. zm.). Dlatego brak całkowitej "kompensaty" zapłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne w podatku obliczonym zgodnie z art. 27 lub 30c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych nie oznacza, iż składka ta została nadpłacona. W świetle powyższego uprzejmie informuję, iż nie znajduję podstaw do podjęcia przez Ministra Finansów działań, o których mowa w wystąpieniu Pana Posła.